เที่ยวทุ่งหน้าน้ำ (4) : ดำนา ... (เพลงชีวิตกลางสายฝน)

ทุ่งหน้าน้ำหลายแห่งคงกำลังเขียวงามไปด้วยต้นข้าว

ฝนตกต่อเนื่องมาหลายวัน -

ทั้งที่ก่อนหน้านี้ฝนได้ทิ้งช่วงไปพักใหญ่ ๆ และถึงแม้ฝนระลอกนี้จะเป็นส่วนหนึ่งของพายุก็ตามเถอะ ผมเองก็อดที่จะรู้สึกไม่ได้ว่า บัดนี้, ฝนกำลังจะสั่งฟ้าและปลากำลังจะสั่งน้ำเสียแล้ว...

ผมมีความทรงจำอันมากมายเกี่ยวกับท้องทุ่งหน้าน้ำ แต่ก็ยังไม่สามารถเขียนบันทึกถึงเรื่องเหล่านี้ได้อย่างเป็นเรื่องเป็นราว สองเดือนที่ผ่านมาชีวิตถูกขึงยึดอยู่กับห้องพักและสำนักงาน … ผมกลายเป็นมนุษย์เงินเดือนอย่างน่าสังเวช ไม่ค่อยได้ออกไปเปิดหูเปิดตาดูท้องทุ่งในหน้าน้ำเท่าใดนัก เช่นเดียวกับบันทึกชุด “เที่ยวทุ่งหน้าน้ำ” ก็ชะงักงันไปอย่างน่าน้อยใจ ฝนที่ตกต่อเนื่องมาหลายวันได้สะกิดท้วงให้ผมหวนรำลึกอีกครั้งว่ามีบันทึกตกค้างที่เขียนยังไม่จบ … นั่นก็คือ บันทึกเกี่ยวกับท้องทุ่งในหน้าน้ำ ผมเชื่อเหลือเกินว่าตอนนี้ทุ่งหน้าน้ำหลายแห่งคงกำลังเขียวงามไปด้วยต้นข้าวแล้วกระมัง ในห้วงยามที่ลมพัดโบกอย่างเป็นกันเอง เราย่อมมีโอกาสได้เห็นเรียวใบเขียวของต้นข้าวเอนกายล้อลมเล่นอย่างน่ารัก และแม้นฝนพรำสายหนัก เราเองก็ย่อมเห็นท้องน้ำในแปลงนากระเพื่อมงามเป็นจังหวะอย่างมีชีวิต รวมถึงปูปลากบเขียดที่ระรี้ระริกออกมาระเริงเล่นกับน้ำฝนอันฉ่ำชื่นอย่างไม่รู้เบื่อ ! สิ่งเหล่านี้เป็นเพียงส่วนน้อยเท่านั้นที่เป็นมหกรรมแห่งท้องทุ่งในหน้าน้ำ … ก่อนที่ต้นข้าวจะยืนต้นเรียวงามเช่นนี้ ชาวนาต้องลงแรง “ปักดำ” อย่างแสนสาหัส หากปีใดน้ำท่าเจิ่งนองอย่างไม่ขัดเขิน การปักดำก็ดูจะไหลรื่นไปตามสภาพการณ์นั้น ๆ แต่หากปีใดน้ำท่าแห้งขอด ชาวนาก็จำต้องปรับวิธีการปักดำไปสู่การทำนาหว่าน หรือไม่ก็ใช้วิธีขุดหลุมเล็ก ๆ แล้วนำกล้าไปปักลงในหลุมดินนั้นอย่างไม่สิ้นหวัง … การปักดำ ถือเป็นกระบวนการอันหนักหน่วงของชาวนา แต่จะว่าไปแล้ว ในทุกห้วงจังหวะของการทำนาก็ดูประหนึ่งว่า ไม่มีฤดูกาลใดบางเบาและแสนสบายไปกว่ากัน เพราะกว่าจะได้ผลผลิตขั้นสุดท้าย ก็ล้วนต้องลงแรงหยาดเหงื่อแรงกายและแรงใจอย่างมหาศาล – ความทรงจำในวัยเด็กของผม, … ผมคุ้นชินกับภาพที่พ่อต้องตื่นเช้าโดยไม่รอให้ไก่ขันปลุก พ่อจะต้องไถคราดแปลงนาในรุ่งเช้าเพื่อรุ่งสายแม่และคนอื่น ๆ จะได้ลงแรงปักดำในแปลงนานั้นอย่างทันท่วงที นานมาแล้ว, การทำนาของคนในหมู่บ้านก่อเกิดและดำเนินไปด้วยวัฒนธรรมของการ “ลงแรง” หรือ “ลงแขกดำนา” โดยเริ่มต้นจากคนในเครือญาติเป็นอันดับแรก ใครมีควายก็แบ่งปันให้มาใช้เป็นแรงงานโดยปราศจากค่าจ้างวาน ส่วนกำลังคนก็เต็มใจมาช่วยปักดำอย่างคึกคัก ที่นาใครปักดำเสร็จก่อนก็ทยอยไปสู่ที่นาของเพื่อนบ้านอย่างไม่ขาดสาย และการไปช่วยกันแต่ละครั้ง ก็มักจะสะพายกระติ๊บข้าวไปด้วย ส่วนอาหารนั้นเป็นหน้าที่ของเจ้าภาพที่รับผิดชอบไปอย่างไม่ขาด - ไม่เกิน ผมจำภาพชีวิตเหล่านั้นได้อย่างไม่เว้าแหว่ง ภาพที่พ่อและเครือญาติหลังสู้ฟ้าและหน้าสู้ดินอย่างไม่สะทกสะท้าน ในวันที่แสงแดดเริงแรงก็ไม่ย่อท้อ ต่างคนต่างก้มๆ เงย ๆ ถอยหลังปักดำกันเป็นทิวแถว โชคดีหากห้วงเวลาใดฝนฟ้าโปรยสายลงมาบ้าง ก็ช่วยให้การงานในครั้งนั้นไม่เปลืองแรงเท่าใดนัก หรือแม้แต่ฝนฟ้าคะนองอย่างน่าสะเทือนใจ ทุกคนก็ยังไม่สะทกสะท้านและทุ่มเทลงแรงปักดำอย่างไม่หวั่นไหว บางครั้งแปลงนาที่ต้องปักดำอยู่ไกลจากเถียงนา พ่อกับแม่ก็จำต้องนำลูกตัวเล็กไปผูกเปลอยู่ใกล้ ๆ กับแปลงปักดำด้วยก็มี แต่สำหรับผมแล้ว เลิกเรียนก็มีคันนานั่นแหละเป็นที่วิ่งเล่น จับตั๊กแตนบ้าง… หรือไม่ก็นำเจ้าทุยไปเล็มหญ้าและเข้าคอกก่อนพระอาทิตย์ลับฟ้า ข้าวกล้าแต่ละต้นที่ถูกปักลงสู่เนื้อดินที่ชุ่มน้ำนั้น เป็นประหนึ่งการปลูกต้นกล้าแห่งความฝันของชีวิต และความฝันนั้น ก็เป็นความฝันของใครอีกหลายคน ทั้งคนในครอบครัวและเครือญาติ, หรือแม้แต่เพื่อนต่างบ้านที่พร้อมจะมา “ขอข้าว” ในภายภาคหน้าที่เราไม่อาจคาดคะเนได้การทำนาของผู้คนจึงไม่ใช่อาชีพ เพราะเป็นวิถีที่หยั่งรากลงลึกถึงขั้นเป็นวัฒนธรรมของคนไทยไปแล้ว , และในอดีตที่ผมพานพบก็คือการลงแรงช่วยกันอย่างญาติมิตร ไม่มีค่าจ้างวานใด ๆ มาเป็นเงื่อนไข จะมีบ้างก็แต่การขอแบ่งผลผลิตเพื่อยังชีพเท่านั้นเอง และนั่นก็คือวิถีแห่งการแบ่งปันที่พบอย่างดาษดื่นอยู่แล้วในชนบทที่ผมลืมตาเกิดมา - การทำนาในระบบเครือญาติและการทำนาในวิถีดั้งเดิมที่มีเจ้าทุยผู้ชำนาญทุ่งเป็นแรงคราดไถนั้น ได้ช่วยลดต้นทุนการผลิตลงได้เยอะ อีกทั้งวิถีฝนฟ้าที่ตกต้องตามฤดูกาลก็ช่วยให้การงานแห่งท้องทุ่งไม่ติดขัดและเร่งรีบจนเกินงาม และถึงแม้ในวิถีอันเงียบง่ายนี้จะถูกมองว่าเป็นความยากจนก็ตามเถอะ แต่ผมก็สัมผัสมาด้วยตนเองแล้วว่า เป็นความสุข สมถะที่อบอุ่น … ซึ่งวันนี้คนในเครือญาติของผมก็ยังมีท้องทุ่งที่เต็มไปด้วยความหวัง และความฝันอย่างไม่เปลี่ยนแปลงทุกวันนี้, การงานแห่งท้องทุ่งหน้าน้ำเต็มไปด้วยความรีบเร่ง การไถหว่านใช้แรงงานจากเครื่องยนต์เป็นตัวขับเคลื่อน หลายครัวเรือนเลิกปักดำ แต่หันไปใช้การทำนาหว่านแทน หรือแม้แต่การอาศัย “เครื่องดำนา” อันทันสมัยมาปักดำแทนอย่างสง่าผ่าเผย เพียงเติมน้ำมันเชื้อเพลิงลงไปเครื่องดำนาที่ไร้ชีวิตก็ทำหน้าที่ดำนาแทนคนได้ทีละมาก ๆ … ชั่วพริบตาเดียว แปลงนาเล็ก ๆ ที่เคยก้ม ๆ เงย ๆ ปักดำอยู่ร่วมชั่วโมงก็ปรากฏต้นกล้าเรียงรายเป็นทิวแถวอย่างน่าอัศจรรย์ ขณะที่บางครัวเรือน… ก็หันไปสู่วิถีของการจ้างวานเพื่อนบ้านมาช่วยดำนา บางแห่งมีคาราวานรับจ้างดำนาอย่างชัดเจน ซึ่งมักจะจ้างวานด้วยอัตราวันละประมาณ 120 บาทต่อวัน …. ความเปลี่ยนแปลงดังกล่าว ได้สะท้อนถึงต้นทุการผลิตของชาวนาที่น่าสะท้อนใจ ซึ่งนั่นยังไม่รวมมูลค่าปุ๋ยเคมีหลากสูตรที่ต้องสรรหามาโปรยหว่านลงให้ต้นกล้าได้เติบกล้าไปเป็น “ต้นข้าว” ที่พร้อมจะเปลี่ยนรูปไปเป็น “รวงข้าว” …. จวบจนบัดนี้ ไม่ว่าทุ่งนาในหน้าน้ำจะยังมีน้ำเจิ่งนองเหมือนอดีตหรือไม่ สำหรับผมแล้ว ผมไม่เคยสิ้นหวังจากผืนนาของพ่อและแม่ ผมยังรักและให้ความเคารพต่อท้องนาเหล่านั้นอย่างสนิทแน่น ทุกคราวครั้งที่มีโอกาสได้กลับบ้าน ไม่มีแม้แต่สักครั้งเดียวที่ผมจะไม่แวะเวียนลงไปดูดดมกลิ่นอายแห่งความฝันและความหวังที่อยู่ในท้องนา … ท้องนาในทุกหนแห่ง ล้วนเป็นผืนแผ่นดินที่อัดแน่นไปด้วยความหวัง และเป็นโรงเรียนขนาดใหญ่ของชีวิตที่พร้อมให้ผู้คนพลิกฟื้นและเรียนรู้อย่างไม่รู้จบ … และโรงเรียนขนาดใหญ่นั้น ก็เต็มไปด้วยห้องเรียนเล็ก ๆ หลากฤดูที่รอการค้นพบและพลิกฟื้นเสมอ ! ผมมีความสุขเหลือเกินที่พาตนเองกลับมาสู่บันทึกนี้อีกครั้ง และสามารถเขียนเรื่องราวบันทึกนี้จนเสร็จสิ้น ถึงแม้บันทึกนี้อาจไม่ฉายชัดข้อมูลของการ “ดำนา” อย่างที่ควรจะเป็น - และถึงแม้บัดนี้ ท้องทุ่งในหน้าน้ำจะผ่านพ้นห้วงการปักดำไปแล้วก็ตามเถอะ ผมก็ยังสุขใจอย่างเหลือหลายที่ได้แสดงความรักและความเคารพต่อท้องทุ่งที่ผมรักและศรัทธา … ไม่รู้สิ… ฝนจะสั่งฟ้า และปลาจะสั่งหนองหรือไม่นั้น หรือแม้แต่บัดนี้ได้ล่วงเข้าสู่ปลายฝนต้นหนาวแล้วหรือไรนั้น ผมไม่อาจทราบได้ … ผมรู้แต่เพียงว่า ห้วงนี้ ผมมีความสุขที่ได้หวนรำลึกความง่ายงามของท้องทุ่งอันแสนรัก เหลือเกิน …… …. ๕ ตุลา ๒๕๕๐ มหาสารคาม วันฟ้าครึ้ม และยังถูกห่มคลุมด้วยม่านฝน

เขียนใน GotoKnow โดย แผ่นดิน
ใน pandin

คำสำคัญ (Tags): #เที่ยวทุ่งหน้าน้ำ#บ้าน วิถีทุ่ง คนที่รักและความทรงจำไม่รู้จบ#ทุ่งนา#ดำนา#ทำนา

หมายเลขบันทึก: 135303เขียนเมื่อ 5 ตุลาคม 2007 15:53 น. ()แก้ไขเมื่อ 18 มิถุนายน 2012 22:08 น. ()สัญญาอนุญาต: จำนวนที่อ่าน

ความเห็น (57)

บัวชูฝัก

เขียนเมื่อ 5 ตุลาคม 2007 16:42 น. ()

สวัสดีครับอ.แผ่นดิน
เป็นวิถีชีวิตที่เรียบง่ายของคนไทย แบบไร้มลพิษ ครับ
เห็นภาพท้องทุ่งแล้วรู้สึกสดชื่น มีชีวิตชีวา ทำให้เราสามารถลืมความทุกข์ใจ หรือภาระบางอย่างได้อย่างชั่วขณะ
วันฟ้าครึม และยังถูกห่มคลุมด้วยม่านฝน เข้าบรรยากาศจริงๆครับ เพราะเพชรบูรณ์ขณะนี้แย่ไปหลายอำเภอแล้วครับ ตัวเมืองไม่รู้ว่าจะต้านทานได้แค่ไหน ภาวนาให้ฝนช่วยหยุดพักไว้ก่อน....อย่าพึ่งตกต่อเลยหลายๆคนเดือดร้อนมาก
ขอบคุณอ.แผ่นดินที่นำสิ่งดีมีค่ามาฝากอีกแล้วครับ

เม็กดำ กลุ่ม 9 นาดูน

เขียนเมื่อ 5 ตุลาคม 2007 17:09 น. ()

สวัสดีครับ สายลมพัดระริ้วไปตามท้องทุ่งนา เหมือนสายลมนั้นพัดพาดวงใจล่องหนไปด้วย เวทใด มนตร์ใด จะหวนพาดวงใจกลับคืนมาสู่ท้องทุ่งนาได้ สวัสดีครับ

น้าอึ่งอ๊อบ คนสวย แซ่เฮ

เขียนเมื่อ 5 ตุลาคม 2007 17:30 น. ()

ในชีวิตของความเป็นคนเมืองทุกห้วงเวลาของฤดูฝนมักจะย้อนให้รำลึกถึงความหลังครั้งยังเป็นเด็กเล็ก ที่กำลังอยู่ในวัยซน

……

บันทึกนี้ทำให้ย้อนไปในห้วงเวลา แห่งความผาสุกนั้น

......

เด็กชาย 3 คน พร้อมด้วยเด็กสาวตัวน้อยอีก 1 คนซุกตัวอยู่ในผ้าห่ม แอบอ่านหนังสือการ์ตูน ถึงแม้ว่าสาวน้อยผู้ยังไม่ประสีประสา และรู้ความในเรื่องการอ่านแต่เธอมักจะเข้าไปขลุกอยู่ท่ามกลาง สามหนุ่มอยู่เสมอ

......

การเรียนรู้ และการเติบโตท่ามกลางสามหนุ่มสอนให้เราเรียนรู้ที่จะอยู่อย่างเข้มแข็งผู้ที่แข็งแรงเท่านั้นที่จะอยู่ได้และมีชัยชนะ

…….

นึกถึงความรักนึกถึงความร้ายนึกถึงวีรกรรมที่ร่วมสร้างกันมา.....วิ่งหนีหมาที่วิ่งไล่กัด..แล้วทิ้งเราไว้.....วิ่งตาม...เพราะไม่อยากให้เราไปด้วย.....วิ่งหลบประทัด ดอกไม้ไฟลาว (แทนที่จะพุ่งขึ้นฟ้า กลับตั้งท่าพุ่งใส่ตัวเรา)

.......

สิ่งต่าง ๆ เหล่านี้ ผุดขึ้นมาในความทรงจำ

.......

ถึงวันนี้ชายหนุ่มสองคนได้ทิ้งไว้เพียงความทรงจำที่สวยงามและขอกลับคืนสู่สรวงสวรรค์ขณะนี้ทั้งสองคน คงอยู่เคียงข้างพ่อกับแม่และเฝ้ามองดูเรา สามสาว หนึ่งหนุ่ม ที่ยังคงทำหน้าที่อยู่บนโลกนี้

…….

และวันนี้ พี่น้องที่เหลือทั้งสี่คน จะได้มาพบเจอกันเพื่อทำหน้าที่ลูกโดยพร้อมเพรียงกันอีกครั้งหนึ่งเพื่อร่วมส่งดวงวิญญาณของแม่ เพื่อไปอยู่บนสวรรค์ร่วมกับพ่อ และพี่ชายอีก 2 คนเราจะนำอังคารของแม่ไปลอยแม่น้ำปิงในวันอาทิตย์นี้

.....

ร่วมส่งดวงใจ ร่วมส่งแม่ ไปสวรรค์อีกวาระหนึ่งนะคะ

.....

ขอบคุณบันทึกนี้ของน้องชายที่ทำให้ความสุข ความทรงจำที่ดีงามกลับมาอยู่ในห้วงคำนึงอีกครั้งหนึ่งขอบคุณครับ

naree suwan

เขียนเมื่อ 5 ตุลาคม 2007 17:50 น. ()

ตามมาช่วยลงแขกดำนาอีกแรงคะอาจารย์
หวังว่า นาปีนี้จะสมบรูณ์นะคะ
การมาเยือนของพายุ..อาจช่วยลดความแห้งแล้งได้หลายพื้นที่นะคะ
ชาวนา...เป็นอาชีพที่สมควรยกย่องคะ
กว่าจะได้ข้าวแต่ละเมล็ดแสนจะเหนื่อยยากนะคะ

ออต ญาณพิสิษฐ์

เขียนเมื่อ 5 ตุลาคม 2007 19:33 น. ()

อ้าย

ฝนที่พร่ำในช่วงเวลานี้ เป็นช่วงเวลาที่ดีและพอเหมาะ เพราะเป็นฝนห่าสุดท้ายก่อนที่ลมหนาวจะมาเยือน
ฝนห่านี้จะอุ้มชูให้ข้าวตั้งท้อง และออกรวงในไม่กี่แดดหลังจากนี้
ข้าวในนาแม่ปีนี้งาม จนแม่อดที่จะไปท้องนาทุกวันไม่ได้ ตอนเย็นย่ำแม่จะเดินเลาะคันนามองดูข้าวของเธออย่างอุ่นใจ
ปีหน้าฟ้าใหม่ยังพออุ่นใจที่ปีนี้พอมีข้าวไว้ขึ้นเล้ากับเขาบ้าง
ผืนนาที่ไม่มาก แต่ลำพังแม่คงไม่สามารถทำได้มาก แม่แบ่งที่นาส่วนหนึ่งให้นาและอีกส่วนหนึ่งให้อามาทำเอาไว้แบ่งข้าวกัน
กราบแทนคุณ แถนไท้ ที่โปรยฝนลงมามากพอที่จะทำให้แม่ยิ้มได้ในหน้านาปีนี้

pa_daeng

เขียนเมื่อ 5 ตุลาคม 2007 20:13 น. ()

สวัสดีค่ะ อ.แผ่นดิน
ป้าแดงชอบรูปนั้นจัง ที่มีอู๋ผ้าขาวม้า
รูปทุ่งนาทสวยดีค่ะ
วันอาทิตย์นี้ ป้าแดงออกลุยทุ่งดีกว่า

ตันติราพันธ์

เขียนเมื่อ 5 ตุลาคม 2007 23:17 น. ()

สวัสดีค่ะ

เป็นลูกชาวไร่ ไม่ค่อยมีความรู้การทำนา
จริงหรือคะ ใช้เครื่องดำนาแทนคน
ขอบคุณท้องทุ่ง ที่มีเสน่ห์เสมอ สำหรับผู้พบเห็น
ขอบคุณมากค่ะ

คนไกลบ้าน

เขียนเมื่อ 5 ตุลาคม 2007 23:54 น. ()

อาจารย์แผ่นดิน เก่งหลาย เอื้อยออนซอนเจ้าหลาย ทุ่มเทสุดหัวใจกับแผ่นดินบ้านเฮา แผ่นดินไทย เชือมั่นกับสัดทาอันแฮงกล้าคือเว้ากับเอื้อย เบิ่งโตเองดีๆเด้อคะ ให้อยู่ดีมีแฮง คุนพะคุ้มคองทั้งเบิ้ดทุกคน ซาธุ

Ranee

เขียนเมื่อ 6 ตุลาคม 2007 00:01 น. ()

แอบย่องตามมาเที่ยวทุ่งด้วยคนค่ะ อิอิ บ้านราณีดีเปรสชั่นเข้าฝนตกเมื่อวานตั้งแต่ ๑๖.๓๐น. อย่างหนัก จนถึง ๓ทุ่มกว่าค่ะ เพราะ ๕โมงเย็นมืดเหมือน ๒ทุ่มเลยค่ะ น้ำเข้าบ้านเต็มเลย สงสัยจะปลายฝนต้นหนาวหนักไปนิดนะค่ะเนี่ย อิอิ

คุณาวุฒิ ภูสิลิตร์

เขียนเมื่อ 6 ตุลาคม 2007 00:09 น. ()

สวัสดีครับ คุณแผ่นดิน ผมเป็นคนต่างจังหวัดแต่เขามาเรียนที่ กทม คิดถึงบ้านมากครับเมื่อได้อ่านบทความนี้ อยากเห้นควารมเขียวขจี ของต้นข้าว ที่มีความสวยงามจริงๆ เมื่อตอยถูกฝน ครับ

อ้อยควั้น_ชายแดนใต้

เขียนเมื่อ 6 ตุลาคม 2007 00:27 น. ()

สวัสดีค่ะ
มาร่วมซึมซับบรรยากาศท้องทุ่งนาที่เขียวขจี ด้วยคน
เป็นคนในเมือง โตในเมือง แต่ก็ชอบมองดูท้องทุ่งนาทุกครั้งที่มีโอกาส
ขอบคุณค่ะ ที่นำมาแบ่งปัน

Little Jazz

เขียนเมื่อ 6 ตุลาคม 2007 01:56 น. ()

เมื่อหัวค่ำฝนตกแรงเลยพี่ อย่างกับพายุ โชคดีที่กลับถึงบ้านแล้วนะเนี่ย
น้องเคยลองดำนาด้วยนะ ปักเป็นแถวตามที่คุณครูชาวนาสอน ปักแทบตายกว่าจะสุดแถวของตัวเอง หันกลับไปมอง อ้าว ต้นกล้าลอยล่องเต็มเลย ปักไม่ดีมันเลยหลุดออกมา เซ็งเลย คุณครูชาวนาหัวเราะใหญ่ บอกไม่ได้เรื่อง ลูกศิษย์คนนี้เข็นไม่ขึ้น ไล่ไปกินข้าวท่าจะดีกว่า

เม้ง สมพร ช่วยอารีย์

เขียนเมื่อ 6 ตุลาคม 2007 03:39 น. ()

สวัสดีครับ

มีความสุขทุกครั้งที่ได้เห็นภาพบรรยากาศทุ่งท้องนาครับ ขอบคุณพี่มากครับ

แก้ว..อุบล จ๋วงพานิช

เขียนเมื่อ 6 ตุลาคม 2007 09:30 น. ()

มาชมทุ่งนา..อันอบอุ่นค่ะ

สวยงาม ได้ใกล้ชิดกับธรรมชาติ

ในปัจจุบันยังพอได้เห็นบ้าง

แผ่นดิน