ประมาณปีกว่าๆ ที่ผ่านมา ดิฉันเริ่มให้ความสนใจเกี่ยวกับ Journal impact factors ตั้งแต่ที่ดิฉันมีความจำเป็นต้องเลือก International Journal เพื่อตีพิมพ์ผลงานวิจัยและเพื่อขอทุนวิจัย
ดิฉันเริ่มดูค่า Impact factor ของแต่ละ journal เห็นแล้วก็ประหลาดใจแบบคิ้วขมวดยุ่งเหยิงว่า "เอ! ทำไม Journal ที่เราตีพิมพ์งานวิจัย ซึ่งอาจารย์เราบอกว่าเจ๋งนักเจ๋งหนา ทำไมได้ Impact factor นิดนึง"
ดูไปดูมา ก็พบวา Journal ที่มีชื่อเสียงที่วงการวิจัยทางที่ดิฉันศึกษาอยู่รู้จักกันดี อีกหลาย ๆ Journal ก็มี Impact factor ต่ำ แต่บางอันก็กลับสูง ชักสงสัยแล้วซิคะว่า เขาคำนวณกันอย่างไร
พูดง่ายๆ ก็คือ Impact factor คือ ค่าเฉลี่ยของการถูกอ้างอิงของบทความหนึ่งๆ หลังจากได้ถูกตีพิมพ์ออกมาแล้ว 2 ปี เขาใช้กันเพื่อจัดอันดับ Journal คะ (ดูสูตรได้ที่นี่ และ download ไฟล์ที่นี่)
ดิฉันไม่ทราบว่า Impact factor ถูกใช้มากน้อยแค่ไหนในวงการวิจัยระดับโลก แต่ถึงจะถูกใช้มาก ดิฉันก็คิดเห็นว่า ดิฉันก็มีสิทธิ์ที่จะสามารถ critique ผลประโยชน์ของมันได้ เพื่อวัตถุประสงค์ในการพัฒนามาตรฐานการประเมินผลงานวิจัยที่ดียิ่งๆ ขึ้น
ทุกอย่างในโลกไม่มีอะไร perfect อยู่แล้วคะ Impact factor ก็มีข้อเสียเช่นกัน แต่ถ้าฝรั่งบางเจ้า เค้าบอกว่าดี เราก็ใช้กันตามไปโดยไม่คิดให้ถ้วนถี่ เราก็จะตกที่นั่งลำบากได้นะคะ
โดยส่วนตัวแล้ว ดิฉันเห็นว่า Impact factor ไม่เหมาะสำหรับการประเมินคุณภาพงานวิจัยและประเมินคุณภาพ Journal คะ
ดิฉันขอพูดถึงเหตุผลที่สำคัญเพียง 2 ข้อแล้วกันนะคะ
ประการแรก นักวิจัยเลือกตีพิมพ์ลง International Journal หนึ่งๆ ด้วยหลากหลายสาเหตุคะ ไม่ใช่เพราะดูเพียงแค่ค่า Impact factor อย่างเดียว ประสบการณ์ล่าสุดของดิฉันคือ ดิฉันเลือกลงตีพิมพ์ลง Journal นั้นๆ เพราะความมีชื่อเสียงของ Journal ที่คนในแวดวงเดียวกันรับรู้กันอยู่ ดิฉันมองเรื่องความรวดเร็วในการ review และการ publish ด้วยคะ ส่วน journal ที่มีการคิดค่าตีพิมพ์ลง ดิฉันจะเมินทันทีคะ
Impact factor พยายามสร้างมาตรฐานที่เป็น objective เป็น quantitative แล้วเพิกเฉยค่าทาง qualitative หรือ subjective แต่ดิฉันมองว่าปัจจัยด้าน qualitative ที่ดิฉันได้บอกไป มันบ่งบอกมาตรฐานได้ดีทีเดียว และมันเป็นความจริงจากตัวผู้ใช้
Impact factor ปัจจุบันมีถึงปี 2003 สูตรที่ใช้ก็อย่างที่ท่านเห็นๆ กัน ทำไมมาเทียบเอาแค่ 2 ปีย้อนหลัง มันจะเพียงพอได้อย่างไร แล้วบาง Journal ที่นานๆ ถึงจะตีพิมพ์มาหนึ่งฉบับ แต่ละฉบับก็มีบทความไม่มากนัก จะเทียบค่า impact factor กับ Journal ที่ตีพิมพ์ออกกันมาบ่อย ๆ ได้อย่างไรคะ
ประการที่สอง การคิดค่า Impact factor ไม่สามารถวัดคุณภาพงานวิจัยได้เลยคะ การจะบอกว่างานวิจัยจะดีหรือไม่ดีนั้น มันอยู่ที่กระบวนการทำวิจัย การใช้ค่าสถิติอย่างถูกต้อง กลุ่มตัวอย่างที่เลือกสรรมาอย่างระมัดระวัง กลุ่มตัวอย่างที่เพียงพอ เครื่องมือวิจัยที่พัฒนามาอย่างถูกหลักการและเชื่อถือได้ เป็นต้น ไม่ใช่วัดกันที่อันดับของ Journal ที่เลือกลงตีพิมพ์
ถ้าอย่างนั้น เวลาดิฉันเขียนงานวิจัย ดิฉันจะเลือกไว้ก่อนว่าจะตีพิมพ์ลงที่ไหน แล้วก็จะเลือกอ้างอิงบทความของ journal นั้นๆ ภายในสองปีย้อนหลัง ให้มากเข้าไว้ เพียงเท่านี้ดิฉันก็จะมีส่วนสร้างอันดับของ journal ที่ดิฉันอยากตีพิมพ์ลงได้
ถามว่า Bias หรือไม่คะ ตอบได้ไม่ยากเลย Bias ชัดๆ คะ คุณภาพงานวิจัยไม่ได้ขึ้นกับการเลือกเอาบทความอ้างอิงของ journal ที่จะตีพิมพ์มาลงนะคะ และที่สำคัญ มันเป็นการเปิดโอกาสให้นักวิจัยเกิดการ Bias ไปยัง journal หนึ่งๆ อย่างเห็นได้ชัดคะ
ไม่ใช่ดิฉันคนเดียวคะที่คิดเห็นแบบนี้ เมื่อวานนี้ ดิฉันลองค้นหาเรื่อง impact factor บน Google ดู แล้วเจอบทความที่ชื่อว่า "Why the impact factor of journals should not be used for evaluating research" เขียนโดย Prof. Per O Seglen ลงใน BMJ.com คะ
ท่านลองอ่านกันดูเองแล้วกัน แล้วท่านจะพบความจริงที่เห็นได้ไม่ยากนักคะ ...