ห้องเรียนทางวัฒนธรรม ณ เวทีประกวดนางงามชนเผ่า

ปลายเดือนที่แล้ว ผมได้ไปถ่ายวิดีโองานประกวดธิดาชนเผ่า ที่หมู่บ้านน้ำริน อำเภอปางมะผ้า งานนี้ไม่มีใครจ้าง แต่ไปด้วยความสนใจส่วนตัว ไปตามจริตของนักมานุษยวิทยาที่สนใจพิธีกรรม ความเชื่อ การเปิดพื้นที่ทางสังคมของคนชายขอบทั้งหลาย

 แต่ก่อน ผมก็ค่อนข้างไม่เห็นด้วยกับการประกวดนางงามนะครับ แต่ตอนนี้ ชอบดู  แต่ดูด้วย

“แว่น”ทางวัฒนธรรมมากขึ้น 

 

 

การประกวดธิดาชนเผ่า เมื่อปี 2548

  <p style="margin: 0cm 0cm 0pt; text-align: justify" class="MsoNormal">                             </p><p style="margin: 0cm 0cm 0pt; text-align: justify" class="MsoNormal"></p><p style="margin: 0cm 0cm 0pt; text-align: justify" class="MsoNormal"></p><p style="margin: 0cm 0cm 0pt; text-align: justify" class="MsoNormal"></p><p style="margin: 0cm 0cm 0pt; text-align: justify" class="MsoNormal"></p><p style="margin: 0cm 0cm 0pt; text-align: justify" class="MsoNormal"></p><p style="margin: 0cm 0cm 0pt; text-align: justify" class="MsoNormal">นักอนุรักษ์นิยมแบบขวาจัดมักจะมองว่า เป็นการไม่เหมาะสมที่เด็กนักเรียนจะมาประกวดนางงาม หรือเอาสาวชนเผ่ามาประกวดประชันขันแข่งกัน บ้างก็ว่าเป็นการทำให้เด็กติดยึดไปกับความสวยความงามจนเตลิดไม่สนใจเรียน จะทำให้เด็กเสียคนบ้าง ส่งเสริมค่านิยมที่ทำให้ “ดัดจริต” บ้าง ผมก็ไม่เถียงอะไร แต่ผมสนใจมองในมุมมานุษยวิทยาวัฒนธรรมนะครับ </p><p style="margin: 0cm 0cm 0pt; text-align: justify" class="MsoNormal"></p>  <p style="margin: 0cm 0cm 0pt; text-align: justify" class="MsoNormal">                         นักมานุษยวิทยาเราจะสนใจศึกษาพฤติกรรมทางสังคมของคนกลุ่มต่างๆ โดยเฉพาะกลุ่มคนชายขอบ หรือคนที่ถูกทำให้ไร้อำนาจ ว่ามีเงื่อนไขทางสังคมวัฒนธรรมอะไรบ้างอยู่เบื้องหลัง มีความสัมพันธ์เชิงอำนาจระหว่างผู้คนที่เกี่ยวข้องอย่างไร ปรากฏการณ์ดังกล่าวอยู่ในบริบททางสังคมเศรษฐกิจการเมืองทั้งในระดับท้องถิ่น ระดับชาติ และระดับสากลอย่างไร  เพื่อทำความเข้าใจอย่างลึกซึ้งกับพฤติกรรมทางสังคมที่เกิดขึ้น โดยไม่ด่วนสรุปว่าถูกหรือผิด หรือมีความจริง/ไม่จริงอย่างไร  ทั้งนี้ บนความเชื่อลึกๆที่ว่า ถ้าเราสามารถเข้าใจเงื่อนไขที่อยู่เบื้องหลังพฤติกรรมของ “คนอื่น” แล้ว ก็น่าจะช่วยให้เรายอมรับในความแตกต่างทางความคิด แตกต่างทางวัฒนธรรม แตกต่างทางเพศ อายุ ศาสนา ฯลฯ อีกทั้ง เราก็สามารถนำวิธีมองเช่นเดียวกันนี้ มาใช้เข้าใจตนเอง  นำไปสู่การเรียนรู้พัฒนาตัวเอง และสังคมที่ตนเองเกี่ยวข้องในอีกทางหนึ่งได้</p>  <p style="margin: 0cm 0cm 0pt; text-align: justify" class="MsoNormal">                                  กรณีที่เด็กสาว สลัดชุดนักเรียนชั่วคราว แต่งหน้าทาปากใส่ชุดกลุ่มชาติพันธุ์ขึ้นประกวดนี่ก็เหมือนกันครับ เป็นอีกรูปแบบหนึ่งของการแสดงอัตลักษณ์ซ้อน เป็นการใช้อัตลักษณ์ในแง่การต่อรองตอบโต้บางสิ่งบางอย่าง จริงๆผมสนใจเรื่องนี้มานานแล้ว และเฝ้าติดตามมาหลายเวทีประกวดที่จัดขึ้นในพื้นที่อำเภอปางมะผ้า นับตั้งแต่ปี 2548 ถึงปัจจุบัน ทั้งงานที่จัดระดับอำเภอ และงานที่จัดในระดับตำบล แต่ยังไม่สบโอกาสที่จะเขียนวิเคราะห์อะไรออกมาเป็นเรื่องเป็นราวมากนัก</p>  <div style="text-align: center"></div>  <address class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0pt; text-align: justify">                             บรรยากาศผู้เข้าชม เมื่อปี 2550</address><address class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0pt; text-align: justify"></address><address class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0pt; text-align: justify"></address><p> การประกวดนางงามชนเผ่าที่นี่ ไม่มีชุดวาบหวิวเลยครับ แต่เน้นไปที่ชุดประจำกลุ่มชาติพันธุ์ และใช้คำถามที่สร้างสรรค์ เช่นถามถึงการพัฒนาชุมชน ศิลปวัฒนธรรมท้องถิ่น สิ่งดีงามต่างๆ</p><p></p><p>ผมคิดว่า เวทีการประกวดเล็กๆในชุมชนกลุ่มชาติพันธุ์อย่างนี้ ไม่น่าจะเป็นการนำให้เนื้อตัวร่างกายผู้หญิงกลายเป็นสินค้า หรือทำให้ชุมชนมองลูกหลานของเขาเป็นวัตถุทางเพศง่ายๆหรอกครับ </p><p>แต่ถ้าเป็นเวทีที่อื่นก็เป็นการประกวดใหญ่ มีใส่ชุดว่ายน้ำ เน้นการโพสต์ท่า สรีระที่ยั่วยวนให้ผู้ชายกลัดมัน อันนั้นก็ว่าไปอย่าง    </p><p><div style="text-align: center"></div></p>  <div align="center"><address class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0pt">ผู้เข้าประกวด ปี 2550 รับพวงมาลัยจากกองเชียร์ </address></div>   <p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal"></p><p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal">ตรงข้าม ผมมอง (แบบนักมานุษยวิทยา) นะครับ ว่าการที่พวกเธอขึ้นมาประกวดนางงามชนเผ่านี่ มีมิติทางสังคมวัฒนธรรมและจิตวิทยา ที่น่าสนใจบางอย่าง ก็เลยคิดเล่นๆแล้วนำมาลงบันทึกไว้</p>  <p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal">                            อย่างแรก การที่ผู้หญิงชนเผ่าก้าวขึ้นบันไดนางงาม เป็นภาพสะท้อนการเปิดพื้นที่ให้กลุ่มผู้หญิงชาติพันธุ์ได้แสดงตัวตนต่อสาธารณะ </p><p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal"></p><p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal"></p><p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal">ตรงนี้มีข้อสังเกตว่า แต่ไหนแต่ไร พื้นที่สาธารณะมักเป็นพื้นที่ที่ชายควบคุม เป็นพื้นที่ชายหวงแหนเพราะเป็นแหล่งที่มาของอำนาจ เช่น พื้นที่นอกบ้าน พื้นที่การประกอบพิธีทางศาสนา พื้นที่ที่ “ศักดิ์สิทธิ์” เป็นต้น การที่ผู้หญิงเยาว์วัยออกมาแสดงอำนาจในพื้นที่สาธารณะย่อมต้องถูกผู้ชาย หรือบรรดาผู้ที่ความคิดขวาจัดกระแนะกระแหนไว้ก่อน เนื่องจากไปกระทบอัตตาในพื้นที่ที่ผู้ชายครอบครองอยู่</p><p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal"></p><p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal"></p><p style="margin: 0cm 0cm 0pt; text-align: justify" class="MsoNormal">การประกวดความงาม เป็นการสร้างพื้นที่ทางสังคมวัฒนธรรมแก่พวกเธอ แต่ละคนต่างแสดงความหมายแฝงหรือรหัสทางวัฒนธรรม (cultural code) ที่เหมือนและต่างกันออกไป บางคนต้องการให้ผู้ใหญ่/ครู/ เพื่อนฝูง เห็นว่าตนไม่ใช่เด็กๆแล้ว ตนโตเป็นผู้ใหญ่ขึ้นแล้ว มีความคิด มีความสามารถ ที่ผู้ใหญ่/ครู/ เพื่อนฝูง อาจจะไม่เคยมองเห็นมาก่อน ก็จะได้เห็นในเวทีนี้ , บางคนอาศัยกิจกรรมในเวทีนี้ เป็นเครื่องช่วยให้พ่อแม่แสดงความรักที่มีต่อตนมากขึ้น </p><p style="margin: 0cm 0cm 0pt; text-align: justify" class="MsoNormal"></p><p style="margin: 0cm 0cm 0pt; text-align: justify" class="MsoNormal"></p><p style="margin: 0cm 0cm 0pt; text-align: justify" class="MsoNormal"></p><p style="margin: 0cm 0cm 0pt; text-align: justify" class="MsoNormal"> แน่นอนว่า ความสวยเป็นสิ่งที่วัดกันยาก โดยเฉพาะความสวยที่มาจาก “ข้างใน”  ในความคิดส่วนตัวของผม ผู้หญิงแต่ละคนก็มีความสวยในแบบของตัวเองอยู่แล้วนะครับ </p><p style="margin: 0cm 0cm 0pt; text-align: justify" class="MsoNormal"></p><p>แต่เมื่อขึ้นเวที ภายใต้เงื่อนไขของการประกวด สาวน้อยแต่ละคนล้วนพยายามเต็มที่ที่จะทำตนให้เป็นที่ยอมรับของคณะกรรมการและผู้ชม  ผมเห็นว่าพวกเธอล้วนพยายามทำอย่างดีที่สุด ( แต่ก็ไม่วายถูกคนติติง  อันนี้ผมว่ามันไม่แฟร์ )  พวกเราจึงควรให้กำลังใจครับ อีกด้านหนึ่ง ผมคิดว่า การที่นักอนุรักษ์นิยมขวาจัด ก่นด่านักเรียนที่ไปประกวดนางงามต่างๆนานา มาจากวิธีคิดที่พวกเขาถูกครอบงำที่มองว่า ภาพตัวแทนนักเรียนและความเป็นหญิงสาวชนเผ่าเป็น “ความบริสุทธิ์” ในขณะที่ ภาพตัวแทนของนางงาม คือ “ยั่วให้เกิดราคะ” ทั้งนี้ รัฐและนโยบายการศึกษาที่ล้าหลังของบ้านเราเป็นตัวเอกในการสร้างภาพตัวแทนทั้งสอง ให้ตัดกันอย่างขาวกับดำอย่างนี้ (ส่วนว่ามันมีกระบวนการสร้างอย่างไรนั้น ไม่ขอพูดถึงในที่นี้ เพราะต้องว่ากันอีกยาว) </p><p></p><p>แน่นอน คนที่ยึดเหนี่ยวกับวิธีคิดแบบสุดโต่งเช่นนี้มากๆ ก็มีแนวโน้มจะใช้ความรุนแรงในรูปแบบต่างๆต่อผู้ที่ไม่เห็นด้วย  </p><p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal">บางคนค้านว่า ก็เห็นมีนักเรียนที่ไปประกวด เสียคนและก็ยังเสียตัวไปด้วย แต่ก็บางคนเท่านั้น </p><p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal"></p><p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal"></p><p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal">ถึงเด็กสาวไม่ประกวดนางงาม พวกเธอก็อาจจะไปเสียคนและก็ยังเสียตัวที่อื่น</p><p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal">และที่เด็กเสีย น่าจะมาจากแรงจูงใจ แรงกระตุ้น ปัจจัยดึงดูด และปัจจัยผลักดันที่ผู้ใหญ่สร้างเอาไว้ล่อเสียมากกว่า</p><p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal"></p><p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal"></p><p>รวมถึงปัจจัยเสี่ยง เช่น ขาดทักษะชีวิต , ขาดความรู้เท่าทันสังคม, อยู่ในสถานที่และช่วงเวลาที่เอื้อต่อการเสียคน, ชุมชนและหน่วยงานรัฐในพื้นที่ที่รับผิดชอบไม่สามารถดูแลสอดส่องได้ทั่วถึงและเพียงพอ  </p><p> </p><p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal">เวทีประกวดนางงามชนเผ่าที่จัดขึ้นในบริบทที่นี่ (แต่ที่อื่น ผมไม่รู้นะครับ) จึงเป็นเสมือนพื้นที่ทางสังคมวัฒนธรรมแบบใหม่ของผู้หญิงกลุ่มเล็กๆ ที่กล้าหาญในการแสดงอัตลักษณ์ตนต่อที่สาธารณะ ทั้งยังเป็นเวทีที่ทำให้พ่อแม่ ผู้ปกครอง ศึกษาการเปลี่ยนแปลงของบุตรหลาน , นักวิจัยและพัฒนาชุมชน สามารถเข้าใจ และเข้าถึงกลุ่มผู้หญิงได้มากขึ้น ถ้ารู้จักใช้นะครับ</p><p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal"></p><p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal"></p><p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal"></p><p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal"><div style="text-align: center"></div></p><p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal"></p><address class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0pt">                                 ผู้เข้าประกวด ปี2550 กำลังตอบคำถามคณะกรรมการ </address><p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal"></p><p></p><p> </p><p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal"> การดูกิจกรรมประกวดนางงามด้วย “แว่น” ที่แตกต่างไปจากการเอาอารมณ์ ความเชื่อ อคติส่วนตัว จึงเป็นกิจกรรมที่สามารถเป็นการเรียนรู้ เป็นวิชาการได้</p><p> และยังเป็นความสุขได้  ห้องเรียนแบบนี้สนุก มีชีวิตชีวา ไม่น่าเบื่อ </p><p> </p><p>ความจริงเรื่องการประกวดนางงามนี่มีมุม มีมิติต่างๆให้มองอีกเยอะครับ ไม่ว่าจะเป็นเสมือนเวทีสะท้อนการต่อรองอำนาจของชุมชนต่อหน่วยงานรัฐส่วนกลาง แต่ผมเขียนไว้ ให้คิดต่อแค่นี้พอนะครับ</p>

[ขจิต ฝอยทอง]

• มาทักทายครับ
• ชอบอ่านเรื่งชนเผ่าครับ

[คุณแว้บ]

ขอบคุณสำหรับบทความดีๆ นะครับ อ่านไป ดูรูปไปก็อยากไปร่วมงานบ้างจัง

ผมชอบประเด็นที่คุณยอดดอยเสนอว่าการประกวดนี้เป็นเวทีสาธารณะให้ผู้หญิง (ถ้าพูดแค่นี้ ผมคงจะคิดไปว่าที่มาประกวดเพราะผู้ชายจัด หรือเพราะประกวดเพราะเป็นเรื่องที่ผู้ชายชอบ) แต่ก็น่าจะเป็นอย่างที่คุณยอดดอยว่านะครับ มองจากมุมของผู้หญิงเองแล้ว ผมเห็นด้วยว่าเป็นการยึดพื้นที่สาธารณะ แต่จะเป็นการซื้อที่ทางวัฒธรรมคืนด้วยหรือไม่นั้น ไม่แน่ใจว่าน้องๆ ผู้หญิงเขาคิดกันอย่างไร? 

ผมว่าเผ่าใครก็เผ่าใครครับเรื่องแบบนี้ เอาความคิดเผ่าเราไปวัดการกระทำของเผ่าเขา มันก็ไม่ได้ ไม่เหมาะ ความจริงแต่ละที่ก็ต่างกันไป ว่าไหมครับ?

[จตุพร วิศิษฏ์โชติอังกูร]

รูปแรก สาวคนกลาง ดูคุ้นๆนะครับ

...

ยังไม่ได้อ่านบันทึกครับ อ่านแล้วขอย่อยก่อน แล้วจะกลับมาร่วมแลกเปลี่ยนด้วยครับ

 

[จตุพร วิศิษฏ์โชติอังกูร]

แลกเปลี่ยนกันหน่อยที่

http://www.prachatai.com/05web/th/home/page2.php?mod=mod_ptcms&ContentID=6813&SystemModuleKey=HilightNews&System_Session_Language=Thai

และ

http://www.prachatai.com/05web/th/home/page2.php?mod=mod_ptcms&ContentID=6827&SystemModuleKey=HilightNews&System_Session_Language=Thai

[sukanya]

ดีค่ะ หาดูได้ยาก งานประกวดชนเผ่า ที่เคยเห็นมาก็จัดงานไม่ใหญ่เท่านี้ ชอบที่จะศึกษาค่ะ ขอบคุณสำหรับเรื่องดีๆที่เล่าให้ฟ้งค่ะ

[ครูยอด วิสุทธิ์ เหล็กสมบูรณ์]

ขอบคุณทุกความคิดเห็นนะครับ

 

ในกลุ่มเยาวชนที่มาทำงานเป็นอาสาสมัครกับผม ส่วนหนึ่งก็ขึ้นเวทีประกวดอย่างนี้มาแล้ว ผมเขียนนี่ก็เป็นมุมมองจากผู้ใหญ่ที่คลุกคลีกับพวกเธอน่ะครับ แต่ถ้าจะให้ดี พวกเธอน่าจะมีโอกาสมาเล่าประสบการณ์จากปากของพวกเธอโดยตรง

คิดว่า ผมจะลองเสนอให้พวกเธอเขียนมาเล่าสู่กันฟัง น่าจะดีนะครับ แต่ไม่รู้ว่าเด็กๆจะเอาด้วยหรือเปล่า ยังไง ผมจะลองคุยกับเค้าดู

โอกาสจะมีได้ ผู้ใหญ่ต้องช่วยเปิดทางให้มากๆนะครับ

[Man In Flame]

 

you are peace warrior

"Real Battles Are Wihtin"

สวัสดีครับอาจารย์  เป็นกำลังใจให้สู้ต่อไปนะครับ

[yoddoi]

Thanks to DAYVIL. Your words make me feel so good. But I can not accept it. Because I'm only a simply mankind who want to do the best thing before I die.... "perhaps tomorrow is too late to do....."