จะพัฒนาคุณภาพการศึกษาไทย : ลองคิด/ทำแบบกลับทางอย่างรอบด้าน?

คุณภาพการจัดการศึกษาของไทยในปัจจุบัน ถือว่า อยู่ในขั้นวิกฤต และนับวันแต่จะตกต่ำลงไปเรื่อยๆ ข้อสรุปนี้มาจาก ความสอดคล้องต้องกัน ของข้อมูลจากการวัดประเมินคุณภาพการศึกษาภายในประเทศ และข้อมูลจากการสำรวจวัดประเมินคุณภาพทางการศึกษา ในระดับนานาชาติ

 

ตอนที่ 1 ความจำเป็นที่จะต้องพัฒนาคุณภาพการศึกษาของไทย                           คุณภาพในการจัดการศึกษาของไทยในปัจจุบัน ถือว่า อยู่ในขั้นวิกฤต และนับวันแต่จะตกต่ำลงไปเรื่อยๆ ข้อสรุปนี้ มาจากความสอดคล้องต้องกัน ของข้อมูลจากการวัดประเมินคุณภาพการศึกษาภายในประเทศ และข้อมูลจากการสำรวจวัดประเมินคุณภาพทางการศึกษาในระดับนานาชาติ ดังที่ได้มีการเปิดเผยข้อมูล ซึ่งได้สร้างความตระหนกตกใจให้กับคนไทยมาแล้ว ในบทความตอนที่ 1 นี้ ผู้เขียนจึงได้นำข้อมูลจากการสำรวจ วัดประเมินดังกล่าว มานำเสนอ เพื่อสะท้อนปัญหาคุณภาพในการจัดการศึกษาของไทย ให้ท่านผู้อ่านเห็นภาพได้อย่างชัดเจนขึ้นอีกครั้ง ก่อนที่จะเสนอทางออกในการแก้ปัญหาดังกล่าว ในบทความตอนที่ 2 การพัฒนาคุณภาพการศึกษาไทย ด้วยยุทธศาสตร์การคิด/ทำแบบกลับทาง อย่างรอบด้าน

             1.    การวัดและประเมินคุณภาพการศึกษาภายในประเทศ     

             การวัดประเมินคุณภาพการศึกษาภายในประเทศ เป็นบทบาทหน้าที่โดยตรงของ “สถาบันทดสอบทางการศึกษาแห่งชาติ (องค์การมหาชน) ชื่อย่อคือ ‘สทศ.’ ชื่อภาษาอังกฤษคือ ‘NATIONAL INSTITUTE OF EDUCATIONAL TESTING SERVICE  (PUBLIC ORGANIZATION) ชื่อย่อคือ ‘NIETS’ ” “สทศ.” เป็นหน่วยงานของรัฐ ประเภทองค์การมหาชน ในกำกับของกระทรวงศึกษาธิการ จัดตั้งขึ้นในปี พ.ศ. 2548 มีบทบาทหน้าที่ในการเป็นศูนย์กลางความร่วมมือ ด้านการทดสอบทางการศึกษาในระดับชาติ และในระดับนานาชาติ (http://www.niets.or.th/index.php/aboutus_th/view/8)  

                ในด้านการทดสอบทางการศึกษาในระดับชาตินั้น “สทศ.” ได้ดำเนินการวัดและประเมินผลว่า การจัดการศึกษาของชาติ มีคุณภาพตามมาตรฐานการศึกษาที่ได้กำหนดไว้ และมีคุณภาพเท่าเทียมกันมากน้อยเพียงใดในการจัดการศึกษาของแต่ละภาคส่วน ทั้งนี้ ได้ดำเนินการโดย "การทดสอบ O-NET  : Ordinary National Educational Test (การทดสอบทางการศึกษาแห่งชาติขั้นพื้นฐาน)” ซึ่งเป็นการสอบความรู้รวบยอดของนักเรียนชั้น ป.6 ม.3 และ ม.6 ตามมาตรฐานการเรียนรู้ของหลักสูตร โดยจัดสอบทั้ง 8 กลุ่มสาระการเรียนรู้ ได้แก่ 1) ภาษาไทย 2) สังคมศึกษาฯ 3) ภาษาอังกฤษ 4) คณิตศาสตร์ 5) วิทยาศาสตร์ 6) สุขศึกษาและพลศึกษา 7) ศิลปะ 8) การงานอาชีพและเทคโนโลยี แต่ละกลุ่มสาระมีคะแนนเต็ม 100 คะแนน ดังตัวอย่างคะแนน O-NET ในระดับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 3 ปี 2555 ที่แสดงให้เห็นในภาพล่าง

                จากภาพบน จะเห็นว่า คะแนนเฉลี่ย O-NET ของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 3 ในปี 2555 ทั้งในระดับโรงเรียน (บ้านโนนทอง) ระดับเขตพื้นที่ (สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษานครราชสีมา เขต 2) ระดับจังหวัด (นครราชสีมา) ระดับสังกัด (สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน) และระดับประเทศ มีเพียง 2 กลุ่มสาระเท่านั้น ที่นักเรียน ทำคะแนนได้ถึงครึ่งของคะแนนเต็ม (50 %) คือ ภาษาไทย และสุขศึกษาและพลศึกษา ส่วนอีก 6 กลุ่มสาระที่เหลือนั้น ทำคะแนนได้ไม่ถึงครึ่ง โดย 3 กลุ่มสาระที่มีคะแนนต่ำสุด ได้แก่ ภาษาอังกฤษ  คณิตศาสตร์  และวิทยาศาสตร์ ซึ่งมีคะแนนเฉลี่ยในระดับประเทศเท่ากับ 28.71 %, 26.95 %, และ 35.37 % ตามลำดับ (http://ictnontong.blogspot.com/p/blog-page_6354.html) 

                 ไม่เฉพาะแค่ในระดับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 3 เท่านั้น ที่นักเรียนทำคะแนนเฉลี่ยได้ต่ำ ยิ่งในระดับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 6 ด้วยแล้ว นักเรียนก็ยิ่งทำคะแนนได้ต่ำหนักเข้าไปอีก จากคะแนน O-NET ระดับประเทศในช่วงปี 2550 - 2555 (ดังที่แสดงในภาพบน) จะเห็นว่า มีเพียงสุขศึกษาและพลศึกษากลุ่มสาระเดียวเท่านั้น ที่นักเรียนทำคะแนนเฉลี่ยได้ถึงครึ่งของคะแนนเต็ม และก็เช่นเดียวกับระดับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 3 ที่กลุ่มสาระที่มีคะแนนต่ำสุด คือ ภาษาอังกฤษ คณิตศาสตร์ และวิทยาศาสตร์ โดยคะแนนเฉลี่ยในระดับประเทศจากปี 2550 – 2555 กลุ่มสาระภาษาอังกฤษมีคะแนนเฉลี่ยอยู่ในช่วง 19.22 – 30.93 % คณิตศาสตร์อยู่ในช่วง 14.99 – 35.97 % และวิทยาศาสตร์อยู่ในช่วง 27.90 – 34.62 %  (http://blog.eduzones.com/socialdome/105600)

               สำหรับในระดับชั้น ป.6 นั้น แม้นักเรียนจะทำคะแนน O-NET ปี 2555 (ดังที่แสดงในภาพบน) ได้ดีกว่านักเรียนชั้น ม.3 และ ม.6 คือ ในระดับประเทศ นักเรียนได้คะแนนเฉลี่ยใน 3 กลุ่มสาระได้แก่ กลุ่มสาระสุขศึกษาและพลศึกษา ศิลปะ และ การงานอาชีพและเทคโนโลยี ได้เกินครึ่ง แต่ก็ยังทำคะแนนกลุ่มสาระภาษาอังกฤษ คณิตศาสตร์ และวิทยาศาสตร์ได้ไม่ถึง 40 % เช่นเดียวกับนักเรียนชั้น ม.3 และ ม.6 (http://www.watchanasongkram.ac.th/news/43345.html) 

                จากที่กล่าวมา สรุปได้ว่า การจัดการศึกษาขั้นพื้นฐานของไทย มีคุณภาพจากผลการวัดภายในประเทศ อยู่ในระดับที่ไม่น่าพอใจ เพราะนักเรียนในทุกช่วงชั้น ตั้งแต่ช่วงชั้นที่ 2 (ป.6) ช่วงชั้นที่ 3 (ม.3) ไปจนถึงช่วงชั้นที่ 4 (ม.6) มีคะแนนเฉลี่ยทั้งประเทศตามผลการวัดจากปี 2550– 2555 ในกลุ่มสาระของหลักสูตร 5-7 กลุ่มสาระจากทั้งหมด 8 กลุ่มสาระ ไม่ถึงครึ่งของคะแนนเต็ม (50 %) โดยกลุ่มสาระที่มีคะแนนต่ำสุดมาโดยตลอดในทุกช่วงชั้น คือ ภาษาอังกฤษ (ซึ่งมีคะแนนต่ำสุดถึงสูงสุดอยู่ในช่วง  19.22 % - 35.77 %) คณิตศาสตร์ (ซึ่งมีคะแนนต่ำสุดถึงสูงสุดอยู่ในช่วง  14.99 % - 42.65 %) และวิทยาศาสตร์ (ซึ่งมีคะแนนต่ำสุดถึงสูงสุดอยู่ในช่วง  27.90 % - 37.46 %)     

  2. การสำรวจ วัด และประเมินคุณภาพทางการศึกษาในระดับนานาชาติ              นอกจากข้อมูลการวัดภายในประเทศ   เพื่อประเมินคุณภาพการจัดการศึกษาของไทย ที่สรุปผลการวัดประเมินได้ว่า การจัดการศึกษาขั้นพื้นฐานของไทย ยังมีคุณภาพอยู่ในระดับที่ไม่น่าพอใจ ดังที่ได้กล่าวไปแล้ว ยังมีผลการสำรวจ วัดและประเมินในระดับนานาชาติ ที่สะท้อนให้เห็นตรงกันว่า คุณภาพการศึกษาของไทย อยู่ในระดับที่ยังไม่น่าพอใจ เช่นกัน ตัวอย่างการสำรวจ วัดและประเมินในระดับนานาชาติ ได้แก่

2.1  การสำรวจ วัด และประเมินตามโครงการ PISA โดย OECD

  "PISA" หรือโครงการประเมินผลนักเรียนนานาชาติ (Programme for International Student Assessment)  เป็นโครงการเพื่อประเมินผลการศึกษา ของประเทศสมาชิกองค์การเพื่อความร่วมมือและพัฒนาทางเศรษฐกิจ (Organisation for Economic Co-operation and Development : OECD) ที่มีจุดประสงค์เพื่อสำรวจว่า ระบบการศึกษาของประเทศ ได้เตรียมเยาวชนของชาติ ให้พร้อมสำหรับการใช้ชีวิตและการมีส่วนร่วมในสังคมในอนาคตเพียงพอหรือไม่ โดย "PISA" ได้เน้นการประเมินสมรรถนะของนักเรียนวัย 15 ปี ที่จะใช้ความรู้และทักษะเพื่อเผชิญกับโลกในชีวิตจริง มากกว่าการเรียนรู้ตามหลักสูตรในโรงเรียน ในด้าน "การอ่าน คณิตศาสตร์ และวิทยาศาสตร์" การสุ่มตัวอย่างนักเรียนที่จะทำการสอบวัด จะทำตามระบบอย่างเคร่งครัด เพื่อให้ได้นักเรียนที่เป็นตัวแทนของนักเรียนทั้งระบบ อีกทั้งการวิจัยในทุกขั้นตอน ทุกประเทศต้องทำตามกฎเกณฑ์และวิธีการที่กำหนดอย่างเคร่งครัด ภายใต้การดูแลของ OECD เพื่อให้การวิจัยของแต่ละประเทศมีคุณภาพในมาตรฐานเดียวกัน จะได้สามารถนำข้อมูลไปวิเคราะห์ร่วมกันได้ (http://pisathailand.ipst.ac.th/)

                สำหรับ PISA ประเทศไทย ได้กำหนดกรอบการสุ่มตัวอย่าง (Sampling Frame) เป็นนักเรียนอายุ 15 ปีที่กำลังศึกษาอยู่ในชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 1 ขึ้นไปจากโรงเรียนทุกสังกัด  ได้แก่ โรงเรียนในสังกัดสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน โรงเรียนในสังกัดสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาเอกชน โรงเรียนในสังกัดสำนักการศึกษากรุงเทพมหานคร โรงเรียนในสังกัดสำนักประสานและพัฒนาการจัดการศึกษาท้องถิ่น โรงเรียนสาธิตของมหาวิทยาลัยในสังกัดสำนักงานคณะกรรมการการอุดมศึกษา และวิทยาลัยในสังกัดสำนักงานคณะกรรมการการอาชีวศึกษา สำหรับการประเมินในปี 2009 (พ.ศ. 2552) นั้น นักเรียนไทย ได้คะแนนต่ำกว่าค่าเฉลี่ยนานาชาติทุกวิชา ยกเว้นกลุ่มโรงเรียนสาธิต (ของมหาวิทยาลัยต่างๆ รวมทั้งมหาวิทยาลัยราชภัฏ ในสังกัดสำนักงานคณะกรรมการการอุดมศึกษา) เพียงกลุ่มเดียว ที่แสดงว่า มีมาตรฐานเทียมทันนานาชาติ คะแนนเฉลี่ยประเทศไทยมีอันดับอยู่ทางด้านท้ายตาราง และมีแนวโน้มลดต่ำลงทุกวิชา เมื่อเทียบกับการประเมินครั้งแรก (PISA 2000 : พ.ศ. 2543) นักเรียนไทยเกือบครึ่ง ได้คะแนนการอ่าน และวิทยาศาสตร์ต่ำกว่าระดับพื้นฐาน (ระดับ 2) และนักเรียนมากกว่าครึ่ง ได้คะแนนในวิชาคณิตศาสตร์ต่ำกว่าระดับพื้นฐาน นักเรียนที่แสดงสมรรถนะในระดับสูงมีน้อยมาก โดยไม่มีเลยในวิชาการอ่าน ในการจัดอันดับนั้น ประเทศไทยมีคะแนนจากการทดสอบการอ่าน คณิตศาสตร์ และวิทยาศาสตร์อยู่ในอันดับที่ 35 มีคะแนนการจัดการศึกษาอยู่ในอันดับที่ 39 และมีคะแนนคุณภาพการศึกษาโดยรวม อยู่ในอันดับที่ 37 จาก 40 ประเทศ ที่เข้าร่วมโครงการ (http://prachatai.com/journal/2013/02/45436, http://news.voicetv.co.th/infographic/57868.html, http://thelearningcurve.pearson.com/the-report/towards-an-index-of-education-outputs, http://thelearningcurve.pearson.com/index/index-ranking)

               2.2 ผลการศึกษาวิจัย TIMSS 2011 โดย IEA

                 ในวันที่ 11 ธันวาคม 2555 เวลา 10.00 น. ที่กระทรวงศึกษาธิการ (ศธ.) สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี (สสวท.) ได้เปิดเผยผลการศึกษาเรื่อง “แนวโน้มการจัดการศึกษาคณิตศาสตร์และวิทยาศาสตร์ระดับนานาชาติ พ.ศ.2554 หรือ TIMSS 2011” จัดโดย The International Association for the Evaluation of Educational Achievement หรือ IEA (โดยนายปรีชาญ เดชศรี รอง ผอ.สสวท.) ว่า ในการประเมินของ TIMSS ในปี 2011 (2554) ประเทศไทยได้เข้าร่วมประเมิน 2 ระดับชั้น ได้แก่ ชั้น ป.4 และ ม.2 ผลวิจัยสรุปสาระสำคัญได้ว่า ในระดับชั้น ม.2 ที่มี 45 ประเทศเข้าร่วมประเมิน ประเทศไทยมีคะแนนเฉลี่ยวิชาคณิตศาสตร์ 427 คะแนน ถูกจัดอยู่ในอันดับที่ 28 และวิชาวิทยาศาสตร์ 451 คะแนน ถูกจัดอยู่ในอันดับที่ 25 เมื่อเทียบกับคะแนนเฉลี่ยในปี 2007 (2550) แล้ว  พบว่า คะแนนเฉลี่ยที่เด็กไทยทำได้ ลดลงทั้งในวิชาคณิตศาสตร์และวิทยาศาสตร์ โดยเมื่อปี 2007 (2550) วิชาคณิตศาสตร์มีคะแนนเฉลี่ย 441 และวิทยาศาสตร์ 471 ทั้งนี้ การประเมินในปี 2011 (2554) ประเทศที่มีคะแนนเฉลี่ยสูงสุดในวิชาคณิตศาสตร์ คือ เกาหลีใต้ (613 คะแนน) ส่วนประเทศที่มีคะแนนเฉลี่ยสูงสุดในวิชาวิทยาศาสตร์ คือ สิงคโปร์ (590 คะแนน) เมื่อพิจารณาในภาพรวมแล้ว ประเทศไทยถูกจัดกลุ่มให้อยู่ในระดับแย่ (Poor) ทั้งวิชาคณิตศาสตร์และวิทยาศาสตร์ ส่วนผลการวิจัยระดับชั้น ป.4 ที่มี 52 ประเทศเข้าร่วมนั้น ประเทศไทยที่เข้าร่วมรับการประเมินเป็นครั้งแรก มีคะแนนเฉลี่ยในวิชาคณิตศาสตร์ 458 คะแนน ถูกจัดอยู่ในอันดับที่ 34 และวิชาวิทยาศาสตร์ 472 คะแนน ถูกจัดอยู่ในอันดับที่ 29 ประเทศที่มีคะแนนเฉลี่ยสูงสุดในวิชาคณิตศาสตร์ คือ สิงคโปร์ (606 คะแนน) และประเทศที่มีคะแนนเฉลี่ยสูงสุดในวิชาวิทยาศาสตร์ คือ เกาหลีใต้ (587 คะแนน) เมื่อพิจารณาในภาพรวมแล้ว ประเทศไทยถูกจัดกลุ่มให้อยู่ในระดับแย่ (Poor) ในวิชาคณิตศาสตร์ และระดับพอใช้ (Fair) ในวิชาวิทยาศาสตร์ (http://www.thaipost.net/news/121212/66473)

           2.3 การจัดอันดับโดย World Economic Forum : WEF

               เมื่อวันที่ 4 กันยายน 2556  "World Economic Forum : WEF" ได้เผยแพร่ผลการจัดอันดับความสามารถในการแข่งขันนานาชาติ (Global Competiveness Index : GCI) ฉบับล่าสุด ปี 2013 โดยมี 148 ประเทศเข้าร่วม วิธีการได้มาของข้อมูล WEF ได้ให้น้ำหนักกับการสำรวจความคิดเห็นและการให้คะแนน โดยผู้บริหารธุรกิจ (Executive Opinion Survey) ถึง 2 ใน 3 ส่วน อีก 1 ส่วนที่เหลือ มาจากข้อมูลเปรียบเทียบเชิงสถิติที่สำคัญ ขององค์การระหว่างประเทศ เช่น Word Bank, OECD, UNESCO และ WHO (องค์การอนามัยโลก) สำหรับผลการประเมิน ความสามารถในการแข่งขันด้านการศึกษาของไทยในเวทีโลก และในกลุ่มประเทศสมาชิก ASEAN นั้น ด้านคุณภาพของระบบการศึกษา ไทยอยู่ในอันดับ 78 ในเวทีโลกและอันดับ 8 ใน ASEAN (คะแนนสูงกว่าเวียดนามและพม่าเท่านั้น) ในด้านคุณภาพการสอนคณิตศาสตร์และวิทยาศาสตร์ ไทยอยู่ในอันดับ 80 ในเวทีโลกและอันดับ 5 ใน ASEAN (คะแนนสูงกว่าเวียดนาม ลาว ฟิลิปปินส์ กัมพูชา และพม่า)  และในด้านคุณภาพการจัดการศึกษาระดับประถมศึกษา ไทยอยู่ในอันดับ 86 ในเวทีโลกและอันดับ 7 ใน ASEAN (คะแนนสูงกว่าเวียดนาม กัมพูชา และพม่า เท่านั้น) ดังข้อมูลที่แสดงในตารางข้างล่าง (http://www.enn.co.th/8436)    

             แม้ว่า การจัดอันดับใน "World Economic Forum 2013 (WEF 2013) ที่กล่าวมา อาจจะทำให้ผู้เกี่ยวข้องทำใจลำบากที่จะยอมรับได้ เมื่อเห็นประเทศไทยถูกจัดอันดับด้านคุณภาพของระบบการศึกษา ต่ำกว่า ลาว และอยู่ในอันดับเดียวกันกับ กัมพูชา และถูกจัดอันดับด้านคุณภาพของการประถมศึกษาต่ำกว่า ลาว แต่ผู้เขียนไม่อยากให้คนไทยไปให้ความสำคัญในเรื่องอันดับที่ถูกจัด และไม่อยากให้โต้แย้งว่า กระบวนการและวิธีการวัด/สำรวจขาดมาตรฐาน ไม่น่าเชื่อถือ แต่อยากให้คนไทยยอมรับว่า ผลการประเมินทั้งภายในประเทศ และในระดับนานาชาติมีความสอดคล้องต้องกันว่า คุณภาพในการจัดการศึกษาของไทยเราในภาพรวม ตกต่ำลง ซึ่งก็ไม่อยากให้มีการโยนความผิดไปให้ใคร แต่อยากให้คนไทย "ใช้วิกฤตให้เป็นโอกาส" โดยการเกิดความรู้สึกร่วมกันของคนไทยทุกหมู่เหล่า ที่จะร่วมแรงร่วมใจกันดำเนินการไปในทิศทางเดียวกัน เพื่อให้บังเกิดผลในการยกระดับคุณภาพการศึกษาของไทยให้สูงขึ้น

ขอบคุณกัลยาณมิตรทุกท่านที่กรุณาเข้ามาอ่าน แล้วพบกันในบันทึก "ตอนที่ 2 การพัฒนาคุณภาพการศึกษาด้วยยุทธศาสตร์การคิด/ทำแบบกลับทางอย่างรอบด้าน" นะคะ