ครั้งแรก....จริงจริง


อร่อยจริงๆเลยเจ้า"ม่ะลานต้ม"

 

.....ได้คุยกับเพื่อนคนหนึ่งเมื่อไม่กี่วันก่อน  เขาบอกว่าเพิ่งกินข้าวเสร็จแล้วตามด้วยของหวานคือ"ม่ะลานต้ม"  krugui  เลยถามเขาไปว่า"มัน" คืออะไร?? เขาก็ตอบมาว่ามันเป็นอย่างนี้ๆๆๆๆนะแล้วส่งรูปมาให้ดู...น่ากินชะมัด  เลยไปคุยให้คนใกล้ตัวฟังแล้วแถมวางความสงสัยทิ้งไว้ให้ด้วย.....

 

 

.....อีกสองวันต่อมา  คนใกล้ตัวที่แสนดีก็หิ้วถุงมาใบหนึ่ง  มีลูกอะไรกลมๆอยู่ในนั้น krugui ยังถามเลยว่าไปซื้อลำไยมากินทำไม......เขาบอกว่า      นี่แหละ"ลูกม่ะลาน" ที่ถามหาไง  หูยยยยดีใจมากรีบเอามาล้างแล้วรีบผ่าดูข้างในทันใด......

 

 

......เอามาชิมดู เนื้อจะเหนียวหนึบๆเคี้ยวอร่อยดี  สีขาวคล้ายๆลูกชิดแต่คนที่ชอบหวาน ก็ต้องพลิกแพลงเอามาทำของหวานกิน ซึ่งทำได้หลายรูปแบบแล้วแต่ชอบ

 

 

......หรือถ้าใครไม่มีเวลาทำก็"ซื้อ" เอาง่ายดีถุงละ"ซาว" (ยี่สิบ) บาท  แล้วปีหนึ่งจะได้กินก็ช่วงนี้แหละ  เพราะลูกลานนี้ในชั่วชีวิตของมันสามสิบหรือสี่สิบปีจึงจะออกดอกออกผลครั้งเดียว            ......ช่วงเวลาตั้งแต่ออกดอกจนบาน(ดอกสีเหลือง หอม ) แล้วมีผลใช้เวลาหนึ่งปี ผลที่แก่เมื่อร่วงลงสู่ดินก็จะงอกเป็นต้นใหม่ต่อไป   ต้นแม่ของมันก็จะตายเมื่อออกดอกออกผลแล้ว.....

 

 

......เนื่องจาก"ลาน" เป็นพืชที่มีวงจรชีวิตที่พิเศษ  มีลำต้นเดียว  ไม่มีหน่อ  จึงสืบพันธุ์ได้ด้วยเมล็ดเท่านั้น  การเจริญเติบโตของมันเป็นไปอย่างช้ามากนี่เอง  จึงต้องมีการช่วยขยายพันธุ์ให้มันด้วยการใช้เมล็ดของมันเป็น " ลูกกระสุน "  แล้วยิงด้วย"หนังสติ๊ก" เข้าไปในป่าให้มากที่สุด  อุทยานบางแห่งจึงจัด"กิจกรรม" นี้ให้กับผู้ที่เข้าไปเที่ยว  นอกจากจะสนุกสนานแล้วเราัยังจะได้ชื่อว่าช่วยกันอนุรักษ์และขยายพันธุ์ให้กับเจ้าลูก"ม่ะลาน"  ของหวานที่แสนอร่อย.....ด้วยนะเออ

 

 

ขอบคุณภาพประกอบบางส่วนและข้อมูลจาก อินเทอร์เน็ต

หมายเลขบันทึก: 459947เขียนเมื่อ 11 กันยายน 2011 21:38 น. ()แก้ไขเมื่อ 20 มิถุนายน 2012 23:20 น. ()สัญญาอนุญาต: ครีเอทีฟคอมมอนส์แบบ แสดงที่มา-ไม่ใช้เพื่อการค้า-อนุญาตแบบเดียวกันจำนวนที่อ่านจำนวนที่อ่าน:


ความเห็น (38)

ส่วนใหญ่เกิดที่ภาคไหนเหรอคะ

เคยเห็นต้นคล้าย ๆ กันนี้ที่เขาค้อ

น่าอร่อยนะคะ

เคยไปทานไอศครีมลูกลาน ที่สวนผึ้ง เพชรบุรี อร่อยดี คล้ายๆลูกจาก(หรือลูกชิด) เพิ่งได้เห็นต้นและผลสดวันนี้เอง

ขอบคุณค่ะ เป็นครั้งแรกของพี่ใหญ่จริงๆเหมือนกัน ที่ได้เห็นค่ะ :)

  • ไม่เคยเห็น ไม่เคยทานเลยล่ะค่ะพี่ครู..
  • ขอบคุณมากนะคะที่นำมาให้ชมกัน

ต้นมะล่าน..ออกลูกแล้วตาย..

คงหาทานยากน่าดู (แต่ทำไมซาวบาทเอง)

ยังไม่เคยชิมเลยคะ

เขาเรียกขานกันว่า"ลูกฆ่าแม่"(โหดๆๆๆ)

แถวบสุพรรณบุรีก็มี  แต่น้องไม่ค่อยชอบค่ะ

เคี้ยวยาก  เหนียวหนึบ  ลูกชิดเคี้ยวง่ายกว่า

สวัสดีค่ะ

Ico64

เพิ่งเห็นเป็นครั้งแรก...น่ากินจังค่ะ

สวัสดีค่ะ 

ยินดีมากนะคะที่เข้ามาเป็นคนแรกเลย  สำหรับข้อสงสัยนั้นพอดีได้ข้อมูลจาก

เอกสารของอุทยานแห่งชาติทับลานค่ะ

ต้นลานที่พบในประเทศไทยมี 3 ชนิดคือ

1. Corypha umbraculifera Linn พบมากทางภาคเหนือ เรียกว่า "ลานหมื่นเถิดเทิงหรือลานวัด" นิยมปลูกตามวัดต่าง ๆ แต่มีน้อย มีถิ่นกำเนิดในประเทศศรีลังกา และถือว่าเป็นต้นไม้ประจำชาติด้วย

2. Corypha lecomtei Becc ชนิดนี้เองที่มีที่อุทยานแห่งชาติ ทับลาน เป็นพันธุ์ไม้พื้นเมืองดั้งเดิมของไทย มีชื่อเรียกว่า "ลานดำ ลานขาว ลานพร้าว" นิยมใช้ใบทำเครื่องจักรสาน ลานชนิดนี้พบมากที่บ้านทับลาน บ้านขุนศรี บ้านบุพราหมณ์ บ้านวังมืด ตำบลบุพราหมณ์ อำเภอนาดี จังหวัดปราจีนบุรี บ้านท่าฤทธิ์ ตำบลวังม่วง อำเภอมวกเหล็ก จังหวัดสระบุรี บริเวณผานกเค้า อำเภอผานกเค้า จังหวัดขอนแก่น นอกจากนี้ยังพบ ทั่วไปบริเวณจังหวัดลพบุรี , ตาก ,พิษณุโลก,นครปฐม

3. Corypha elata Roxb หรือลานพรุ มีถิ่นกำเนิดในเบงกอล พม่า อินโดนีเซีย ฟิลิปปินส์ ในประเทศไทยพบมากทางภาคใต้ เขตอำเภอเชียรใหญ่และอำเภอหัวไทร จังหวัดนครศรีธรรมราช อำเภอระโนด จังหวัดสงขลาและตามเส้นทางจากจังหวัดกระบี่-พังงา ลานพรุมีลักษณะที่พิเศษแตกต่างจากลานชนิดอื่น คือ ลำต้นสูงคล้ายต้นตาล ขึ้นอยู่รวมกันเป็นจำนวนมากตามที่ราบท้องทุ่ง แม้พื้นที่น้ำท่วมขัง

ลองหาชิมดูนะคะ เพราะกินแล้วรู้สึกชอบหรืออาจจะเพราะมันคล้ายลูกชิดก็ได้ 

โดยส่วนตัวแล้วชอบกินลูกชิดมากๆค่ะ

สวัสดีค่ะ

ใช่ค่ะ  ลักษณะของมันคล้ายลูกชิดเอาไปใส่ไอติมอร่อยมาก  รวมทั้งเอาไปทำ

ขนมหวานอื่นๆได้หลากหลาย  เพิ่งเคยได้ชิมเป็นครั้งแรกเช่นกันค่ะ

ก็เห็นครั้งแรกยังคิดว่าเป็นลำไยเลยค่ะ.....

ยินดีที่แวะมาทักทายกันนะคะ....

สวัสดีค่ะพี่ใหญ่

แสดงว่าเราเหมือนกันที่เพิ่งเคยเห็นเป็นครั้งแรก  แต่ krugui ได้ชิมเป็นครั้งแรก

ด้วย  รู้สึกติดใจค่ะแล้วจะไปหามาทานอีกเพราะเพื่อนบอกว่าที่ตลาดประตู

เชียงใหม่มีขายถุงละซาวบาทค่ะ

สวัสดีค่ะ

เคยกินตอนเด็กๆแสดงว่าตอนเป็นผู้ใหญ่นี่ยังไม่เคยกินใช่ไหมคะ    เพราะมันหา

กินยากนั่นเอง  ได้กินแล้วก็ชอบและติดใจเช่นกันค่ะ

ขอบคุณอาจารย์มากนะคะที่แวะมาทักทายกัน....

น้องติ๋ม

มาอีกคนแล้วที่ไม่เคยเห็นไม่เคยทาน  โธ่ๆๆๆๆไอ้เราก็นึกว่าเราเชยอยู่คนเดียว

มีเพื่อนเยอะแยะที่ยังไม่รู้จัก  วันหลังถ้าเจอรีบซื้อเลยนะของหายากต้องลองกิน

ดูสักครั้ง  จะได้รู้รส  คล้ายลูกชิดลูกจากนั่นแหละค่ะ

สวัสดีค่ะคุณหมอ

ลูกม่ะลานหาทานยากจริงๆค่ะ  แต่วงจรชีวิตของมันไม่เท่ากันไงคะเลยพอจะมีให้

ได้ลิ้มลองกันบ้าง  เหตุที่ซาวบาทเพราะเป็นที่บ้านเราค่ะ(ตลาดประตูเชียงใหม่)

ที่อื่นไม่แน่ใจเหมือนกัน

ถ้าเจอลองซื้อหามาชิมดูนะคะ.....

น้องครูแหวว

ใช่ๆๆๆๆๆ"ลูกฆ่าแม่"  คนเราก็คิดตั้งชื่อให้มันไปสารพัดนะฟังดูแล้วน่ากลัวมาก

ทั้งที่ความเป็นจริงแล้วธรรมชาติของมันเป็นเช่นนั้นเอง...

ลูกชิดลูกตาลลูกจากคงจะอยู่ในตระกูลเดียวกัน  ลักษณะมันจึงคล้ายๆกัน 

พี่ชอบกินหมดทุกลูกโดยเฉพาะใส่ในไอติม  อร่อยดีเคี้ยวแล้วหนึบหนับๆ

สวัสดีค่ะ

งั้นตกลงเรามาดูพร้อมๆกันในบันทึกนี้เลยนะคะ  เห็นครั้งแรกก็ตื่นเต้นพอได้ชิม

ยิ่งตื่นเต้นใหญ่  เพราะเคี้ยวแล้วหนึบๆ....ชอบค่ะ  เห็นทีจะต้องไปเดินชมตลาด

ที่เพื่อนบอกหน่อยแล้ว  ถ้าเจอจะซื้อมาแล้วจะกินเผื่อนะคะ

ยังไม่เคยเห็น และไม่เคยกินเลยนะครับ

มีโอกาสอยากจะหาชิมดูครับ

ขอบคุณครูก้อยมากนะครับ

ที่อำเภอหนองบัว นครสวรรค์ เรียกต้นลาน ชุมชนหนึ่งมีต้นลานเยอะชื่อบ้านคลองลาน
ส่วนลูกเรียกลูกจาก
ใบใช้ประโยชน์ได้หลายอย่าง(๑)เป็นสมุดบันทึกเรื่องราวต่างๆ ก่อนจะมีกระดาษ(๒)ใช้เป็นวัตถุดิบผลิตเครื่องจักสาน หมวก งอบ ปลาตะเพียน ตอกมัดข้าว ตับจากมุงหลังคาบ้าน

                                                  
                                          คัมภีร์ใบลาน : จากรีกคำสอนในพระพุทธศาสนา

ส่วนลูกลาน ก็คือลูกจาก ลูกจากใส่น้ำแข็งเย็นชื่นใจ ลูกจากลอยแก้ว

                 
                  ลูกจากลอยแก้ว
ที่มา : http://www.oknation.net/blog/print.php?id=354561

          
            
             ภูมิปัญญาหมวกคาวบอบ-จังหวัดปราจีนบุรี -ภูมปัญญาโอท็อป

ที่มา : http://www.otoptoday.com/wisdom/provinces/center/%E0%B8%9B%E0%B8%A3%E0%B8%B2%E0%B8%88%E0%B8%B5%E0%B8%99%E0%B8%9A%E0%B8%B8%E0%B8%A3%E0%B8%B5/1309858039

                            
                             ตอกมัดข้าวฟ่อน : ทำจากใม้ไผ่
ที่มา : http://lanpanya.com/bangsai/archives/57

ไม่มีภาพตอกใบลาน เลยนำขอภาพตอกไม้ไผ่มาให้ดูเป็นตัวอย่าง
ตอนทำนาเคยใช้ใบลานทำตอกมัดข้าวด้วย

                              ใบจาก ขาย จากตับ ตับจาก ขาย จากมุงหลังคา ทำเพิงพัก ทำศาลาน้อย วัสดุมุงหลังคาด้วยจาก ใบจากสูบยา จากตับ ราคา 4 บาท
                              ตับจากที่ทำจากใบลาน
ที่มา : http://classified.sanook.com/item/6230330/

 

สวัสดีครับแม่ครู โห..ฟังดูวงจรชีวิตแล้วน่าสงสาร แต่กะยังบ่าเกยกิ๋นเลยครับ...

สวัสดียามเย็นค่ะพี่krugui

ชื่นใจจังค่ะการดูแลใส่ใจจากคนใกล้ตัว

อ่านไปมองภาพไปกลืนน้ำลายไปด้วย น่าทานจังค่ะ ไม่เคยทาน ทางอิสานมีไหมหนอ ไม่เคยเห็นค่ะ ต้นก็สวยดีค่ะ

ขอบคุณที่แบ่งปันค่ะ สบายดีนะค่ะพี่ครู

สวัสดีค่ะ

ค่อนข้างจะหากินยากสักหน่อยนะคะ  ด้วยเหตุจากวงจรชีวิตพิเศษที่ออกดอก

ออกลูกได้แค่ครั้งเดียวในช่วงชีวิต  ถ้าเจอที่ไหนให้รีบซื้อมาลองชิมดูโดยไม่ต้อง

ต่อรองราคานะคะ  สงสารแม่ค้าค่ะ...

ตอนพิมพ์แล้วจะโพสต์ เวลาตอนนั้นใกล้บ่ายโมงพอดี ซึ่งเป็นเวลาลงฟังพระสวดปาฏิโมกข์ รีบพิมพ์ไปหน่อยนึง เลยพิมพ์ผิดไปหลายคำ

และข้อมูลบางส่วนก็เลยคลาดเคลื่อนตามไปด้วย เช่นที่บอกว่าตับจากทำจากใบลานนั้น ที่ถูกคือตับจากทำด้วยใบจากนั่นเอง ไม่ใช่ทำจากใบลาน

ลูกจากก็อีกเหมือนกันอาตมาคงจำสับสนไปเอง(แต่มันจำติดตัวมาว่าลูกลานเรียกลูกจาก จำมาอย่างนั้นจริงๆ)

พอกลับเข้าไปดูข้อมูลซ้ำอย่างละเอียด จึงทราบว่าจาก ลาน ลูกชิด เหล่านี้ เป็นผลไม้ต่างชนิดกัน

ลูกลานกินอร่อยดี แต่ที่จำแม่นคือการนำใบลานมาทำตอกมัดข้าว ก่อนจะมัดข้าว ก็นำไปแช่น้ำให้ใบลานอ่อนตัว(เหนียว) จะได้ไม่หักง่าย แล้วตอกใบลานก็อ่อนตัวเร็วกว่า ตอกไม้ไผ่อย่างมากอีกด้วย

ตามมาดู มาชม ครั้งแรกของปี้กีร์ เจ้า อิ อิ:)

ลูกลาน เพิ่งเคยเห็น หน้าตาคงลำนะเจ้า

จะลองไปถามป้า ดูว่า แถวนี้มีบ้างไหม เหมือนลูกชิด ลูกจาก จริงๆค่ะ

นมัสการพระคุณเจ้า

ขอบคุณกับการเข้ามาเพิ่มเติมให้กับบันทึกนี้นะคะ  แต่คงจะเกิดความเข้าใจ

คลาดเคลื่อนสักเล็กน้อย  เพราะลักษณะของลูกลานและลูกจากอาจจะคล้ายกัน

มากจนจำสับสน

 

ขออนุญาตนำข้อมูลจาก"กบนอกกะลา" มาลงให้ได้ทราบกันเพื่อจะได้ไม่จำสับสนกันนะคะ.....

"ลูกจาก" ก็เป็นผลไม้ของไม้วงศ์ปาล์มอีกชนิดครับนิยมมารับประทานกับน้ำแข็งไส คิดไปคิดมาเห็นจะมีผลไม้วงศ์ปาล์มอยู่ ๔ ชนิด ที่เนื้อคล้ายๆ กัน แต่ต่างกันที่ขนาดและรูปร่าง นั่นคือ

๑. ลูกชิด (ต้นตาว)
๒. ลูกจาก (ต้นจาก)
๓. ลูกตาล (ต้นตาล)
๔. ลูกลาน (ต้นลาน

 

                                    ลูกชิด


    ลูกจาก    

 

                                      ลูกตาล

         


สวัสดีค่ะ

ถึงวงจรชีวิตของมันจะน่าสงสารแต่คนก็ชอบกินมันมาก  มันเป็นไปตาม

ธรรมชาติขอเพียงพวกเราช่วยกันปลูกเพิ่มถ้ามีโอกาสนะคะ

ที่กาดประตูเจียงใหม่กับกาดหลวงก็มีขายเน้อ  ไปหามาลองชิมดูนะ...


น้องอุ้ม

กินข้าวเย็นเรียบร้อยตามด้วย"บัวหิมะ" กรอบเย็นฉ่ำ  แล้วจึงเข้ามาตอบเมนท์

อีกรอบหลังจากไปหาข้อมูล "ลูกจาก ลูกชิด ลูกตาล ลูกลาน"  มาเพื่อเป็นหลัก

ฐานให้กับพระคุณเจ้าพระมหาแล.....

กินของหวานทางตาก็ช่วยให้อิ่มโดยไม่ต้องอ้วนได้ดีนะ คริคริ

ที่ขอนแก่นลองไปหาชิมดูที่"อ.ผานกเค้า" ไม่รู้ว่าไกลจากตัวจังหวัดมากหรือ

เปล่า     ถ้าเจออีกครั้งอาจจะมีความคิดถึงโบยบินจากเหนือไปอีสานก็ได้นะเอา

ไว้พี่กำลังดูรถทัวร์สายเชียงใหม่-ขอนแก่นอยู่จ้า....ฝากไปทางนี้คงถึงไวกว่า

ฝนทางนี้คงชุ่มฉ่ำดีนะ  ระวังน้ำมั่งก็ดี...

กราบขอบพระคุณพระอาจารย์   อีกครั้งที่ช่วยมาชี้แจงเพื่อให้หายสับสน

ข้อมูลที่พระอาจารย์ให้มานั้นมีประโยชน์มากเลยค่ะ  จะได้ไม่จำสับสนกันอีก

ต่อไปเนื่องจากลักษณะเนื้อของมันคล้ายกันมาก  แล้วยังนำมาทำขนมหวานได้

เหมือนกันอีก  แต่ที่แน่ๆก็คือ  อร่อยทุกอย่างนะคะ

นมัสการเจ้าค่ะ....

น้องปูทะเล

รู้นะ.....คิดอะไรอยู่เมื่อเห็นชื่อบันทึก อิๆๆๆ

ลำขนาดเลยเน้อขอบอก   ลักษณะคล้ายลูกชิดลูกจากมากๆถ้าใครชอบกิน

อย่างใดอย่างหนึ่งก็คงจะชอบกินหมดทุกอย่างนั่นแหละ

ลองสอบถามคนเก่าคนแก่แถวๆนั้นดูซิ    เผื่อจะหลงหูหลงตาไปบ้างถ้าเจอแล้ว

รีบอุ๊บอิ๊บเลยนะ.....ของดีที่นานๆได้กินที

กำลังใจจาก  http://cdn.gotoknow.org/avatars/users/000/024/691/ico48.jpg?1294271322 *************************

**********ครูป๋องแป๋ง***************

***************  ยินดีรับไว้ด้วยความขอบคุณในไมตรี

จิตมิตรภาพนะคะ

มีความสุขทุกคนและนมัสการพระอาจารย์ด้วยค่ะ

 


ดูเหมือนลูกลานจะออกดอกและออกลูกเพียงครั้งเดียวนะครับ(ถ้าหากจำไม่ผิด)

จากนั้นมันก็จะตายลง คล้ายๆ กับต้นไผ่และต้นกล้วยเลยครับ

เอามาลงให้ดูกันชัดๆอีกที  สำหรับคนที่ชื่นชอบและอยากอนุรักษ์ "ม่ะลาน"

เอาไว้ให้อยู่คู่กับเราไปนานๆ

 

         

         

         

 

ขอบคุณภาพประกอบจาก


สวัสดีค่ะ

อ่านข้ามตรงนี้ไปหรือเปล่าคะ  เป็นจริงตามที่ว่าเลยค่ะจนได้ชื่อว่าเป็นต้นไม้ที่

"ฆ่าแม่"  ของตัวเอง

เพราะ ลูกลานนี้ในชั่วชีวิตของมันสามสิบหรือสี่สิบปีจึงจะออกดอกออกผลครั้ง เดียว            ......ช่วงเวลาตั้งแต่ออกดอกจนบาน(ดอกสีเหลือง หอม ) แล้วมีผลใช้เวลาหนึ่งปี ผลที่แก่เมื่อร่วงลงสู่ดินก็จะงอกเป็นต้นใหม่ต่อไป   ต้นแม่ของมันก็จะตายเมื่อออกดอกออกผลแล้ว.....

  • เกิดมาก็ยังไม่เคยเห็นต้นและผลที่ยังไม่เอาเนื้อออกเหมือนกัน แปลกดีนะ
  • เคยกินน้ำแข็งไส ที่เรียกว่าลูกชิด เป็นชนิดเดียวกันหรือเปล่าไม่แน่ใจ
  • แต่อร่อยมาก โดยเฉพาะเวลาทานกับไอศครีม
  • ขอบคุณครับ ที่แบ่งปันความรู้

สวัสดีค่ะ

แสดงว่ามีหลายคนทีเดียวที่เพิ่งเคยเห็นลูกและต้นของมันเป็นครั้งแรก 

รวมทั้งได้เรียนรู้เกี่ยวกับวงจรชีวิตที่พิเศษจริงๆ 

ต้องขอบคุณเพื่อนที่จุดประกายความอยากรู้อยากเห็นให้  จนต้องนำมาลง

บันทึกและค้นคว้ามาเพิ่มเติมเพื่อต่อยอดความรู้....

ลูกชิดกับลูกลานคนละชนิดกันนะคะ


                                                  ลูกชิดค่ะ

                 

 

  ต้นลานที่มีดอกมีผลเต็มต้น

 

ชัดเจนนะคะ.....

เพิ่งรู้จริงๆครับ เกิดมายังไม่เคยได้กิน ไม่รู้ว่าจะมีวาสนาได้กินกับเขาบ้างมั้ยน้อเรา 50 ปี ออกลูกครั้ง หุๆๆๆ

สวัสดีค่ะ

น่าจะผ่านตาไปบ้างนะคะเมื่อไปเที่ยวตลาดน้ำทั้งหลาย  แต่คงคิดว่าเป็นลูกชิด

หรือลูกตาลไปโน่นเลยไม่ได้สนใจ  คราวหลังลองมองๆหาบ้างนะ

อ้าว....วงจรชีวิตของมันก็หมุนเวียนเปลี่ยนไปซิคะ  ไม่ใช่ว่าทุกต้นจะอายุเท่ากัน

เสียที่ไหน  เมื่อแต่ละต้นอายุไม่เท่ากันเราก็ยังคงได้กินลูกลานแน่ๆ  สำคัญที่ว่า

เราจะช่วยกันปลูกและขยายพันธุ์มันมากน้อยแค่ไหนค่ะ...

ขอบคุณกำลังใจอันอบอุ่นจาก    และ    ด้วยความยินดียิ่งค่ะ

มีความสุขยามฝนพรำนะคะ  

พบปัญหาการใช้งานกรุณาแจ้ง LINE ID @gotoknow
ClassStart
ระบบจัดการการเรียนการสอนผ่านอินเทอร์เน็ต
ทั้งเว็บทั้งแอปใช้งานฟรี
ClassStart Books
โครงการหนังสือจากคลาสสตาร์ท