งานวิจัยความยั่งยืนกองทุนสวัสดิการภาคประชาชนจังหวัดสงขลา (จบ)

ผลการศึกษาของดร.วรเวศม์ที่ออกมา สอดคล้องกับการสังเคราะห์งานวิจัย 5 พื้นที่ของผมในโครงการจัดการความรู้เพื่อพัฒนาองค์กรการเงินชุมชน โดยการสนับสนุนของสกว.และศตจ.
โดยที่แนวทางการศึกษาของผมดำเนินการคนละแบบ
ในกรณีกองทุนสวัสดิการภาคประชาชนจังหวัดสงขลา
ผมศึกษาปรากฏการณ์ตามแนวคิดของดร.ครูชบ ยอดแก้วทุกประการ
เพื่อทำความเข้าใจว่า ท่านคิดและทำอย่างไร? ผมเห็นตรงกันกับดร.วรเวศม์ว่ากองทุนสวัสดิการสงขลามีวัตถุประสงค์หลักอยู่ที่การพัฒนาคนและสร้างทุนทางสังคม ซึ่งเป็นประเด็นที่ต้องศึกษาวิจัยเพิ่มเติมอย่างต่อเนื่องระยะยาว
แต่พอมาถึงการวิเคราะห์ทางการเงิน ผมใช้คณิตศาสตร์ลดรูปโดยการอนุมานช่วงเปลี่ยนผ่านสำคัญของกองทุนซึ่งผมเห็นว่าช่วงที่เริ่มจ่ายบำนาญจะเริ่มมีปัญหา ซึ่งได้ผลตรงกัน แต่ผมไม่รู้ว่ามันจะมีปัญหารุนแรงระดับใด เพียงแต่เดาว่าต้องมากขึ้นเรื่อยๆเท่านั้น
การคำนวณของอาจารย์วรเวศม์ช่วยให้เห็นรายละเอียดเป็นสัดส่วนของความได้เปรียบของสมาชิกในแต่ละช่วงได้ชัดเจนมาก ซึ่งเป็นเหตุผลของความไม่ยั่งยืนที่รุนแรงขึ้นเรื่อยๆของกลุ่ม

เนื่องจากผมวิเคราะห์แบบจำลองของครูชบทั้งระบบ โดยครูชบเสนอให้รัฐสมทบเท่ากันใน 3 ระดับคือ อบต./เทศบาล อบจ. และรัฐบาลกลาง ผมคำนวณโดยใช้ฐานข้อมูลคนไทยทั้งประเทศจำนวน 65 ล้านคนเพื่อดูว่ารัฐต้องมีภาระในการสมทบเท่าไร

ซึ่งเท่ากับ67,200 ล้านบาทต่อปี

ข้อเสนอแนะจากการศึกษาของผมพิจารณาจากฐานคิด 3 ด้านคือ
1)ความคุ้มค่า ผมอนุมานว่า การพัฒนาคนและสร้างทุนทางสังคมเป็นไปได้จริง ข้อมูลจากความเห็นตอบอย่างนั้น (ต้องวิจัยเพิ่มเติม)
2)ความซ้ำซ้อน มีความเห็นว่า บางคนที่ทำงานราชการหรือเป็นลูกจ้างเอกชน รัฐบาลสมทบเงินช่วยเหลืออยู่แล้ว ผมเห็นว่า ไม่ซ้ำซ้อน โดยใช้ฐานคิดว่า ที่รัฐอุดหนุนอยู่นั้น อุดหนุนในฐานะนายจ้างกับลูกจ้าง แต่การอุดหนุนตามแนวทางนี้ ถือเป็นสวัสดิการขั้นพื้นฐานของคนไทยทุกคน ไม่ว่าจะยากดีมีจน หากอายุครบ60ปี ได้เข้าร่วมกระบวนการกลุ่มอย่างต่อเนื่องตามระเบียบที่กำหนดไว้ก็จะได้รับสวัสดิการต่างๆโดยเฉพาะเงินบำนาญจากการอุดหนุนของรัฐเหมือนกัน จึงเป็นสวัสดิการในฐานะ คนไทย เหมือนกับสวัสดิการ ด้านการศึกษา
ผมเสนอให้รัฐบาลมีนโยบายเรื่องนี้ตามข้อเสนอของครูชบ โดยดำเนินการตามความพร้อม ในลักษณะขเป็นแรงจูงใจ คือ
ประกาศให้การสนับสนุนตามเงื่อนไข ต้องให้อบต.สมทบก่อน และให้อบจ.สมทบด้วย รัฐบาลกลางจึงจะสมทบ โดยสมทบผ่านกองทุนส่งเสริมการจัดสวัสดิการสังคมตามพรบ.2546 ดำเนินการโดยรัฐบาลกลางตั้งงบสมทบเป็นรายคนๆละ1บาทต่อวันลงไปตามจังหวัด ให้หน่วยจังหวัดที่มีคณะกรรมการอยู่แล้วเป็นผู้ดำเนินการ
3) ความพอเพียง คณิตศาสตร์อนุมานของผมเห็นว่าสูตรของครูชบไม่พอเพียงแน่นอน แม้ว่าจะได้รับเงินอุดหนุนจากรัฐตามข้อเสนอครบถ้วนแล้วก็ตาม ซึ่งงานศึกษาของอาจารย์วรเวศม์ได้ช่วยตอกย้ำให้เกิดความชัดเจนขึ้น

แต่ข้อวิเคราะห์นี้เป็นที่มาของข้อเสนอแนะที่แตกต่างกันระหว่างผมกับดร.วรเวศม์คือ

ผมเห็นว่า ความไม่พอเพียงสามารถแก้ไขได้ โดยชุมชนเอง เพราะชุมชนเป็นผู้กำหนดระเบียบขึ้นมา ย่อมสามารถแก้ไขได้ด้วยการทำความเข้าใจกันเอง ซึ่งหน่วยจัดการระดับตำบล/เทศบาลเป็นหน่วยจัดการที่เหมาะสมที่สุดที่จะจัดการเรื่องของตนเองให้สอดคล้องเหมาะสมให้เกิดความพอเพียงกับคนของตนเอง โดยการเชื่อมต่อกับอบต.และเทศบาล ซึ่งดร.วรเวศม์เสนอว่า น่าจะเป็นหน่วยจัดการที่ใหญ่กว่านั้น

อีกข้อหนึ่งคือ การแยกกองทุนสวัสดิการออกจากกองทุนบำนาญ
ข้อเสนอของดร.วรเวศม์ตั้งเป็นคำถามไว้ ด้วยฐานคิดที่มองกองทุนในมุมของการจัดสวัสดิการโดยภาคชุมชน

แต่ผมใช้ฐานคิดเรื่องการพัฒนาคนซึ่งเป็นฐานคิดหลักของครูชบ
โดยมีกองทุนสวัสดิการเป็นเครื่องมือ

ผมเห็นว่าไม่ต้องแยกกองทุน(ตามกรอบคิดเรื่องสวัสดิการของราชการ) ทำตามสูตรของครูชบ(ชุมชน)จะเหมาะกว่า เป็นแนวคิดที่ครอบคลุม ลึกซึ้ง มีพลังมากกว่า ผมเห็นว่า
ถ้าชุมชนเป็นผู้ริเริ่ม เรื่องความไม่พอเพียงไม่ใช่ปัญหา ชุมชนจะปรับเปลี่ยนรูปแบบให้เหมาะสมกันเอง

ท่านใดที่สนใจรายงานวิจัยฉบับสมบูรณ์ โครงการ การจัดการความรู้เพื่อพัฒนาองค์กรการเงินชุมชน ซึ่งสังเคราะห์ความรู้จาก 5พื้นที่ศึกษาคือ ลำปาง ตราด สมุทรปราการ นครศรีธรรมราช และสงขลา สามารถเข้าไปดาว์โหลดได้ในwebsite ของหน่วยจัดการความรู้องค์กรการเงินชุมชน มหาวิทยาลัยวลัยลักษณ์ km4fc.wu.ac.th ได้ครับ

สำหรับรายงานวิจัยของผศ.ดร.วรเวศม์ สุวรรณระดา สามารถติดต่ออาจารย์โดยตรงได้ที่คณะเศรษฐศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย หรือที่มูลนิธิสาธารณสุขแห่งชาติครับ

[นม.]

ผมได้งานของ อ.ภีม แล้วขอบพระคุณมากครับ ส่วนของ อ.วรเวศม์ ก็น่าสนใจมากทีเดียวครับ ความเห็นหนึ่ง กองทุนสวัสดิการของครูชบ น่าจะช่วยกันแพร่ไปทั่วภาคใต้นะครับ

[kmm-p]

หากไม่เพียงพอจริงจะทำอย่างไรดี...แนวคิดแพร่หลายไปทั่ว...มีหลายพื้นที่นำไปเป็นต้นแบบ

[ครูนงเมืองคอน]

• รายงานวิจัยฉบับสมบูรณ์ โครงการ การจัดการความรู้เพื่อพัฒนาองค์กรการเงินชุมชน ซึ่งสังเคราะห์ความรู้จาก 5พื้นที่ศึกษาคือ ลำปาง ตราด สมุทรปราการ นครศรีธรรมราช และสงขลา ที่เป็นเล่มๆ ขอสักเล่มจะได้ไหมครับ แบบว่าพูดกันเป็นการส่วนตัวไว้นานแล้วนะครับ ใส่ไว้ในมุม KM ที่ทำงานครับ
• อยากให้อาจารย์อ่านบันทึกของ ผศ.วิบูลย์ วัฒนาธร โครงการสำนักประสานงานการวิจัยและพัฒนา เฉพาะพื้นที่สำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย (สกว.)  ลิ้งค์
• มีรายละเอียด คืบหน้าประการใด สำหรับภาคใต้หรือจังหวัดนครศรีธรรมราชเรา ลปรร.มาบ้างนะครับ

[ภีม ภคเมธาวี]

แนวทางABC research ของสกว. ในภาตใต้เท่าที่ทราบมี2คนรับผิดชอบคือรศ.ดร.สุธีระ ประเสริฐสรรค์ และศ.ดร.ปิยะวัติ บุญ-หลงโดยที่อาจารย์ปิยะวัติดูแลใต้ล่าง สำหรับใต้กลาง อาจารย์สุธีระมอบให้รศ.ดร.สมยศ ทุ่งหว้าของมอ.รับผิดชอบคล้ายกับกรณีของผศ.ดร.วิบูลย์ วัฒนาธร ของเหนือล่างครับ

[ปัทมาวดี โพชนุกูล ซูซูกิ]

ประเด็นที่น่าสนใจในงานของ ดร.วรเวศน์ คือ  อาจารย์ชี้ว่า (1) "ความไม่เพียงพอ"  ของเงินกองทุนสวัสดิการ  เกิดขึ้นเนื่องจาก "โครงสร้างอายุประชากร"  ที่เป็นอยู่  แม้ว่าการบริหารจัดการอื่นๆจะไม่ใช่ปัญหา  (2) ปัญหามีความรุนแรงหรือไม่เพียงใด  ระยะเวลาที่จะประสบปัญหามาถึงเร็วช้าเพียงใด  

นัยจากงานของอาจารย์ตรงนี้ ให้ข้อคิดว่า  (1) โครงสร้างอายุสมาชิก  เป็นปัจจัยหนึ่งที่ชุมชนต่างๆที่จัดกองทุนสวัสดิการบำนาญ  ควรคำนึงถึงในการกำหนดระบบผลตอบแทนต่างๆ (2)  ได้ข้อมูลที่จะนำมาขบคิดต่อว่า  ความไม่พอ มีมากน้อยเพียงใด และจะต้องหาเงินมาเพิ่มเติมอีกเท่าใด ภายในเวลาเมื่อไร  ซึ่งแน่นอนว่า   ชุมชนสามารถจะนำผลตรงนี้ ไปเป็น "ข้อมูล" เพื่อใช้ปรับตัวได้อย่างเหมาะสมและทันกับปัญหา

 ตัวเองเชื่อมั่นและเคารพในศักยภาพชุมชนเช่นกัน  เห็นด้วยกับคุณภีมว่า  ชุมชนจะปรับเปลี่ยนรูปแบบให้เหมาะสมและจัดการได้    เพียงแต่ข้อเสนอเรื่องเงินสมทบนั้น  จะเกิดขึ้นได้หรือไม่ เริ่มอยู่นอกเหนือการตัดสินใจของชุมชนแล้ว  ขึ้นอยู่กับรัฐว่าจะเอาด้วยหรือไม่   และแม้รัฐจะตกลงเอาด้วย กระบวนการก็ไม่ได้รวดเร็ว (เข้าใจว่ามีขั้นตอนต่างๆกว่าจะร่างออกมาเป็น กม.รองรับการให้เงินสมทบ)   ในระหว่างนี้ ชุมชนควรมีการเตรียมการอย่างไรหรือไม่  ทางเลือกอื่นๆ นอกจากเรื่องเงินสมทบจากรัฐจะเป็นอย่างไร (อาจเป็นระบบสำรองที่ไม่ต้องรอการตัดสินใจจากรัฐ)

ทีมวิชาการจะหนุนเสริมอย่างไร

[ปัทมาวดี โพชนุกูล ซูซูกิ]

ขอเพิ่มเติมว่าในงานเขียนของคุณภีม  มีประเด็นน่าสนใจอีก 2 ประเด็น คือ  การแยกกองทุน  กับการมีส่วนร่วมขององค์การบริหารส่วนท้องถิ่น

คำถามคือ เราควรมีหลักคิดในแต่ละเรื่องอย่างไร

การแยกกองทุน  คุณภีมเห็นว่า สูตรของครูชบเหมาะสมกว่าการแยกกองทุนตามแนวคิดราชการและ ดร.วรเวศน์   น่าสนใจว่า ครูชบมีแนวทางและหลักคิดอย่างไร และราชการมีแนวคิดอย่างไร  

หากคิดเร็วๆ  ดูเหมือนว่า กองทุนบำนาญจะเป็นส่วนที่คาดการณ์ความต้องการเงินกองทุนได้ล่วงหน้าค่อนข้างแน่นอน และจะเห็นได้ชัดเจนว่า ต้องการเงินทุนหนุนเสริมเท่าไร    ส่วนเงินสวัสดิการอื่นๆ มีความไม่แน่นอนมากกว่า  (เว้นแต่เก็บสถิติไว้นานพอที่จะนำมาใช้ประมาณการความน่าจะเป็นของการเกิด การเจ็บ และอื่นๆได้)  ด้วยเหตุนี้ อาจจะทำให้ ดร.วรเวศน์เห็นว่า  ควรแยกออกมาจัดการ  ส่วนเงินสวัสดิการอื่นๆ  อาจมีความยืดหยุ่นมากกว่า และอาจใช้เงิน "ส่วนที่เหลือ"   ส่วนแนวคิดราชการ อาจจะมาจากกว่า การแยกกองทุน ทำให้ง่ายที่จะคิดเงินสมทบและติดตามผล

การมีส่วนร่วมขององค์การบริหารส่วนท้องถิ่น โดยเฉพาะในเรื่องเงินสมทบนั้น  มีความสำคัญอยู่ 2 ประการคือ ประการแรก  เป็นการสะท้อนความเข้มแข็งของชุมชนในแง่ที่มีพลังการต่อรอง  (มิติทางการเมือง)  ประการที่สอง  ขึ้นอยู่กับศักยภาพทางการเงินของ อปท.  ข้อแรกดูจะสำคัญมากกว่า เพราะ แม้บาง อปท.จะเงินน้อย (เมื่อเทียบกับสิ่งที่ต้องการทำ) แต่หากชุมชนมีพลัง ก็ย่อมมีอำนาจต่อรองให้ อปท.จัดลำดับความสำคัญของการสมทบเงินไว้ในอันดับต้นๆ  ที่น่าสนใจคือ  แนวทางเงินสมทบจาก อปท. จึงอาจไม่สามารถทำได้ในทุกพื้นที่ (เว้นแต่ ออก กม.บังคับ ซึ่งหมายถึง ต้องยืมมือรัฐลงมา แล้วก็จะมีความล่าช้าในกระบวนการออก กม.)

แนวทางและหลักคิดของครูชบ เป็นสิ่งที่น่าเรียนรู้เพราะครูคิดค้นและสังเกตทดลองในพื้นที่มานาน จนเกิดเป็นความคิดที่ตกผลึกและลึกซึ้ง 

คุณภีมเข้าใจครูดีกว่าคนอื่นๆ  การขยายความแนวคิดทีลึกซึ้งของครูสู่สาธารณะเป็นคุณูปการค่ะ  โดยเฉพาะวิธีคิดของครู ที่ชุมชนอื่นๆน่าจะเรียนรู้ไปปรับใช้กับพื้นที่ตนเอง

จริงๆแล้ว ตัวเองกลับเห็นว่า เรื่อง "ความคุ้มค่า" ไม่จำเป็นต้องวิจัย  เพราะการจัดสวัสดิการขั้นพื้นฐานให้ทุกคนเป็นสิ่งที่มี "คุณค่า" และเป็นหน้าที่ของรัฐที่ต้องทำอยู่แล้ว   เพียงแต่ที่ผ่านมา รัฐทำไม่ทั่วถึง และชุมชนก็เริ่มมีบทบาทนำ    ทีมวิจัยน่าจะพุ่งโจทย์มาที่การบรรลุเป้าหมาย "ความเพียงพอ" และการใช้องค์กรการเงินเพื่อไปสู่เป้าหมาย "การพัฒนาคน"  (ในความหมายที่ต้องตีความเช่นกัน)

 

 

 

[ภีม ภคเมธาวี]

ผมอยากให้มีการสังสรรค์ทางความคิดอย่างนี้แหละครับ ขอบคุณอาจารย์ปัทมาวดีมากครับ

เห็นด้วยกับอาจารย์ว่างานของดร.วรเวศม์มีประโยชน์ต่อการเคลื่อนงานของครูชบมาก เป็นความรู้ที่ต้องจัดการ ทำให้แกนนำเกิดการเรียนรู้ว่าข้อเท็จจริงที่คาดการณ์ได้ในอนาคตซึ่งค่อนข้างแม่นยำเป็นอย่างไร?จากพลังจินตนาการของครูชบ ตามคำกล่าวของไอสไตน์ที่ว่า "จินตนาการสำคัญกว่าความรู้" ซึ่งก็บอกแล้วว่า ความรู้มีความสำคัญ

ถ้าได้เสริมแรงกัน ก็เป็นเรื่องดี

ทราบข่าวที่ยังไม่ยืนยันว่า พม.จะร่วมสมทบกับ    เครือข่ายของครูชบตามข้อเสนอคือ1ต่อ1

ความรู้ นโยบาย(การเมือง) และการขับเคลื่อนของสังคม/ชุมชน(จากจินตนาการ) ใน3เหลี่ยมเขยื้อนภูเขาของอาจารย์ประเวศ เหลี่ยมที่เป็นความรู้มีความสำคัญแน่นอนครับ และเรากำลังทำหน้าที่นี้ผ่านBlog

ขอบคุณอาจารย์อีกครั้งครับ

[ปัท]

เรื่องความเพียงพอของเงินบาท  ครูชบคิดเรื่องพันธบัตร  แต่ขออนุญาตคิดเรื่องเงินตราชุมชน  หรือคูปองชุมชน  เพราะเดาว่า  เงินบำนาญที่ได้ ก็เอามาใช้กินอยู่ในชุมชน   ถ้ากลุ่มสมบทด้วยเงินชุมชน ก็น่าจะพอทำได้นะคะ  เช่น  ถ้าต้องจ่าย 300 บาท  ก็ปรับเป็น  200  บาท อีก 100 (หรือแม้แต่แถมให้อีกเป็น 200) ให้เป็นคูปองชุมชน อาจไว้ซื้ออาหาร หรือซื้อบริการอื่นๆในชุมชน   เช่น  ไว้ตอบแทนคนในชุมชนที่มาช่วยดูแลคนชรา  หรือมาช่วยเลี้ยงหลาน  (อันที่จริงในชุมชนภาคอีสานมีปัญหาคนชราและเด็กอยู่กันตามลำพังรุนแรงกว่าในภาคใต้)    คูปองที่สร้างขึ้นนี้ นอกจากจะบรรเทาปัญหาทางการเงินของกลุ่มแล้ว  จะช่วยสร้างงาน  สร้างความสัมพันธ์ในชุมชนอีกรูปแบบหนึ่งด้วย    เพียงแต่ว่า จะทำเรื่องนี้ ต้องคุยกับสมาชิกอยู่พอสมควร   สร้างคูปองไม่ยากเท่ากับทำให้คูปองใช้หมุนเวียนได้ค่ะ

 

ที่ญี่ปุ่นมีระบบ “บัตรเอื้ออาทร”  (Fureai Kippu)    ให้กับอาสาสมัครที่มาช่วยดูแลคนชรา (รู้สึกว่าจะเป็นความคิดริเริ่มของรัฐมนตรีท่านหนึ่ง)    ที่ญี่ปุ่นคิดเป็นระบบใหญ่  และมีศูนย์หักบัญชีในระดับประเทศ      เช่น  คนต่างจังหวัดที่มาทำงานในภาคใต้  ช่วยงานกลุ่ม ก็ได้บัตรสะสม แล้วโอนมูลค่าที่สะสมได้  ไปให้พ่อแม่ที่อยู่ต่างจังหวัดใช้ในชุมชนของตนได้  

คูปองชุมชนจะเป็นนวัตกรรมที่ชุมชนสร้างเองและบริหารจัดการเอง  กำหนดทิศทางเองได้ค่ะ  แม้ว่ามันไม่ง่ายที่จะเริ่มต้น