สัตยาไส...สถานศึกษาส่งเสริมคุณธรรม

การปลูกฝังคุณธรรมนั้น ที่สำคัญไม่ได้อยู่ที่การพร่ำสอน หากอยู่ที่การเห็นตัวอย่างและได้ลงมือปฏิบัติจริงเป็นประจำจนเกิดเป็นนิสัย

          สัปดาห์ที่แล้วดิฉันได้มีโอกาสไปเยี่ยมชมโรงเรียนสัตยาไส จังหวัดลพบุรี หลายคนคงรู้จักกันดี ด้วยเป็นโรงเรียนที่มีชื่อเสียงในด้านการปลูกฝังคุณธรรม จริยธรรมให้แก่นักเรียน โดยมีท่านอาจารย์ ดร.อาจอง ชุมสาย ณ อยุธยา เป็นผู้ดูแล การบริหารงานเป็นไปในรูปแบบมูลนิธิ ชื่อว่ามูลนิธิสัตยาไส นักเรียนทุกคนของที่นี่เรียนฟรี ไม่เสียค่าใช้จ่าย



          ดิฉันเองเคยได้ยินชื่อเสียงของสถานศึกษาแห่งนี้มาบ้าง และเคยพลาดโอกาสไปเยี่ยมชมโรงเรียนนี้มาครั้งหนึ่งแล้ว ดังนั้นในเช้าวันพุธที่ผ่านมาของสัปดาห์ที่แล้ว ดิฉันจึงไม่ยอมพลาดอีก และไม่ผิดหวังเมื่อไปพบเห็นเด็ก ๆ ของที่นี่ด้วยตนเอง

          ช่วงเช้าเราได้มีโอกาสพบปะพูดคุยกับนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 6 ซึ่งท่านอาจารย์ ดร.อาจอง เป็นครูประจำชั้น และเป็นผู้สอนวิชาภาษาอังกฤษ และวิชาคณิตศาสตร์เอง ซึ่งท่านบอกว่าท่านเองมีหน้าที่นำพาให้เด็ก ๆ เหล่านี้เข้าเรียนต่อในระดับอุดมศึกษาต่อไป ซึ่งที่ผ่านมาเด็ก ๆ สามารถสอบเข้าเรียนต่อในมหาวิทยาลัยได้ 100 % ส่วนรุ่นนี้ได้เข้าเรียนต่อในสถาบันต่าง ๆ ด้วยวิธีสอบตรงเกือบหมดแล้ว เหลืออยู่ 2 คนที่ยังสอบเข้าไม่ได้ ซึ่งเพื่อน ๆ กำลังช่วยกันติวให้อยู่ และคาดว่าไม่น่าเป็นห่วง

          จากการซักถามข้อมูลและความคิดเห็นในเรื่องต่าง ๆ เราพบความพิเศษที่ต่างไปจากเด็กเก่งที่เราพบเห็นทั่วไปในเด็กกลุ่มนี้ คือ ความเก่งที่มีอยู่คู่กับคุณธรรมประจำใจ ที่เป็นอย่างนี้ได้ สังเกตว่าเป็นเพราะที่นี่มุ่งปลูกฝัง หล่อหลอมให้เด็กเป็นคนดีเสียก่อน ความเก่งก็จะตามมาในภายหลังได้

         โดยให้ความสำคัญกับเรื่องจิตใจเป็นอันดับแรก ทุกเช้าตรู่เวลา 05.30-06.30 น. เด็ก ๆ ทั้ง 363 คน ตั้งแต่ชั้น ป.1-ม.6 (นักเรียนกินนอน ยกเว้นระดับอนุบาลให้ไป-กลับ) จะมาสวดมนต์นั่งสมาธิพร้อมกัน (ทุกชั่วโมงเรียนก็จะสวดมนต์นั่งสมาธิด้วย แต่เป็นอย่างย่อ)

          การสวดมนต์ไม่ได้เป็นทำนองสรภัญญะแบบบ้านเรา แต่มีทำนองคล้าย ๆ การร้องเพลง ส่วนการทำสมาธิเป็นการฝึกจิตมุ่งไปที่แสงสว่าง ให้นำแสงสว่างไปอยู่ในส่วนต่าง ๆ ของร่างกาย เริ่มตั้งแต่หัว ตา หู ลิ้น แขน มือ ขา แล้วสอนให้คิดดี มองแต่ส่วนดี ฟังแต่เรื่องดี พูดแต่เรื่องดี ทำแต่เรื่องดี และก้าวไปในทิศทางที่ดี ตามลำดับ จากนั้นนำแสงสว่างกลับมาที่หัวใจ กลายเป็นความสุขใจมอบให้กับตัวเอง พ่อแม่พี่น้องและเพื่อนรอบข้าง

          คำสอนเหล่านี้เป็นไปตามแนวคำสอนของท่านไสบาบา (อธิการบดีของสถาบันการศึกษาที่มีชื่อเสียงของประเทศอินเดีย ปัจจุบันเสียชีวิตแล้ว) ผู้นำความคิดและการสอนธรรมะ โดยไม่ได้ระบุว่าเป็นศาสนาใด มุ่งสอนให้มีความรัก ความกรุณา ความเมตตา รับใช้เพื่อนมนุษย์ ค้นคุณค่าความเป็นมนุษย์ และอยู่กับธรรมชาติ

          ในการสวดมนต์นั่งสมาธินี้ เริ่มปลูกฝังตั้งแต่เด็กเล็ก ๆ แม้ว่าเขาจะยังไม่เข้าใจเท่าใดนัก นั่งไปหลับไป แต่การปฏิบัติเป็นประจำจะช่วยสร้างนิสัย และเป็นกิจวัตรประจำวันไปได้ในที่สุด เมื่อเขาโตขึ้นก็จะค่อย ๆ เรียนรู้ความหมายของการกระทำเหล่านั้นได้

          ดิฉันมีความเห็นว่า ข้อได้เปรียบของการฝึกฝนคุณธรรมของที่นี่ คือการตัดวงจรของที่บ้านไป ดิฉันหมายถึงนักเรียนจะอยู่ในโรงเรียนตลอด 24 ชั่วโมง ปีหนึ่งจะอนุญาตให้นักเรียนกลับบ้านได้ 2 ครั้งในช่วงปิดภาคเรียน เสาร์-อาทิตย์ ผู้ปกครองสามารถพาลูกไปทำธุระได้ แล้วพากลับมาส่ง เด็กจะมีเวลาอยู่ในโรงเรียนเป็นส่วนใหญ่ การหล่อหลอมและฝึกฝนอย่างจริงจังจึงทำได้ง่ายกว่าในโรงเรียนปกติที่อยู่โรงเรียนฝึกอย่างหนึ่ง กลับไปบ้านทำอีกอย่างหนึ่ง

          รวมถึงส่วนหนึ่งเป็นเพราะเด็กทุกคนของที่นี่ที่มาจากครอบครัวที่พ่อแม่มีความคาดหวังให้ลูกเป็นคนดี ถือเป็นต้นทุนหนึ่งของการพัฒนา ข้อมูลนี้ทราบได้จากการสัมภาษณ์พ่อแม่เพื่อให้ลูกได้เข้าเรียน ที่นี่เวลารับนักเรียนเขาจะไม่มีการทดสอบเด็ก แต่จะทดสอบพ่อแม่โดยการสัมภาษณ์ ถ้าพ่อแม่ผ่าน ก็ถือว่าลูกสอบผ่าน และจะรับนักเรียนใหม่เฉพาะช่วงชั้นที่ 1 (ป.1-ป.3) เท่านั้น ช่วงชั้นอื่น ๆ จะเป็นนักเรียนเดิมที่เลื่อนชั้นขึ้นไป จะไม่รับระหว่างปีเพราะโรงเรียนอยากได้เด็กเล็ก ๆ ไปฝึกมากกว่า



          ข้อสังเกตที่พบเห็นอีก คือ เด็กที่นี่จะมีความมั่นใจในตัวเอง พูดจาฉลาด และเก่งภาษาอังกฤษ เพราะมีชาวต่างประเทศมาทำหน้าที่ครูอาสาสมัครอยู่ตลอดเวลา บางส่วนเป็นครูประจำรับเงินเดือนจากมูลนิธิเช่นเดียวกับครูไทย ซึ่งมีไม่มาก ครูต่างประเทศส่วนใหญ่จะเป็นกลุ่มที่มาร่วมศึกษาเรียนรู้จากห้องเรียนจริงเพื่อนำไปจัดการศึกษาในบ้านเมืองเขา กลุ่มนี้จะเป็นครูอาสาสมัครให้กับที่นี่ ซึ่งมีอยู่ไม่เคยขาด โดยพวกเขาจะไม่รับค่าตอบแทนใด ๆ

          ครูทุกคนจะอยู่ประจำที่โรงเรียน มูลนิธิจะมีเงินสนับสนุนให้ครูปลูกบ้านอยู่บนพื้นที่แห่งนี้และสามารถพาครอบครัวมาพักอาศัยอยู่ด้วยได้ มีอาณาบริเวณของบ้านที่ครูจะปลูกพืชผักสำหรับรับประทาน เน้นว่าที่นี่จะทานมังสวิรัติทั้งเด็กและครู อาหารที่รับประทานจะมีทั้งปลูกเองทั้งหมด เช่น ข้าว หรือมีทั้งปลูกเองและซื้อมาเสริม ได้แก่พืชผักทั้งหลาย พืชที่ปลูกมากจนสามารถนำมาสกัดน้ำมันใช้เองได้ คือ ต้นละหุ่ง หากจะดูตัวอย่างของความพอเพียง ที่นี่ก็มีภาพนั้นให้คุณเห็น บนพื้นที่กว่า 200 ไร่

          การปลูกฝังคุณธรรมนั้น ที่สำคัญไม่ได้อยู่ที่การพร่ำสอน หากอยู่ที่การเห็นตัวอย่างและได้ลงมือปฏิบัติจริงเป็นประจำจนเกิดเป็นนิสัย คุณครูของที่นี่จะปฏิบัติตนเป็นตัวอย่างแก่นักเรียน รุ่นพี่ปฏิบัติตนเป็นตัวอย่างแก่รุ่นน้อง อยู่ร่วมกันด้วยความรัก ความเมตตา เอื้อเฟื้อต่อผู้อื่น

          จะสร้างเด็กสักคนให้เป็นคนดีของสังคม ทำได้ไม่ง่ายนัก โรงเรียนสัตยาไสเปิดดำเนินการมาถึง 15 ปี ขณะนี้มีผลผลิตที่แสดงให้สังคมเห็นถึงความสำเร็จจากนักเรียนที่จบการศึกษาในชั้น ม.6 มาสามรุ่นแล้ว บุคคลสำคัญที่เป็นศูนย์รวมจิตใจของครูและนักเรียนก็คือ ท่านอาจารย์ ดร.อาจอง นั่นเอง สิ่งนี้บ่งบอกได้ว่าผู้บริหารสถานศึกษาต้องมุ่งมั่น คุณครูทุกคนต้องเสียสละทุ่มเท ต่อเนื่องยาวนานจึงจะเห็นผลได้

          แม้จะมีส่วนพัฒนาเยาวชนได้เพียงสามร้อยคนเศษ เมื่อเปรียบกับประชากรทั้งประเทศก็เป็นแค่เศษเสี้ยว แต่ที่นี่ทำแล้ว หากทุกโรงเรียนมองเห็นความสำคัญที่แท้จริงในการพัฒนามนุษย์ ไม่เพียงแค่เป็นไปตามกระแสเรียกร้องให้คุณธรรมกลับมา ก็น่าคิดว่า วันนี้เราเริ่มฝึกฝนพัฒนาคุณธรรมให้ลูกศิษย์ของเราอย่างจริงจังแล้วหรือยัง