๑๖๓. การสร้างคนรุ่นใหม่ให้วัฒนธรรมคุณภาพขององค์กรเข้มแข็ง

ภาควิชากุมารเวชศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์ศิริราช ทำงานโดยมุ่งเด็กผู้ป่วยเป็นศูนย์กลาง มีความเชี่ยวชาญที่อยู่ในตัวบุคคลากรเป็นจำนวนมาก อีกทั้งมีวัฒนธรรมองค์กรที่สืบทอดไว้อย่างเข้มแข็งกว่า ๖๐ ปี การสร้างคนรุ่นใหม่ในอดีตจะเน้นระบบการดูแลกันแบบครูพี่เลี้ยงผ่านการผูกพันกันด้วยระบบอาวุโส เน้นคัดเลือกคนและให้ความสำคัญด้านความมีคุณธรรม มีพื้นที่ให้พบปะสังสันทน์กันในภาควิชา การมีความอุทิศตนต่อความเป็นศิริราชและมีสิ่งยึดเหนี่ยวศรัทธาทางจิตใจที่มีร่วมกัน เช่น สมเด็จพระบรมราชชนก ปัจจุบัน การสร้างผู้นำรุ่นใหม่เริ่มมีเงื่อนไขแวดล้อมและลักษณะความแตกต่างระหว่างรุ่นต่างจากอดีต เวทีได้หยิบยกประเด็นเพื่อการสร้างคนรุ่นใหม่ให้มีวัฒนธรรมคุณภาพขององค์ที่เข้มแข็งยิ่งขึ้นหลายเรื่อง เช่น การปรับปรุงวิธีประเมินและสอบวุฒิบัตรที่เน้นการปฏิบัติเพื่อผู้ป่วยมากกว่าเน้นอ่านตำราเพื่อสอบ การใช้เทคโนโลยีเชื่อมปฏิสัมพันธ์กับนักศึกษา การมีระบบสืบทอดความเชี่ยวชาญและคุณธรรมองค์กรจากอาจารย์อาวุโส การพัฒนาทักษะบูรณาการฯ

๑๖๒. วิธีคิด'ไม่มีขยะ' : Zero-Waste Paradigm

เสาร์-อาทิตย์ ๑๗-๑๘ กันยายนไปจัดเวทีให้กับคณาจารย์แพทย์กับทีมพยาบาลประมาณ ๗๐ คนของภาควิชากุมารเวชศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์ศิริรราช ที่อิมพิเรียลหัวหินบีชรีสอร์ต มุ่งสร้างความผูกพันตนเองกับองค์กรและอุดมคติการทำงานด้วยการมีภาพสะท้อนความเป็นองค์กรอยู่ในชีวิตด้านในของคนทำงาน เช่น ปรัชญาชีวิต วัฒนธรรมองค์กร ค่านิยมองค์กร วิสัยทัศน์ต่อส่วนรวมขององค์กรที่มาจากแต่ละคน เรียนรู้ตนเอง เรียนรู้ความเป็นองค์กรในแนวคิดวิถีชุมชน จากนั้น ให้พูดคุยตามสบาย ในช่วงการคุยกันตามสบายนั้น ผู้ร่วมประชุมท่านหนึ่งสะท้อนคิดถึงความบันดาลใจที่จะกลับไปทำโครงการขยะด้วยแนวคิด Zero-Waste ในภาควิชา ทั้งเพื่อเป็นวัฒนธรรมคุณภาพองค์กรและเป็นตัวอย่างให้กับสังคม ถึงแม้นำเสนอสั้นๆ แต่การคุยกันในเวที ก็ให้วิธีคิดเพื่อเรียนรู้จากโครงการจัดการขยะเพื่อสร้างวิธีคิดที่ลึกซึ้ง การมีหรือไม่มีขยะอยู่ที่วิธีคิดและวิธีจัดการของมนุษย์ คล้ายกับวิธีคิดเชิงบวก http://www.gotoknow.org/blog/wiratkmsr-art/379917

๑๖๑. น้ำท่วมกับกระบวนการสูญเสียพลังอำนาจของประเทศเกษตรกรรมอย่างไทย

ในช่วงชีวิตของผมกับคนรุ่นอายุ ๔๐-๕๐ ปีที่ผ่านมานี้ เชื่อว่าคงจะมีประสบการณ์ทางสังคมและพอจะรำลึกกันได้ถึงขั้วความขัดแย้งของสังคมโลกว่ามีความเคลื่อนไหวเปลี่ยนแปลงอยู่เป็นระยะๆ นับแต่ในช่วง ๑๐ ปีใกล้ๆทศวรรษ ๒๕๐๐ ขั้วความขัดแย้งของสังคมโลกก็อยู่ที่การต่อสู้ชิงพันธมิตรระหว่างฝ่ายโลกเสรีประชาธิปไตย นำโดยอเมริกา กับโลกประชาธิปไตยแบบสังคมนิยมนำโดยสหภาพโซเวียต ต่อมาก็เกิดมหาอำนาจของกลุ่มพลังงานน้ำมันคือกลุ่ม OPEC ซึ่งก็ก่อให้เกิดสงครามและทำให้ประเทศเล็กประเทศน้อยได้ปั่นป่วนวุ่นวายไปด้วยกระทั่งบัดนี้ ประเทศไทยนั้นก็เคยเป็นประเทศมหาอำนาจผลิตและค้าขายข้าวของโลก ที่สามารถกำหนดความเป็นไปของเศรษฐกิจสังคมโลก ทุกๆวันและบางช่วงก็แทบจะทุกชั่วโมงที่ทั่วโลกต้องรอฟังและคอยปรับตัวตามราคาข้าวของประเทศไทย ปัจจัยสำคัญก็คือความอุดมสมบูรณ์ของน้ำท่า แต่ปัจจุบัน ไม่น่าเชื่อว่าสังคมไทยกลายเป็นตลาดที่ผูกติดกับการบริโภคพลังงาน พร้อมกับต้องเกิดความสูญเสียจากน้ำทุกปี ทั้งที่เคยเป็นปัจจัยพลังอำนาจการผลิตของโลก

๑๖๐. เห็นภาพ 'ศิลปะและสื่อขับเคลื่อนกระบวนการชุมชน'

ไร่คุณมน สวนเกษตรผสมผสาน อ.บ่อพลอย กาญจนบุรี อยากได้รูปวาดที่ผมบันทึกและถ่ายทอดเรื่องราววิถีชีวิตชุมชนด้วยภาพลายเส้น ไปบริจาคเป็นสื่อให้โรงเรียนในชนบทสัก ๒ ชุด แล้วก็อยากจัดเวทีเรียนรู้พัฒนาเครือข่ายให้กับกลุ่มสตรีแม่บ้านเกษตรกร โดยมีรูปเขียนชุดนี้ไปเป็นสื่อสำหรับเป็นสภาพแวดล้อมช่วยในการที่เด็กๆและชาวบ้านได้ใช้พูดคุยกัน เจ้าของไร่คุณมน คือคุณมนรัตน์ สารภาพ เป็นผู้ริเริ่มแปรรูปผลิตภัณฑ์นมข้าวโพดและผลิตภัณฑ์จากผลผลิตทางเกษตร ที่เป็นตัวกระตุ้นให้เกิดวงจรการประกอบการธุรกิจของชุมชนเกษตรกรอีกหลายอย่าง ทำให้คุณมนรัตน์ได้รับการเชิดชูเป็นครูภูมิปัญญาไทยและอีกหลายอย่างทั้งในระดับท้องถิ่นและระดับประเทศ ผมจัดแจงนำรูปเขียนเกือบ ๕๐ ภาพไปถ่ายเอกสารอย่างดีและผนึกพลาสติก ระหว่างที่พนักงานของร้านทำ ก็ดูรูปและเริ่มคุยกันด้วยเรื่องราวในรูปไปด้วย ผมก็เลยช่วยอธิบาย สักครู่เด็กๆพนักงานทั้งร้านที่ช่วยกันผนึกพลาสติกก็คุยกันเรื่องชีวิตความเป็นมาของตนในชนบทเปรียบเทียบไปกับรูป กระทั่งงานเสร็จ

๑๕๙. สังคมโลกทั้งช่างน่าทึ่งและน่ากลัว

วันนี้เป็นวันครบรอบ ๑๐ ปีของเหตุการณ์ ๙/๑๑,๑๙๙๑ เลยถือเป็นโอกาสที่จะได้ร่วมนั่งรำลึกโดยนั่งอ่านรายงานย้อนหลังของสื่อต่างๆที่มีข้อมูลปะติดปะต่ออย่างละเอียดและรอบด้าน อ่านไปก็ได้ทั้งความตื่นตา ตื่นใจ ทึ่งและอัศจรรย์ใจต่อมนุษย์และพัฒนาการทางด้านต่างๆอย่างซับซ้อนของสังคมโลก ขณะเดียวกันก็เห็นโลกที่เชื่อมต่อถึงกันด้วยความเป็นจริงผสมผสานกันหลายด้าน ทั้งด้านที่เป็นความก้าวหน้าและความโหดร้ายที่ขยายกำลังไปด้วยได้ไม่น้อยไปกว่าความเจริญก้าวหน้าทางวิทยาการและเทคโนโลยีในทุกด้านของสังคมโลกยุคใหม่ ในขณะที่จิตใจ จิตวิญญาณสากล ความเป็นผู้มีจิตใหญ่และการถือความเป็นญาติพี่น้องร่วมทุกข์สุขเดียวกันของมนุษย์ ดูเหมือนจะลดน้อยลงไปมากกว่าเดิม

๑๕๘. 'ศิลปะ'

• วิธีอยู่กับตนเอง กล่อมเกลากระบวนการคิดและจิตใจให้สามารถสะท้อนความละเอียดอ่อน ความซาบซึ้ง มีความประนีตอ่อนโยน เสริมสร้างประสบการณ์ทางจิตวิญญาณและกระบวนการคิดในเชิงคุณค่าและความหมายที่ลึกซึ้ง ให้มนุษย์มีความสามารถพัฒนาและยกระดับความมีอิสรภาพ ความเป็นตัวของตัวเอง มีความสามารถเข้าถึงความสุข ความอิ่มเต็ม คุณค่า ความหมาย และความเป็นชีวิต ได้ด้วยศักยภาพตนเองได้มากยิ่งๆขึ้น
• เป็นประสบการณ์สากล ที่สื่อสะท้อนและเข้าถึงความเข้าใจกันของมนุษย์ด้วยภาษาของการแสดงอารมณ์ ความรู้สึก โลกทัศน์ ชีวทัศน์ และสุนทรียภาพของมนุษย์ ซึ่งเป็นพื้นฐานสากลที่มีอยู่ในผู้คนทุกชาติทุกภาษา
• เป็นการบันทึกและถ่ายทอดความเป็นจริงของสังคมด้วยสื่อตรงจากจิตใจและความเป็นชีวิตของผู้คนร่วมสมัย
• เป็นการทำประโยชน์ใช้สอยและปัจจัยเงื่อนไขในการก่อเกิด ดำรงอยู่ และสร้างสรรค์ความเคลื่อนไหวเปลี่ยนแปลงต่างๆของปัจเจกและชุมชนระดับต่างๆให้มีคุณค่าและความหมายต่อชีวิตจิตใจ ที่ลึกซึ้งและแยบคายมากกว่ามิติวัตถุและการสนองตอบความต้องการเฉพาะหน้าแต่เพียงลำพัง

๑๕๗. ญาติพี่น้องทางชีวิตการงาน

เย็นเสาร์ที่ ๑๐ กันยายน ๒๕๕๔ ครอบครัวของน้องๆ กลุ่มเล็กๆ ที่เคยเป็นเพื่อนร่วมงานเก่าแก่ที่สุดกลุ่มหนึ่งที่มหาวิทยาลัยมหิดล ศาลายา นับแต่ปี ๒๕๒๘-๒๕๓๕ ได้มาพบปะ นัดกินข้าวเลี้ยงอำลากันในโอกาสที่หลังเดือนกันยายน ๒๕๕๔ นี้แล้วผมจะออกจากกรุงเทพฯและไปปักหลักปักฐานใช้ชีวิตต่างจังหวัดอยู่ที่เชียงใหม่, น้องๆอดีตเพื่อนร่วมงานกลุ่มนี้ปัจจุบันเป็นบุคลากรที่มีความอาวุโสในการงาน บางส่วนได้ออกไปเป็นอัยการ บางส่วนก็เป็นทีมผู้บริหารหน่วยงาน เป็นครูอาจารย์ เป็นหัวหน้างาน ได้มีบทบาทและทำหน้าที่การงานให้กับมหาวิทยาลัยมหิดล โดยเฉพาะทางด้านสื่อ เทคโนโลยีและระบบสารสนเทศเพื่อการสื่อสารทางการศึกษาและการพัฒนาการเรียนรู้ พัฒนาและดำเนินการนหลักสูตรเทคโนโลยีการศึกษาสำหรับการศึกษาพิเศษของวิทยาลัยราชสุดา มหาวิทยาลัยมหิดล ได้บุกเบิกและทำงานมาด้วยกันนับแต่ในยุคที่มหาวิทยาลัยขาดแคลนคน ทรัพยากร และต้องพึ่งตนเองแทบทุกด้าน จึงเป็นกลุ่มที่มีความสนิทสนมกันเหมือนกับเป็นญาติพี่น้องทางการงานด้วยกัน

๑๕๖. แลกเปลี่ยนบทเรียนบนรายทางที่เดินมาด้วยกัน

เมื่ออาทิตย์ ๔ กันยายน ๒๕๕๔ ผมในฐานะกรรมการที่ปรึกษาทางวิชาการของบางกอกฟอรั่มและสสส.ในโครงการเรียนรู้สุขภาวะของชุมชน ๓ แห่งรอบที่ก่อตั้งสำนักงานศูนย์การเรียนรู้สุขภาวะของสสส.ที่ซอยสวนพลูและหน้าสมาคมธรรมศาสตร์ เขตสาทร กทม. http://www.gotoknow.org/blog/healthycom/431819 ไปร่วมสะท้อนบทเรียนร่วมกับชุมชนและทุกฝ่ายที่เกี่ยวข้องเพื่อปิดระยะการทำงาน ๑๘ เดือนที่ผ่านไป ผมช่วยดูความริเริ่มและความเคลื่อนไหวเปลี่ยนแปลงใหม่ๆที่อยู่ในสิ่งเล็กๆ โดยดูกระบวนการเรียนรู้ทางสังคมเพื่อสร้างคุณค่าและความหมายใหม่ๆของสุขภาวะและความเป็นชีวิตทั้งของปัจเจกและชุมชน ดูการสร้างคนทำงานวิชาการเชิงเคลื่อนไหวสังคมในแนวประชาคม ดูบทบาทและแนวทางใหม่ๆขององค์กรสาธารณะดังเช่น สสส.ในการทำให้การปฏิสัมพันธ์ขององค์กรกับชุมชนเป็นเงื่อนไขสร้างพลเมืองและความหมายสุขภาวะจากวิถีชีวิตของชุมชน ดูความรู้และรูปแบบจัดการตนเองของชุมชนเกิดใหม่ที่เคลื่อนย้ายมาจากชนบทสู่เมืองใหญ่ด้วยวิธีคิดที่เป็นตนเองดีกว่าอดีต

๑๕๕. เมื่อมองเป็นความเคลื่อนไหวเปลี่ยนแปลงของสังคม

• ๒๕๕๔ ฯพณฯยิ่งลักษณ์ ชินวัตรใช้เวลา ๑๐๐ กว่าวันในการเข้าสู่วงการเมืองและขึ้นเป็นนายกรัฐมนตรี
• เป็นนายกรัฐมนตรีหญิงคนแรกของประเทศไทย
• เป็นนายกรัฐมนตรีพลเรือนคนที่สองที่จบจากมหาวิทยาลัยในประเทศไทย โดยคนแรกคือฯพณฯนายชวน หลีกภัย
• เป็นนายกรัฐมนตรีพลเรือนคนแรกที่จบจากมหาวิทยาลัยที่ก่อตั้งในภูมิภาค โดยจบปริญญาโทรัฐศาสตร์จากมหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ฯพณฯนายชวน หลีกภัยนั้นจบมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ฯและโรงเรียนช่างศิลป์ เตรียมมหาวิทยาลัยศิลปากร
• มหาวิทยาลัยเชียงใหม่เป็นมหาวิทยาลัยแห่งแรกของประเทศที่ก่อตั้งขึ้นในท้องถิ่นภูมิภาคตามแนวคิดรัฐบาลฯพณฯจอมพลสฤษดิ์ ธนรัชต์ แต่เป็นมหาวิทยาลัยแห่งที่สองและสาขารัฐศาสตร์แห่งแรกที่มีส่วนสร้างผู้นำประเทศในยุคประชาธิปไตย

๑๕๔. รำลึก ๑๐๐ ปีชาตกาลหลวงพ่อเทียนและไปปฏิบัติเพื่อครูอาจารย์แด่เจ้าคุณวัดพระนอนจักรสีห์วรวิหาร

เมื่อต้นเดือนกรกฎาคม ๒๕๕๔ ที่ผ่านมา ผมและคณะ ในนามของหลายคณะของมหาวิทยาลัยมหิดล ได้ร่วมกับเครือข่ายศิษยานุศิษย์ของหลวงพ่อเทียน และผู้ที่ให้ความสนใจการเจริญสติภาวนา ได้ร่วมกันให้มหาวิทยาลัยมหิดลเป็นเจ้าภาพ จัดงานรำลึก ๑๐๐ ปีชาตกาลหลวงพ่อเทียน จิตฺตสุโภ เชื่อมโยงการเจริญสติภาวนาแนวเคลื่อนไหวของหลวงพ่อเทียน ในฐานะที่เป็นวิธีพัฒนาจิตสิกขาและจิตตปัญญาศึกษา เข้ากับเรื่องการพัฒนาการศึกษาเรียนรู้บนรากฐานของความรู้สึกตัว การพัฒนาครอบครัวและสุขภาวะ และสุขภาวะในมิติของการเจริญสติภาวนา, ในงานดังกล่าว พระเดชพระคุณท่านพระราชกิตติเมธี วัดพระนอนจักรสีห์วรวิหาร เจ้าคณะจังหวัดสิงห์บุรี ได้มาร่วมเป็นประธานและกล่าวสัมโมทนียกถา พระเดชพระคุณท่านเห็นกิจกรรมต่างๆที่จัดขึ้นแล้วก็ชอบใจและปรารภว่าอยากจัดให้กับคนต่างจังหวัดอย่างนี้ที่สิงห์บุรีบ้าง พวกเราได้น้อมรับไว้และพรุ่งนี้ คือ ๓๑ สิงหาคม ๒๕๕๔ ก็จะไปช่วยกันจัดสนองดำริพระเดชพระคุณท่านกับชาวบ้านสิงห์บุรี

๑๕๓. คิดถึงหม่อมราชวงศ์คึกฤทธิ์ ปรีชา ทรัพย์โสภา และบรรยากาศการมุ่งสู่ท้องนายามเช้าตรู่

เวลาตื่นขึ้นมาทำงานตอนเช้าช่วงตี ๓-๔ กระทั่งสว่างทีไร ก็มักจะนึกถึงวิธีการใช้เวลาทำงานความคิดและงานเขียนที่ต้องการสมาธิที่สุดของท่านพล.ต.ม.ร.ว.คึกฤทธิ์ ปราโมช เคยทราบจากการอ่านงานของท่านจากที่ไหนก็จำไม่ได้เสียแล้วว่าท่านจะตื่นขึ้นมาทำงานเขียนหนังสือต่างๆเมื่อตอนตี ๓ จนถึงสว่าง หลังจากสว่างไปจนถึงมืดค่ำแล้วก็จะเป็นกิจอย่างอื่นที่ท่านจะไม่มีเวลาอยู่คนเดียวเลย ระหว่างที่ผมนั่งทำงาน บางวันก็เปิดวิทยุไปด้วย ดังเช่นวันนี้ บรรยากาศของรายการวิทยุก็จะเต็มไปด้วยรายการข่าวและเพลงต้อนรับรุ่งอรุณ ซึ่งก็จะเป็นเพลงลูกทุ่ง ทูล ทองใจ ปอง ปรีดา ฟังไปก็ทำให้นึกถึงตอนที่อยู่บ้านนอก ยามเช้าอย่างนี้ก็จะต้องออกไปทำนา เสียงเพลงลูกทุ่งลอยลม ผสานผสมเสียงนกกา พอใกล้สว่างก็จะเป็นรายการวิทยุคุยโขมงหกโมงเช้าของดุ่ย ณ บางน้อย และตามด้วยการเล่าข่าวอย่างครึกครื้นของปรีชา ทรัพย์โสภา มันได้บรรยากาศชนบทและได้ความเคลื่อนไหวเพื่อการทำมาหากินที่มีชีวิตชีวาดีจริงๆ  

๑๕๒. ไปดูครูกับศิษย์ของโรงเรียนปากเกร็ด นนทบุรี จัดกระบวนการบูรณาการการเรียนรู้โดยใช้ศิลปะและสื่อกิจกรรมเป็นแกน

อาจารย์อวยชัย จินวัน ครูศิลปะของโรงเรียนปากเกร็ด นนทบุรี เตรียมเกษียณของตนเองโดยแทนที่จะรอให้คนอื่นจัดงานมให้ ก็กลับอยากจัดให้โรงเรียนและลูกศิษย์เสียเอง โดยอยากใช้ประสบการณ์ของตนจัดนิทรรศการศิลปะที่บูรณาการกับกระบวนการเรียนการสอน แอบใช้ช่วงวันหยุดเตรียมงาน แต่ไปๆมาๆหลายคนรอบข้างก็รู้ กระทั่งทางโรงเรียนและลูกศิษย์ก็รู้และอยากร่วมด้วย เลยกลายเป็นงานซึ่งไม่รู้ว่าจะเรียกว่านิทรรศการหรือกิจกรรมพิเศษของโรงเรียนดี ซึ่งพร้อมจะเปิดและจัดแสดงเต็มที่ใน ๓๐ สิงหาคม ๒๕๕๔ นี้ ผมตั้งใจจะไปชมในความเป็นศิลปะของการสอนและศิลปะของการจัดกระบวนการเรียนรู้อย่างผสมผสาน อาจารย์อวยชัยเป็นรุ่นพี่ของผมที่เพาะช่าง อดีตเป็นช่างศิลป์และมือจัดเวทีของรายการสโมสรผึ้งน้อย ต่อมาก็เป็นมืออาชีพพากษ์หนังทีวี ทำงานเวที และงานอีเว๊นท์ รวมทั้งเมื่อเป็นครู ก็เป็นมืออาชีพสาธิตการสอนและการใช้ศิลปะทำสื่อการสอนอย่างง่ายๆไปทั่วประเทศ เวลาสอนจะมีศิลปะ สนุก และให้ความรอบรู้ตลอดเวลา

๑๕๑. มองทางหาครูคิมและหลายท่าน

หมู่นี้ครูคิมหายไปเลยหรือเปล่านะครับ ตั้งแต่งานของหนานเกียรติแน่ะ หลายท่านด้วยเช่นกัน เช่น คนไร้ราก คุณใบไม้ย้อนแสง อาจารย์ชยพร ดิเรก ดร.ชิว คุณหมอชาตรี หายไปนานๆ คิดถึงเหมือนกันนะครับ

๑๕๐. คนสอนหนังสือ คนทำงานความรู้ นักเรียนนักศึกษา ต้องเขียนบล๊อกและเรียนรู้การใช้ด้วยตนเอง

หลายคนเกรงเสียเวลากับการเขียนบล๊อก บางส่วนอยากเขียนแต่เขียนไม่ค่อยได้ บางส่วนกลัว เพื่อนร่วมงานผม รวมไปจนถึงน้องๆและภรรยา ก็มักบอกว่าเสียเวลา ผมเลยบอกว่า นอกจากไม่ควรคิดว่าเสียเวลาแล้ว กลับเป็นเรื่องหนึ่งที่จะต้องอดทนทำอีกด้วย เพราะบล๊อก เป็นรูปแบบหนึ่งของเครื่องมือทำงานสื่อสารความรู้และสร้างปฏิสัมพันธ์กับโลกรอบข้างด้วยเครื่องมือสื่อสารและจัดการข้อมูลผ่านเครือข่ายอินเทอร์เน็ต สร้างปรากฏการณ์ทางสังคมและส่งผลจริงต่อชีวิตประจำวันของผู้คน รวมทั้งก่อเกิดวงจรเศรษฐกิจและระบบสังคม โยงใยทั่วทุกขอบเขต จึงเป็นความเป็นจริงอย่างหนึ่งของสังคมไทยและสังคมโลก ที่คนทำงานความรู้และคนสอนหนังสือ ซึ่งใช้ความรู้สร้างสังคม ต้องสู้ทำให้มาก เพื่อได้รู้จักและเรียนรู้ก่อนให้กับสังคม คนมีโอกาสเข้าถึงนั้นเป็นคนส่วนน้อยของสังคม มีกำลังทางความรู้มากกว่าคนส่วนใหญ่ จึงต้องมุ่งทำหน้าที่เรียนรู้และเลือกสรรการเปลี่ยนแปลง ได้ความรู้ไปสอนคนอื่นจากการได้ทำจริง

๑๔๙. Creative Communication and Presentation : ทำชีวประวัติบุคคลให้เป็นคลังปัญญาของสังคม

ผมได้มีโอกาสไปเชียงใหม่ ทีมทำงานกองทุนหมอเจ้าฟ้าซึ่งเป็นทีมทำหอเกียรติยศคณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ กับทีมประชาสัมพันธ์และงานโสตกับงานเวชนิทัศน์ ซึ่งได้ชวนผมไปทำ Concept Design จัดนิทรรศการและการนำเสนอสิ่งต่างๆเกี่ยวกับศาสตราจารย์นายแพทย์เกษม วัฒนชัย องคมนตรี ในหอเกียรติยศและอีกหลายแห่งในคณะ ผมเอาข้อมูลมาเล่าใหม่ด้วยการวาดภาพ ส่งต่อให้มือกราฟิคของคณะไปทำเป็นแผ่นนิทรรศการ ทางคณะและมหาวิทยาลัยได้จัดงานเสวนา จากนั้นก็ติดตั้งไว้ระยะหนึ่ง เป็นการทำงานเชิงสร้างสรรค์แบบผสมผสานหลายสาขา พอได้ขึ้นไปก็ได้ไปชม ทางทีมรวมตัวกันพาผมไปเลี้ยงข้าวขอบคุณ และผมก็ขอขอบคุณที่ได้ให้มีส่วนร่วมทำงานอย่างนี้ เป็นการทำงานที่แต่ละสาขาต่างทำงาน Creative ของตนแล้วนำมาบวกกัน ไม่ใช่เพียงเป็นการรวมแรงคนให้มากเรื่อง ทำให้งานมีคุณภาพดีสำหรับนำเสนอต่อสังคม ให้คุณค่าและความหมายเหมาะสมกับ Subject ซึ่งมีคุณค่าต่อวงการศึกษามาก

๑๔๘. Cross-Discipline Learning : เติมวิถีชุมชนและวิชาเรียนรู้ทางสังคมให้กับ Bio-Medical Health Sciences

อาจารย์หมอนิรันดร์ หัวหน้าภาควิชากุมารเวชศาสตร์ ศิริราช และทีม มาขอแรงให้ไปช่วยจัดกระบวนการพัฒนา Lean Thinking เพื่อพัฒนางานการเรียนการสอนกับงานบริการทางวิชาการของภาควิชาให้กับคณาจารย์กับทีมพยาบาล นักวิทยาศาสตร์และเจ้าหน้าที่ภาควิชาให้หน่อย อาจารย์ได้รับการแนะนำจากสำนักพัฒนาคุณภาพของมหาวิทยาลัย ผมบอกว่า ๒-๓ เดือนนี้ผมเตรียม Fade Out จากงานต่างๆที่ไม่ใช่งานสอนกับคุมวิทยานิพนธ์ พร้อมกับเขียนหนังสือกับงานวิจัย และเตรียมตัวไปอยู่ต่างจังหวัด อีกทั้งไม่มีความรู้เรื่องงานในสาขาของหน่วยงานท่านเลย เลยแนะนำแหล่งวิทยาการหลายคนให้อาจารย์ไป แต่ที่สุดก็กลับมาอีกและทำให้ผมสบายใจว่าให้ผมไปช่วยกำกับให้คุยกันเองและระดมความคิดสบายๆ เลยก็ลองขึ้นแนวคิดไปด้วยกัน ผมบอกว่าจะลองเติมชีวิตชุมชนลงไปเพื่อให้วิธีคิดใหม่ต่อความเป็นองค์กรวิชาชีพ และบอกว่าไม่แน่ใจเลยว่าจะได้ผล แต่จะไปช่วยแบบงานไหว้ครูและถวายพระราชบิดาในฐานะศิษย์เก่าของครูอาจารย์ที่ศิริราช อาจารย์ชอบใจ ผมเลยตกลง

๑๔๗. โอกาสการใช้คำแสดง 'กตเวทิตาจิต' และ 'มุทิตาจิต'

ช่วงนี้เป็นช่วงใกล้สิ้นเดือนกันยายน หน่วยงานต่างๆจะมีคนทำงานมานานจนถึงวัยเกษียณ ซึ่งก็เป็นโอกาสที่คนที่อยู่ข้างหลังและหน่วยงาน จะจัดงานให้ เมื่อจัดงาน โดยมากแล้วก็มักจะใช้ชื่องานว่า 'งานแสดงมุทิตาจิต' จนเป็นธรรมเนียมปฏิบัติที่ทำสืบต่อกันไปเรื่อยๆ อันที่จริงนั้น 'มุทิตาจิต' หมายถึง การน้อมตนแสดงความยืนดีเมื่อเห็นผู้อื่นได้ดี หากนำมาใช้กับงานเกษียณ และต้องการสื่อความหมายในภาษาธรรม ก็นับว่าถูกต้อง ในธรรมเนียมของงานแซยิดของชาวไทยจีนก็เช่นกัน เป็นการแสดงมุทิตาจิตได้เพราะเป็นงานเฉลิมฉลองวัยที่สามารถมีลูกหลาน เหลน  แต่งานเกษียณแบบธรรมเนียมไทยๆนั้น โดยมากแล้วมักทำเพื่อเป็นโอกาสที่คนรุ่นหลังจะได้แสดงความอาลัยและขอบคุณผู้ทำงานที่ได้อุทิศตนให้กับองค์กร ความอาลัยนั้นตรงกันข้ามกับความยินดีที่จะต้องอำลากัน ดังนั้น จึงควรใช้คำว่างาน 'กตเวทิตาจิต' จะตรงกับเจตนารมณ์ของงานมากกว่า ซึ่งมีความหมายว่าเป็นการขอบคุณ ความเคารพ และขอแสดงความกตัญญูกตเวทิตาต่อคุณงามความดีของผู้เกษียณ  

๑๔๖. การจัดการความเสี่ยง : ทำงานด้วยเทคโนโลยีต้องฝึกฝนทักษะการพึ่งตัวเปล่าๆของตนเองไปด้วยเสมอ

นั่งเขียนหนังสือกับงานวิจัย ความที่ต้องทำงานบนเครื่องด้วยตนเองมาหลายปีแบบไม่ต้องอาศัยผู้ช่วยพิมพ์ให้ ก็สังเกตว่าตนเองอดทนเขียนฉบับร่างด้วยมือเพื่อไปขอให้คนอื่นพิมพ์ให้อีกแทบจะไม่ได้เสียแล้ว เลยต้องพึ่งคอมพิวเตอร์และทักษะจิ้มดีดของตัวเองมาก แต่อินังกระดาษไฟฟ้านี้ก็เล่นเอาชีวิตโกลาหลอยู่เรื่อย ทั้งโดนไวรัสกินข้อมูล เครื่องพัง, เมื่อไม่นานมานี้ก็ทำฮาร์ดดิสค์พังไปพร้อมข้อมูลสารพัดที่ค้นคว้าสะสมไว้มากมายและใช้อยู่เสมอ พอไปกู้ที่ร้าน ตอนไปรับตามนัดร้านกลับเลิกกิจการ หายไปอย่างไม่มีตัวตนไปเฉยๆ มาคราวนี้รอบคอบกว่าเดิมเพราะทำไฟล์สำรองไว้หลายแห่ง แต่เครื่องก็เป็นปัญหาจุกจิกอย่างไม่น่าเชื่อ ทนไม่ไหวเลยไปที่ร้านให้เขาซ่อม พร้อมกับซื้อเครื่องใหม่มาทำงานไปด้วย ร้านบอกมีไวรัสตัวหนึ่งที่ชอบซ่อนไฟล์อยู่ในเครื่อง ครั้งหลังสุดเลยเขียนใหม่ เหนื่อยมาก แต่ก็พบว่าความที่รู้ว่าไม่มีไฟล์ข้อมูลให้ค้น ค้นใหม่ก็ไม่มีเวลา เลยนั่งเขียนรวดเดียวกันสดๆ กลับเร็วกว่าเดิม กลายเป็นเรื่องดีในเรื่องร้าย

๑๔๕. ขอบคุณหนังสือ 'หนานเกียรติ' 

วันนี้ได้รับหนังสือ 'ด้วยเกียรติ' อนุสรณ์แห่งคนดี 'หนานเกียรติ' เกียรติศักดิ์ ม่วงมิตร ซึ่งคุณเอก จตุพร วิศิษฎ์โชติอังกูร มีน้ำใจนึกถึงและส่งไปให้ เมื่อวันเสาร์ที่ผ่านมา ผมไปช่วยเวทีพัฒนาเครือข่ายครูเพื่อศิษย์ของอาจารย์ ดร.ขจิต ฝอยทอง ที่สุพรรณบุรี ผมก็ได้ยกตัวอย่างและกล่าวถึงหนานเกียรติ เพื่อเทียบเคียงการบอกเหตุผลว่าทำไมผมกับดร.ขจิตและเครือข่ายครูที่ได้เจอกันที่สุพรรณฯในครั้งนี้ ทำไมถึงต้องมาเจอกัน เป็นการบอกในทางอ้อมจากบทเรียนที่ผมได้เจอกับกรณีของหนานเกียรติว่า สิ่งดีๆและคนดีๆนั้น เราต้องรีบไปเจอและทำสิ่งต่างๆด้วย ผมเลยต้องไปที่สุพรรณฯ ต้องขอขอบคุณคุณเอก และอยากขอถือโอกาสอีกครั้ง แสดงความขอบคุณและเป็นกำลังใจคุณเอก พี่ครูคิม และอีกหลายท่าน ที่เหมือนกับเป็นผู้อยู่เบื้องหลัง แปรความโศกเศร้าอาลัยกันต่อคนทำงานให้เป็นความเคลื่อนไหวเพื่อดูแลกัน ร่วมทุกข์สุข และเสริมสร้างพลังใจให้แก่กันของผู้คน ให้เกิดขึ้นอย่างกว้างขวาง

๑๔๔. หอมละมุนมวลบุปผาในสายลมเย็น

ไปช่วยงานเครือข่ายครูเพื่อศิษย์ของอาจารย์ ดร.ขจิต ฝอยทองและคณะ ที่โรงเรียนวัดสระยายโสม อำเภออู่ทอง สุพรรณบุรี ได้เจอผู้คนซึ่งส่วนใหญ่ไม่เคยรู้จักกันมาก่อนโดยตรง แต่เมื่อได้สันถวะทักทายกันและกัน ก็ให้รู้สึกคุ้นเคยกันดังญาติพี่น้องทางการงานและการใช้ชีวิต ได้เจอกลุ่มครูจำนวนหนึ่งที่เขียนบล๊อก gotoknow.org เมื่อทักทายกันก็ข้ามขั้นการสร้างความคุ้นเคยไปสู่การคุยเรื่องการทำงานและประสบการณ์ชีวิตไปเลย บางส่วนก็เป็นคนทำวิจัยในแนวเดียวกัน รวมทั้งดร.สุริยะ ผู้อำนวยการโรงเรียนสระยายโสม ซึ่งเป็นนักศึกษาพุทธธรรมและมุ่งมั่นในงานวิจัยเชิงคุณภาพด้วย ได้รู้จัก อาจารย์ลำดวน ไกรคุณาศัย ซึ่งก่อนไป พี่ท่านก็ได้ทักทายด้วยก่อนแล้ว ผ่านทาง gotoknow นี้ พอไปถึงแล้วก็พบว่าท่านเป็นแม่งานคนหนึ่ง อีกทั้งพอเสร็จงานและก่อนจะแยกย้ายจากกัน ก็นำหลายอย่างมามอบให้ หนึ่งในนั้นที่ชอบมากอย่างยิ่งก็คือหนังสือ 'ในรูปเงา' วรรณกรรมรางวัลนายอินทร์อวอร์ดของเงาจันทร์ 'เงาจันทร์' เป็นนักเขียนที่เป็นครูสพฐ.อยู่ที่เพชรบุรี จบอักษรศาสตรบัณฑิตสาขาภาษาอังกฤษจากศิลปากร 

๑๔๓.ได้ไปร่วมกับดร.ขจิต ฝอยทองกับเครือข่ายครูสุพรรณเรียนรู้การจัดการเรียนรู้อย่างบูรณาการเพื่อผู้เรียนมีความสุข

หลวงพ่อวัดกำแพง ดร.พระครูสุวรรณประชานุกูล รองเจ้าคณะอำเภออู่ทองจังหวัดสุพรรณบุรี สนับสนุนให้ดร.ขจิต ฝอยทองและคณะครูในเขตพื้นที่การศึกษาอำเภออู่ทองกับอำเภอสองพี่น้อง จัดอบรมเชิงปฏิบัติการ 'การบูรณาการการสอนเพื่อจัดกระบวนการเรียนรู้ให้ผู้เรียนมีความสุข' ที่โรงเรียนวัดสระยายโสม สุพรรณบุรี ครูส่วนใหญ่ขอสมัครเข้ามาเรียนรู้และอบรมเชิงปฏิบัติการด้วยกันในวันหยุดกว่า ๑๓๐ คน และทีมนิสิตมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์กับครูตัวอย่างที่อาสามาเป็นครูพี่เลี้ยง ก็ได้ร่วมกันจัดฐานการเรียนรู้ให้กับเด็กๆและให้ครูได้ร่วมกันพัฒนาทักษะการจัดกระบวนการเรียนการสอนภาษาอังกฤษอย่างบูรณาการเพื่อให้ผู้เรียนมีความเก่ง ดี มีสุข ผมกับอาจารย์ณัฐพัชร์ ทองคำ ได้ไปร่วมจัดกระบวนการเรียนรู้ประสบการณ์และเสริมความรู้การออกแบบและจัดการเรียนการสอนอย่างบูรณาการให้ด้วย ๑ วัน ปิดท้ายเวทีโดยรว่มกันสรุปบทเรียนและสะท้อนความบันดาลใจเพื่อพัฒนางานต่อไปในอนาคต 

๑๔๒. ศ.ดร.สมจิตต์ สุพรรณทัสน์ นายกสมาคมวิชาชีพสุขศึกษา เคยเป็นศิษย์สำนักสิงห์แดง มธก.

วันนี้ผมได้รับวารสารของสมาคมวิชาชีพสุขศึกษา ฉบับเดือนพฤษภาคม-สิงหาคม ๒๕๕๔ เลยทำให้นึกขึ้นได้ว่า เมื่อต้นปีนี้ผมได้มีโอกาสแนะนำตนเองและสนทนากับท่านสมหมาย ฉัตรทอง อดีตรองผู้ราชการจังหวัดของหลายจังหวัดและอดีตผู้ตรวจราชการของกระทรวงมหาดไทย ซึ่งเหตุที่ได้เข้าไปเยี่ยมคารวะท่านก็เนื่องจากท่านเป็นอดีตนายอำเภอหนองบัว นครสวรรค์ บ้านเกิดของผม ที่เป็นผู้นำประชาชนไปซื้อรถแทรคเตอร์คันที่นายอำเภออรุณ วิไลรัตน์ใช้ขุดสระแก้ปัญหาขาดแคลนน้ำของอำเภอหนองบัวได้ มาเป็นอนุสาวรีย์ตั้งอยู่หน้าที่ว่าการอำเภอหนองบัวกระทั่งปัจจุบัน รวมทั้งเป็นนายอำเภอนักพัฒนาหลายอย่าง หลังคุยกันแล้วท่านให้หนังสือที่ท่านเขียนหลายเล่ม ส่วนหนึ่งเป็นเรื่องราวการศึกษาของท่านเมื่อครั้งเรียนเตรียมอุดมศึกษาบางปูและคณะรัฐศาสตร์ มธก. รวมทั้งที่ท่านเล่าให้ฟังด้วย เลยทำให้ทราบว่าท่าน ศ.ดร.สมจิตต์ สุพรรณทัสน์อดีตคณบดีคณะสาธารณสุข.มหิดลและเป็นนายก.สมาคมวิชาชีพสุขศึกษาปัจจุบัน ก่อนเรียนสาธารณสุขศาสตร์นั้นท่านเรียนรัฐศาสตร์ มธก.รุ่นเดียวกัน

๑๔๑. เครือข่ายหนองบัว-นครสวรรค์ : สู่การสร้างสุขภาวะชุมชนให้เข้มแข็งและยั่งยืนด้วยการเรียนรู้อิงถิ่นฐานแบบบูรณาการ

โรงเรียนหนองบัว อำเภอหนองบัว นครสวรรค์ ได้เป็นศูนย์ประสานงานเพื่อพัฒนาศูนย์การเรียนรู้ภูมิปัญญาท้องถิ่นเพื่อพัฒนาการเรียนรู้อิงถิ่นฐานแบบบูรณาการ สมาชิกเป็นเครือข่ายครูปและเครือข่ายโรงเรียนในฝันของจังหวัดนครสวรรค์ ได้ให้ความสนใจที่จะเชื่อมโยงกับเครือข่ายคนเขียนและบันทึกความรู้ของหนองบัว ในเวทีคนหนองบัว เพื่อเป็นโอกาสในการใช้องค์ความรู้ท้องถิ่นเคลื่อนไหวให้เกิดพัฒนาการของเครือข่าย ได้จัดอบรมเชิงปฏิบัติการ ๒๕-๒๖ กรกฎาคม ๒๕๕๔ ผมออกแบบกระบวนการให้มุ่งไปสู่การสร้างสุขภาวะชุมชนและสร้างการเรียนรู้ที่พอเพียงสำหรับนำการปฏิบัติตนเองไปสู่การพัมนาที่ยั่งยืนในแนวเศรษฐกิจพอเพียง ผ่านการเรียนรู้และปฏิบัติการในชุมชนต่างๆเพื่อเรียนรู้และสร้างความรู้เกี่ยวกับท้องถิ่น สร้างทรัพยากรทางปัญญา เข้าถึงศักยภาพและทุนมนุษย์ และอื่นๆ เพื่อนำมาเป็นต้นทุนพัฒนาหลักสูตรท้องถิ่นและอื่นๆ ด้วยการริเริ่มและพึ่งตนเองได้อย่างยั่งยืน

๑๔๐.วิชาการศึกษาและกระบวนการเรียนรู้ในภาคประชาสังคม

ไปถอดบทเรียนและเสริมความเข้มแข็งในการจัดการด้านกระบวนการเรียนรู้วิถีปฏิบัติให้กับเครือข่ายคนเมืองแพร่กับเครือข่ายพันธมิตร ได้ความรู้สึกเหมือนได้พบกับชุมนุมชนของเพื่อนเก่าและกลุ่มเรียนรู้เพื่อเป็นชุมชนเรียนรู้ที่อยู่นอกระบบการศึกษาที่เป็นทางการ เครือข่ายที่ร่วมเวที นอกจากยังคงมีภารกิจตามความสนใจร่วมกันแล้ว ก็เริ่มมีบทบาทในการเป็นแหล่งเรียนรู้ของผู้อื่นทั้งไทยและต่างประเทศ การจัดกระบวนการเรียนรู้ประสบการณ์ จึงเป็นทั้งการยืนบนประสบการณ์เพื่อจินตนาการอนาคตและสร้างศักยภาพเครือข่ายในการพัฒนากระบวนการศึกษาเรียนรู้ มีเวทีให้ตกผลึกความคิดและตัวปัญญา สร้างความรู้ จัดระเบียบประสบการณ์ รวมทั้งมีพี่เลี้ยงจัดสถานการณ์จริงให้ได้ทั้งการทำงาน สะสมความรู้ สร้างสื่อ พัฒนากระบวนการถ่ายทอด นำเสนอ ฝึกฟังและรับประสบการณ์ผู้อื่น แสดงทรรศนะวิพากษ์ เรียนรู้ความเชื่อมโยง พัฒนาความเป็นตัวของตัวเอง เหมือนเป็นวิชาครูและวิชาการเป็นผู้เรียนรู้ ที่เสริมเข้าไปให้กับเครือข่ายภาคประชาสังคมเพื่อบริหารจัดการบทเรียนที่มีชีวิตอยู่ในตนเองอยู่แล้ว

๑๓๙.ถอดบทเรียนเสริมความเข้มแข็งและความยั่งยืนในการเรียนรู้วิถีปฏิบัติของเครือข่ายคนเมืองแพร่

ทีมบางกอกฟอรั่ม มาชวนไปพบกับเครือข่ายคนเมืองแพร่ ซึ่งเป็นกลุ่มคนที่เคลื่อนไหวเพื่อฟื้นฟูวิถีชีวิตเมืองเก่า ศิลปะ วัฒนธรรม สถาปัตยกรรม สิ่งแวดล้อมและวิถีชีวิตด้านในของผู้อยู่อาศัย กลุ่มผู้เข้าร่วมเวทีเป็นกลุ่มวิชาชีพและคนทำงานจากหลายหน่วยงาน เช่น สถาปนิก อาจารย์และนักวิ่งนักรณรงค์ทางสังคม นักธุรกิจท้องถิ่นในแนวทางเลือกและเป็นเครือข่ายผู้ปฏิบัติการเจริญสติภาวนาแนวหลวงพ่อเทียน จิตตสุโภ เครือข่ายคนเมืองน่าน อาจารย์สถาปัตย์จุฬาฯ ผู้ประสานงานของสำนักงานคณะรัฐมนตรีศึกษาของเอเชียแปซิฟิกหรือสปาฟา SPAAFA บางกอกฟอรั่มเป็นองค์กรที่ทำงานวิชาการภาคประชาสังคม เครือข่ายแพร่มีผลงานและความเคลื่อนไหวมาอย่างต่อเนื่องหลายด้าน การถอดบทเรียนเวทีนี้จึงเป็นกระบวนการแลกเปลี่ยนเรียนรู้และพัฒนาเครือข่ายให้เข้มแข็งด้วยการนำเอาประสบการณ์ต่างๆมาพูดคุยและแบ่งปันกัน เห็นความคิด บทเรียน ความเคลื่อนไหว แนวโน้มความสนใจและการดำเนินการต่างๆในอนาคต