เรียนรู้ สู่สมดุล : งานวิจัยการท่องเที่ยวโดยชุมชน

   <p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal">ไม่เพียงแต่งานวิจัยและพัฒนาที่ผมเดินทางไปมาระหว่างเชียงใหม่ แม่ฮ่องสอน และงานเล็กๆที่ผมคิดทำขึ้นมาในชุมชน – จังหวัดที่ผมอยู่  ในช่วงหลังผมทำงานวิจัยที่เน้นประเด็น การท่องเที่ยวโดยชุมชน(Community Based Tourism)  มากขึ้น และเห็นว่าเกิดเครือข่ายคนทำงาน รวมไปถึงเครือข่ายชุมชนที่จัดการการท่องเที่ยวโดยชุมชนเองในเขตภาคเหนือที่เริ่มเด่นชัดมากขึ้น ภายใต้การผลักดันของ ดร.สินธุ์ สโรบล สกว.ภาค ที่คาดหวังให้ชุมชนพึ่งตนเองให้ได้ โดยใช้กระบวนการท่องเที่ยวเป็นเครื่องมือในการพัฒนาท้องถิ่น</p><p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal"></p><p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal"> </p><p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal"></p><p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal"></p><p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal"></p><p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal">หลายๆท่านบอกว่า(รวมไปถึงส่วนราชการที่ทำงานกับท้องถิ่น) งานท่องเที่ยวไม่น่าจะมีอะไรมากมาย เพียงแค่มาเที่ยวมีที่พัก มีอาหาร เก็บเงิน แล้วก็จบเป็นวัฎจักรแบบนี้เรื่อยไป…แต่การท่องเที่ยวโดยชุมชนไม่ได้มีเพียงเท่านี้ โดยความจริง การพัฒนาชุมชนโดยใช้การท่องเที่ยวมีวัตถุประสงค์ที่เหนือไปกว่านั้นหลายประการ แนวคิดเพื่อให้ชุมชนเข้มแข็งผ่านกระบวนการวิจัยและพัฒนาจึงล้ำลึกและยากกว่าที่หลายท่านมองไว้ข้างต้น</p><p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal"></p><p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal"></p><p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal"></p><p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal">งานวิจัยเพื่อท้องถิ่น (Commmunity Based Research )ซึ่งเป็นร่มใหญ่ ก็มองเรื่องของการพัฒนาแบบมีส่วนร่วม และการสร้างคนในพื้นที่ติดอาวุธทางปัญญา Empowerment ให้มีพลัง มีปัญญาในการแก้ไขชุมชน แนวทางการดำเนินการท่องเที่ยวโดยชุมชนก็แนวคิดเดียวกัน</p><p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal"></p><p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal"></p>ก็มีการคิดกันอีกว่า การท่องเที่ยวนี่หละเป็นการชักนำการไหลบ่าที่แรงขึ้นของทุนนิยม ให้เข้ามาสู่ชนบทอย่างรุนแรงกว่าที่เคย  การทำงานส่งเสริมการท่องเที่ยวก็เหมือนกับว่าส่งเสริมให้ชุมชนอ่อนแรงลงเร็วมากขึ้น…จริงหรือไม่??!?  <p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal">ลองคิดกันในหลายๆมุม ก็เห็นว่า กระแสทุนนิยม ถึงชุมชนอยู่แล้วทุกวิถีทาง โดยสื่อต่างๆที่รวดเร็วฉับไว รับง่าย กินง่าย แล้วก็ทำลายความเป็นท้องถิ่นลงอย่างง่ายดาย ไม่ต้องชักชวนมันก็มา ผมเคยทำงานอยู่กับพี่น้องกลุ่มชาติพันธุ์บนดอยสูง ไม่มีไฟฟ้า แต่กลับมีทีวีอยู่หนึ่งเครื่อง อาศัยไฟปั่น ปรากฏว่ารับทีวีได้หลายช่องเพราะอยู่ตรงจุดที่สามารถรับสัญญาณได้ …เยาวชนบนดอยติดนิยายทีวีกันงอมแงม</p><p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal"></p><p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal">  เชื่อหรือไม่ว่า ที่กรุงเทพนิยมโกรกผมสีแดงเหมือนคนขาดสารอาหาร เยาวชนบนดอยก็โกรกผมสีแดง และก็แดงกันทั่วดอยกันจริงๆ</p><p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal"></p><p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal"></p><p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal"></p><p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal">ที่ยกปรากฏการณ์มา ก็เพียงชี้ให้เห็นว่า หากไม่มีการส่งเสริมเรื่องการท่องเที่ยว ทุนนิยมก็มาเองได้อย่างรวดเร็ว แต่การส่งเสริมการท่องเที่ยวโดยชุมชน เป็นการเฝ้าระวังมากกว่าครับ เพราะในกระบวนการแล้ว เป็นการเริ่มให้ชุมชนค้นหาศักยภาพ วิเคราะห์ตนเอง ย้อนกลับเรียนรู้บริบทของตนเอง  นั่งคิด นั่งทำร่วมกันว่าจะเคลื่อนงานพัฒนาชุมชนภายใต้ปัญหาใหม่ๆที่เกิดขึ้นในชุมชนได้อย่างไร ความรู้ที่ค่อยๆก่อเกิดปัญญา ไปสู่การเลือกทางเลือกที่เหมาะสมกับชุมชนได้ไม่ยากนัก ที่สำคัญการมีส่วนร่วมที่เกิดขึ้นทำให้เกิดความรัก สมัครสมานสามัคคีมากขึ้น กระบวนการต่างๆพี่เลี้ยงนักวิจัยจึงมีบทบาทสำคัญในการวางแผนและออกแบบกิจกรรมการเรียนรู้ให้เกิดขึ้น</p><p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal"></p><p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal"></p><p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal">ผมเดินทางไปในหลายๆพื้นที่ศึกษาวิจัย เห็นภาพของความสุขของคนที่มาร่วมกันคิด กันทำ ด้วยพื้นฐานของคนมักจะรวมตัวเป็นสังคมอยู่แล้ว ความสุขง่ายๆก็เกิดขึ้น พลังในการแก้ไขปัญหาก็เริ่มต้นขึ้นเมื่อคนมาร่วมกันคิด ผลที่เกิดจากการจัดการท่องเที่ยวโดยชุมชนที่เกิดขึ้น มากมาย ได้แก่ การหันกลับมาอนุรักษ์ทรัพยากรที่เป็นทุนของพวกเขา การที่พยายามสืบสานวิถีภูมิปัญญาดั้งเดิม การบริหารจัดการชุมชนที่มีโครงสร้างที่มีระบบชัดเจน สร้างอาชีพให้เกิดขึ้นในชุมชนทุกคนมีส่วนร่วม เกิดความพอเพียงในการดำรงชีวิต นั่นคือ การพึ่งพิงภายนอกให้น้อยลง และพึ่งพาศักยภาพของตนเองให้มากขึ้น ภายใต้ปรัชญา “สร้างสรรค์ปัญญา เพื่อพัฒนาท้องถิ่น”  ตามแนว “เศรษฐกิจพอเพียง” ขององค์ในหลวงของปวงชนชาวไทยที่มุ่งเน้นการดำเนินชีวิตสายกลางที่มีความสุขบนความพออยู่พอกิน …</p><p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal"></p><p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal"></p><p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal">บันทึกนี้ เขียนขึ้นเพื่อสร้างมุมมองแห่งความเข้าใจเพื่อการเรียนรู้ต่อเนื่องในประเด็น “การท่องเที่ยวโดยชุมชน” ว่าเป็นไปตามแนวทางใด …</p><p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal"></p><p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal"></p><p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal">ผมเขียนขึ้นหลังจากโทรศัพท์ไปคุยกับผู้ประสานงานการท่องเที่ยวโดยชุมชนท่านหนึ่ง ที่บอกกล่าว ผมเสมอๆว่าคนภายนอกไม่ค่อยเข้าใจรูปแบบของการทำงานท่องเที่ยวโดยชุมชน...แล้วเราควรจะบอกกล่าวคนเหล่านั้นอย่างไร?</p><p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal"></p><p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal"></p><p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal"></p><p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal"></p><p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal"></p><p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal"></p><p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal"></p><p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal"></p><p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal">ผมเขียนขึ้นจากการที่ได้ร่วมเป็นส่วนหนึ่งของการผลักดัน “องค์กรการท่องเที่ยวโดยชุมชนแห่งประเทศไทย” ที่จะเกิดขึ้นในอนาคตอันใกล้นี้ครับ</p>

[นม.]

• โลกเล็กลง
• ทุกคนมองเห็นกัน (รู้เขารู้เรา รบร้อยครั้งชนะร้อยครั้ง)
• เราจะตั้งรับอย่างไร ที่วัฒนธรรมชุมชนจะเข้มแข็งต่อไป เด็กหัวแดงแสดงให้เห็นถึงการเคลื่อนย้ายความคิด ถ้าละครทางสื่อจะเป็นสื่อให้เกิดความคิดสร้างสรรก็ดีไป
• สู้แค่ตายครับ

[จตุพร วิศิษฏ์โชติอังกูร]

อาจารย์ นม.ครับ

ทุกคนมองเห็นกันแต่หากไม่ได้วิเคราะห์คู่แข่ง หรือสิ่งใดๆที่มากระทบต่อตนเอง ก็ไม่รู้ตัว มุ่งไปข้างหน้าอย่างไร้ทิศทาง

เรื่อง "สื่อ" นี่เห็นจะเป็นการส่งข้อมูลที่ยิงตรง ยิงถูกจุด เรื่องสื่อไม่ใช่ประเด็นน้อยๆ แต่เราก็เพิกเฉยกันนะครับ ความเป็นจริงอยากให้มีการดูแลเรื่องสื่อกันมากขึ้นกว่านี้ครับ

สู้แค่ไหนๆๆๆๆ

เชียร์ลีดเดอร์ตอนที่ผมยังเรียนอยู่ตอน ป.ตรี เรียนเขาตะโกนขึ้นมา เราก็มีหน้าที่ตอบว่า "สู้แค่ตาย"(โว้ย)

ขอบคุณความคิดเห็นบวกกำลังใจดีๆครับผม