เมื่อวันที่ 3-4 มิถุนายน ที่ผ่านมา ผมและคุณสายัณห์ ได้ไปร่วมแลกเปลี่ยนประสบการณ์ในการทำงาน กับนักศึกษา ป.โท สาขายุทธศาสตร์การพัฒนา ของมหาวิทยาลัยราชภัฎกำแพงเพชร เกี่ยวกับการดำเนินการสนทนากลุ่ม
- ในวันที่ 3 มิถุนายน แลกเปลี่ยนประสบการณ์ที่ มรภ.กำแพงเพชร
- ในวันที่ 4 มิถุนายน แลกเปลี่ยนประสบการณ์ที่ศูนย์ฯแม่สอด จ.ตาก
เมื่อได้รับการประสานจาก รศ.ดร.สมชัย วงศ์นายะ และ ผศ.ดร.ทวนทอง เชาวกีรติพงษ์ ให้ร่วม ลปรร. ในวันที่ 3-4 มิถุนายน (เป็นเหตุผลหนึ่งที่ผมไม่ได้ไปร่วมเวทีคุณอำนวยที่ ม.ขอนแก่น เพราะตกลงกับอาจารย์ไว้ก่อนแล้วครับ) โดยมีเวลาประมาณ 3 ชั่วโมง สิ่งที่ผมและคุณสายัณห์ ได้ดำเนินการก็คือ การพูดคุยกันในเบื้องต้นว่าจะจัดกระบวนการกันอย่างไร ใครจะนำเสนอด้วยสื่อหรือวิธีใดก็ให้เตรียมกันมาเอง ส่วนกระบวนการจะใช้สถานการณ์จริงเป็นตัวกำหนด(ไปตายเอาดาบหน้า)
พอถึงวันจริง (3 มิถุนายน) เราก็ไปก่อนเวลา เพื่อเตรียมความพร้อม สิ่งแรกที่เราได้ดำเนินการก็คือ การพูดคุยกับอาจารย์ผู้สอนก่อน หลังจากนั้นเราก็เขียนแผนการดำเนินกระบวนการกันทันที กำหนดคิวกันเป็นที่เรียบร้อย เมื่อถึงเวลาเราก็ดำเนินการ ซึ่งก็เป็นไปด้วยดี ซึ่งกระบวนการหลักๆ ที่เราได้กำหนดไว้ก็คือ
- การทักทายและนำเข้าสู่กระบวนการโดยคุณสายัณห์ ใช้เวลาประมาณ 5 นาที
- ผมเป็นคนนำเข้าสู่เนื้อหา เชื่อมโยงการวิจัยกับการเก็บข้อมูลโดยวิธีการเชิงคุณภาพ และสู่กระบวนการสนทนากลุ่ม ใช้เวลาประมาณ15 นาที
- การดำเนินกระบวนการสนทนากลุ่ม(ปฏิบัติจริง) ใช้เวลาประมาณ 1-1 ชั่วโมง 30 นาที
- การสรุปเชื่อมโยง การปฏิบัติกับแนวคิดและทฤษฎี ประมาณ 15นาที
- เมื่อจบกระบวนการแล้ว ก็เป็นการเล่าประสบการณ์ในการปฏิบัติงานที่เกี่ยวข้องกับการใช้เครื่องมือในกระบวนการกลุ่มโดยเน้นที่การสนทนากลุ่ม
ทั้งกระบวนการเราใช้เวลาอย่างเต็มที่ ประมาณ 3 ชั่วโมงเต็มครับ
ที่
มรภ.กำแพงเพชร
วันที่ 4 มิถุนายน เราต้องเดินทางออกจากกำแพงเพชรกันตั้งแต่ประมาณ 6.30 น. ถึงศูนย์ฯแม่สอด จ.ตากประมาณ 3 โมงเช้า เรายังใช้แผนกระบวนการเดิมที่ใช้เมื่อวาน แต่ปรับนิดหน่อย เพราะที่นี่มีจำนวนนักศึกษา 30 กว่าคน (มาไม่ครบ) สิ่งที่เราปรับกระบวนการจากเมื่อวานก็คือการใช้บัตรคำในการแบ่งกลุ่มของเนื้อหา และการแบ่งกลุ่มเป็น 4 กลุ่ม เพราะมีจำนวนมาก การดำเนินกระบวนการก็เป็นไปด้วยดีเช่นเดียวกันกับเมื่อวาน
นี่ก็เป็นอีกบทบาทหนึ่งของเราที่ได้มีโอกาสนำประสบการณ์จริงๆ ไป ลปรร. กับนักศึกษา ตอนที่ผมและคุณสายัณ์เรียนอยู่ที่นี่ พวกเราก็เคยได้แสดงกระบวนการสนทนากลุ่มให้กับเพื่อนๆ ในห้องเรียน เพราะในการทำงานกระบวนการเหล่านี้เราได้ปฏิบัติกันบ่อยมาก จะเห็นได้จากการเขียนแผน เราใช้เวลากันไม่มากนักเพราะเราได้พูดคุยกันเกือบทุกวัน และกระบวนการในลักษณะนี้เราดำเนินการกันในงานประจำของเราอยู่แล้ว แต่มีบางประเด็นที่ผมขอบันทึกเพิ่มเติมก็คือ
- การดำเนินการเก็บข้อมูลในลักษณะของการสนทนากลุ่มนั้น หากจะลงมือปฏิบัติจริง อย่าลืมเครื่องมือที่จะช่วยในการบันทึกข้อมูลต้องหลากหลาย เช่น การจดบันทึก การอัดเทป การถ่ายถ่ายรูปหรือวีดีโอ เป็นต้น
-
การดำเนินงานในลักษณะนี้ต้องเข้าใจธรรมชาติของกลุ่มคนที่เราจะไปดำเนินการเก็บข้อมูล/สนทนากลุ่มด้วย นอกจากเราจะต้องพร้อมแล้ว
ชาวบ้านก็ต้องพร้อมที่จะร่วมกระ
บสนบวนการด้วย (คือต้องเอาชาวบ้านเป็นตัวตั้ง เช่นในเรื่องของช่วงเวลาที่พร้อม/ว่าง เป็นต้น) - คนที่จะมาร่วมสนทนากลุ่ม ต้องมีการคัดเลือกผู้รู้ข้อมูลจริงๆ บางทีไม่จำเป็นต้องเป็นผู้นำที่เป็นทางการก็ได้ (อาจได้ข้อมูลที่ไม่ถูกต้องนัก) เพราะไม่กล้าให้ข้อมูล
- ควรหาเพื่อนๆ หรือทีมทำงานไปช่วยดำเนินการด้วย
- ต้องรู้จักปรับและลื่นไหลไปตามสถานการณ์ ไม่ยึดติด
- ข้อมูลอาจไม่สมบูรณ์ในการดำเนินการเพียงครั้งเดียว
- ต้องซ้อมให้บ่อย คือลงมือหรือร่วมกระบวนการในลักษณะนี้ทุกครั้งเมื่อมีโอกาส แล้วจะเกิดความชำนาญ
- ต้องศึกษาจากผู้รู้ ผู้มีประสบการณ์ และวิชาการที่มีอยู่แล้วประกอบกัน จะทำให้เราเข้าใจได้ถ่องแท้มากยิ่งขึ้น
- ต้องฟัง จับประเด็น และสรุปเป็น (แต่อย่าด่วนสรุป)
- ใช้ฉันทามติของกลุ่ม อย่าโหวตหรือตัดสินข้อสรุปโดยการยกมือ จะทำให้เกิดความขัดแย้งได้
- ฯลฯ
สิ่งสำคัญที่ขอเพิ่มเติมก็คือ "อย่าคิดว่าเราเก่ง หรือเป็นผู้รู้" ในเรื่องเหล่านี้ เพราะแค่เราคิด เราจะขาดโอกาสในการพัฒนาตนเองอย่างน่าเสียดาย
บันทึกมาเพื่อการ ลปรร.ครับ
วีรยุทธ สมป่าสัก
บันทึกนี้เขียนที่ GotoKnow โดย สิงห์ ป่าสัก ใน KMนักส่งเสริมการเกษตร