สอบเสร็จคืนครู

สมัยผมเรียนชั้นมัธยม และมหาวิทยาลัย มีคำที่เราพูดกันบ่อยๆ ว่า ความรู้ที่ได้จากครูนั้น เมื่อเอามาใช้สอบเสร็จ และสอบได้ ก็คืนความรู้กลับไปให้ครูเกือบหมด

หลังจากศึกษากลไกการเรียนรู้มากขึ้น ผมจึงเข้าใจว่า สภาพ "สอบเสร็จคืนครู" นี้ เป็นอาการของการเรียนรู้อย่างผิวเผิน ใช้วิธีจำเป็นหลัก เพื่อจะตอบให้ตรงกับคำเฉลยของครู คือตรงกับที่ครูสอนนั่นเอง

คือครูก็ตั้งใจสอนให้จำ นักเรียนก็ตั้งใจจดจำ มีส่วนน้อยที่เข้าใจจริงๆ และมีน้อยมากที่ได้ฝึกเอาความรู้นั้นไปใช้ในสถานการณ์จริง ได้สัมผัสกับสิ่งที่เกิดขึ้นจากการนำความรู้นั้นไปใช้ แล้วไตร่ตรองทบทวน จนเกิดความเข้าใจระดับหลักการ (concept) ที่ก่อตัวหรืองอกงามขึ้นเองภายในตน

การเรียนสมัยผมเรียนเมื่อกว่า ๕๐ ปีมาแล้ว และเรียนได้ดี เป็นการเรียนแบบผิวเผิน สอบเสร็จก็ลืมไปเป็นส่วนใหญ่

การเรียนสมัยนี้ต้องเปลี่ยนไป ต้องเรียนให้เข้าใจจริง รู้จริง (mastery learning) ซึ่งต้องเรียนแบบเน้นการปฏิบัติ เน้นการเอาความรู้ไปใช้ในสถานการณ์จริง หรือเสมือนจริง ตามด้วยการทำ reflection / AAR จนเกิดความเข้าใจหลักการแบบที่อธิบายได้ด้วยตนเอง สามารถบอกได้ว่าผลงานแบบไหนดีกว่าแบบไหน เพราะอะไร คือเกิดการเรียนรู้ในระดับสูง (higher order learning) จากรู้ (know), ไปสู่ เข้าใจ (understand), เอาไปใช้เป็น (apply), วิเคราะห์เป็น (analysis), สังเคราะห์ได้ (synthesis), ประเมินได้ (evaluate), ปรับปรุงเปลี่ยนแปลงวิธีเรียนรู้ของตนเองเป็น (เปลี่ยน learning method), และจนถึงระดับสูงสุด เกิดการเปลี่ยนแปลงกระบวนทัศน์ (mindset change)

หากเรียนรู้ในระดับ mastery สอบเสร็จก็ไม่คืนครู เพราะเป็นการเรียนรู้ในระดับที่ลึกมาก อยู่ในตัวเรา ไม่ใช่เรียนรู้แบบผิวเผิน เน้นความจำเป็นหลัก

วิจารณ์ พานิช

๒๐ พ.ย. ๕๗