ในปีนี้เขตพื้นที่การศึกษาฯ ของเราใช้การวิจัยและพัฒนา (R&D) เป็นตัวขับเคลื่อนยุทธศาสตร์การพัฒนาการจัดการศึกษาของสถานศึกษา ในสังกัดฯ โดยมีเครื่องมือที่ใช้ในกระบวนการวิจัย คือ การวิจัยปฏิบัติการอย่างมีส่วนร่วม (PAR) การจัดการความรู้ (KM) และเครือข่าย (Network)

          จึงทำให้ดิฉันได้มีโอกาสบอกเล่าถึงวิธีการต่าง ๆ ในการที่เราจะนำมาจัดการความรู้ได้ในแต่ละขั้นของการวิจัย โดยดิฉันได้บอกพี่ ๆ ที่เขายังงง ๆ อยู่ว่า....

          หากเราต้องการรู้ว่าคุณครูเขามีวิธี เทคนิค หรือเคล็ดลับในการสอน หรือขั้นตอนในการทำงานนั้น ๆ เช่น การวิเคราะห์หลักสูตร การวิเคราะห์ผู้เรียน การจัดกิจกรรมการเรียนรู้ในแต่ละขั้น ฯลฯ เราก็อาจให้เขาเล่าวิธีการ เทคนิค หรือเคล็ดลับในการทำงานนั้น ๆ ของเขา ซึ่งจะใช้วิธีเขียนเล่าเรื่อง หรือพูดเล่าเรื่อง ก็ได้ ถ้าเป็นอย่างหลังจะดีตรงที่เราสามารถซักถามต่อยอดความรู้กันได้ทันควัน เราเรียกวิธีการนี้ว่า เป็นการแลกเปลี่ยน Tacit กัน

          แต่ถ้าอยากรู้ว่าหลังจากแบ่งให้แต่ละคนไปศึกษาค้นคว้าข้อมูลความรู้เกี่ยวกับเรื่องต่าง ๆ กันแล้ว แต่ละคนรู้อะไรมาบ้าง ก็ต้องให้แต่ละคนบอกเล่าความรู้ที่ได้ไปค้นคว้ามา นำมาแลกเปลี่ยนกัน เพื่อจะได้เรียนรู้ร่วมกัน อย่างนี้เราก็เรียกว่ามาแลกเปลี่ยน Explicit กัน

          ซึ่งการแลกเปลี่ยนทั้งสองรูปแบบนั้น จะช่วยให้เราได้เรียนรู้และรับทราบว่ามีใครบ้างที่สามารถทำงานนั้นได้เป็นผลสำเร็จ จนสามารถเป็นตัวอย่างให้แก่เพื่อน ๆ ได้บ้าง และเมื่อพิจารณาดูแล้วว่าน่าจะจัดกิจกรรมลักษณะการแลกเปลี่ยนเรียนรู้วิธีการทำงานที่ได้ผลเป็นอย่างดีของเพื่อน ให้กับเพื่อน ๆ ด้วยกัน เราก็ทำได้ ซึ่งถือว่าเป็นการแลกเปลี่ยน Best Practice ของกันและกัน

          เมื่อได้เรียนรู้ Best Practice กันแล้ว อาจมีบางช่วงของการวิจัยที่จำเป็นต้องให้ครูเก่งช่วยพัฒนาครูเครือข่าย ก็อาจใช้เทคนิค "เพือนช่วยเพื่อน" เข้ามาร่วมบ้าง

          และถ้าขั้นตอนไหน ที่เราต้องการให้ทุกคนได้ช่วยกันคิด ช่วยกันสร้าง เราก็อาจใช้วิธีการเรียนรู้ด้วยการระดมสมอง ร่วมด้วยก็ได้เช่นกัน...ที่จริงดิฉันอยากแนะนำเทคนิค "ธารปัญญา" และวิธีการสกัด "ขุมความรู้" และ "แก่นความรู้" ด้วย แต่เป็นเพราะต้องรีบไปปฏิบัติภารกิจเร่งด่วนเสียก่อน จึงขอติดไว้อธิบายในวันหลัง

          สุดท้ายดิฉันได้บอกพี่ ๆ เขาว่า อาจจะใช้วิธีการอื่นนอกเหนือไปจากนี้ก็ได้ เทคนิควิธีการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ยังมีอีกมากมาย ยึดหลักไว้ง่าย ๆ ว่า...ไม่ว่าเราจะใช้เทคนิควิธีการใด ขอให้นึกถึงว่า อยู่บนหลักของการได้แลกเปลี่ยน เป็นทั้ง "ผู้ให้" และ "ผู้รับ" เสมอ และได้มีการเรียนรู้ต่อยอดความรู้แก่กันได้อย่างไม่รู้จบ

          วันนี้ดิฉันได้มีโอกาสนิเทศเพื่อนร่วมงานกับเขาบ้าง แถมยังวางแผนการณ์เล็กไว้ในใจว่า จะใช้เวลาสักช่วงหนึ่งลอง workshopช่วยพี ๆ ที่เขายังงง ๆ อยู่นั้น พากันลองสกัด "ขุมความรู้" "แก่นความรู้" และลองทำ "ธารปัญญา" กันดูสักวัน

          และจะได้ขอเรียนรู้จากพี่ ๆ เขาบ้างว่า เขาได้นำเทคนิควิธีการเหล่านี้ไปใช้ในช่วงไหนของกระบวนการวิจัยที่เขารับผิดชอบอยู่บ้าง แล้วเขามีเทคนิควิธีใหม่ ๆ อะไรที่น่าสนใจอีก เผื่อเราจะได้นำมาปรับใช้กับของเราบ้างตามความเหมาะสม.....

          สำหรับท่านผู้อ่านท่านใดที่มีเทคนิควิธีการอื่น ๆ  ซึ่งท่านใช้ได้ผลในการแลกเปลี่ยนเรียนรู้กัน และเป็นเทคนิควิธีที่น่าสนใจ หรือท่านอาจมีความคิดเห็น มุมมองอย่างไร ก็ขอได้ให้ท่านช่วยกรุณาชี้แนะมือใหม่อย่างดิฉันด้วยนะคะ.....