Tacit Knowledge เรื่อง กำไลหัวบัว?
"กำไลหัวบัว”
กำไลหัวบัว ... เป็นกำไลที่ได้รับความนิยมมากสำหรับคนโบราณ ... ในสมัยก่อนคนจะนิยมใส่กำไลทั้งที่ ข้อมือและข้อเท้า ซึ่งสำหรับกำไลหัวบัวจะเป็นกำไลที่นิยมนำมาใส่ที่ข้อเท้า โดยจะนิยมใส่กันมากทั้งในเด็กและสตรี
.... แต่ในสมัยก่อน (อาจรวมถึงในสมัยปัจจุบัน) กำไลหัวบัว รวมถึง...กำไลข้อเท้าอื่น ๆ ไม่ใช่เป็นเพียงแค่เครื่องประดับเท่านั้น หากแต่ยังเป็น ... สัญลักษณ์หรือยังมีความหมายอื่นๆ แอบแฝงอีกด้วยค่ะ
.... กำไลข้อเท้า กับ สถานภาพทางสังคม : กำไลข้อเท้า ... สามารถเป็นเครื่องแสดงถึงสถานภาพทางสังคมของผู้สวมใส่ได้ .... สำหรับเจ้านายและเจ้าฟ้าในวัง ... จะนิยมใส่ กำไลข้อเท้า ซึ่งโดยมากแล้วคือ กำไลหัวบัว ทำด้วยเนื้อโลหะ เงิน หรือ ทองคำ หัวบัว สลักด้วยลวดลวยที่วิจิตร .. ในหมู่ชาวบ้านที่มีฐานะก็อาจจะใส่กำไลหัวบัวที่ทำด้วยโลหะเงินสลักลายที่หัวบัวแบบเรียบง่าย และ ... ในหมู่ชาวบ้านทั่วไปก็อาจจะใส่เป็นกำไลที่ทำด้วยโลหะสำริด เป็นต้น
.... กำไลข้อเท้า กับ สถานภาพสมรสของสตรี : กำไลข้อเท้า จะสวมใส่ตั้งแต่เด็ก (ชาวบ้านปัจจุบันในบางแห่งยังนิยมอยู่) และ เปลี่ยนขนาดไปเรื่อยจนเป็นสาว ... จะถอดกำไลออก .... ก็ต่อเมื่อถึงวันแต่งงาน และผู้ที่จะเป็นคนถอดกำไล ให้ก็คือ คนที่เป็นสามีนั่นเอง .... ดังเช่น บทประพันธ์ที่อยู่ในหนังสือทุ่งมหาราช (หนังสืออ่านนอกเวลาชั้นม.ต้น) .... ได้กล่าวถึงค่านิยมเรื่องนี้ไว้ว่า
“ข้าจะกลับมา ปากคลองจะเป็นเรือนตายของข้าต่อไป เมื่อขายของเก็บเงินที่ติดค้างอยู่เสร็จแล้ว ข้าจะมาสร้างบ้านใหม่ ที่นี่เป็นเรือนหอของเรา การถอดกำไลของเอ็งจะไม่ต้องอับอายขายหน้าใคร ... เราจะอยู่กินด้วยกัน มีลูกเต็มบ้าน หลานเต็มเมือง” … จาก ทุ่งมหาราช ของ เรียมเอง (มาลัย ชูพินิจ)
... กำไลข้อเท้า กับ ความเชื่อในเด็ก : เชื่อกันว่าการใส่กำไลข้อเท้า หรือ กระพรวนให้เด็กนั้น ... จะเกิดโชคลาภและวาสนากับ เด็กและครอบครัว (ซึ่งความเชื่อในเรื่องนี้ ได้มีคุณหมอออกมาอธิบายแล้วว่า .... ประโยชน์จริงๆ ... ของการใส่กำไลหรือกระพรวนให้เด็กนั้น .... เป็นการบอกว่าเด็กหลับอยู่หรือตื่นขึ้น หรือเป็นการบอกตำแหน่งของเด็ก คือ ... เมื่อเด็กเคลื่อนที่ก็จะเกิดเสียงกำไลกระทบพื้น .... ให้คุณพ่อคุณแม่ ทราบว่าลูกอยู่ตรงไหน นะคะ ...
ขอบคุณข้อมูลจาก www.facebook.com/tongthanim/posts/809922729128649 และbluediamond9.com และ www.jintaantique.com และ www.fuangfoogoldsmith.com
สรุปว่า ... กำไลหัวบัว ทั้งกำไลข้อมือหรือกำไลข้อเท้า ... จะบอกสถานภาพของผู้สวมใส่ ...ว่ามีฐานะระดับใดนะคะ เพราะมีทั้งกำไลหัวบัวที่ทำจาก ทองล้วนๆ ทำจากนาก หรือทำจากเงิน หรือ ทำเป็นแบบ 3 กษัติ (มีทั้ง ทอง นาก เงิน) ... และก็ยังบอกสถานภาพสมรส .... เพราะ เมื่อถึงวันแต่งงานและผู้ที่จะเป็นคนถอดกำไล ให้ก็คือ คนที่เป็นสามี ของเธอนั่นเองนะคะ ... ความเชื่อในเด็ก...เชื่อกันว่าการใส่กำไลข้อเท้าหรือกระพรวนให้เด็กนั้น จะเกิดโชคลาภและวาสนากับเด็ก ... และกำไลข้อเท้ายังมีประโยชน์ กับพ่อ แม่ ปู่ ย่า ตา ยาย ว่าเด็กอยู่ณ. ต่ำแหน่งใดของบ้าน บริเวณบ้านนะคะ... คือ จะบอกว่าเด็กนอนหลับ หรือ ตื่นนอน หรือ คลานไปทางใด นะคะ .... มีประโยชน์มากนะคะ ...
ผู้เขียนขอเสริมว่า .. กำไลหัวบัว ทั้งกำไลข้อมือ หรือ กำไลข้อเท้า ... ยังเป็นงานศิลปะหัตกรรม ที่เป็นภูมิปัญญา ชึ่งช่างโบราณ ที่ได้คิดขึ้น ประดิษฐ์ขึ้น จากการคิดสร้างสรรค์ ที่ วิจิตรพิสดาร อย่างน่าชื่นชม ... สิ่งเหล่านี้เป็นความรู้ที่เราเรียกว่า Tacit knowledge หรือ ความรู้ที่ฝังอยู่ในคน (Tacit Knowledge) เป็นความรู้ที่ได้จากประสบการณ์ พรสวรรค์ หรือ สัญชาติญาณของแต่ละบุคคล ในการทำความเข้าใจในสิ่งต่างๆ เป็นความรู้ที่ไม่สามารถถ่ายทอดออกมาเป็นคำพูดหรือลายลักษณ์อักษรได้โดยง่าย ของช่างทองสมัยโบราณ นะคะ ... ช่างทองเหล่านั้น มีความเพียร พยายาม คิดขึ้นมา ออกแบบลวดลาย และ ลงมือทำ ... เป็นชิ้นงานที่สวยวิจิตร งดงามเหลือเกินค่ะ... คนไทยเรามีความรู้ ที่เรียกว่า ความรู้ที่ฝังอยู่ในคน (Tacit Knowledge) อยู่มากมายเลยนะคะ ... ผู้เขียนที่เคยได้ยินเรื่อง ช่างทองหลวง .. เรื่องช่าง 10 หมู่ ค่ะ ... และในปัจจุบัน ความรู้เหล่านี้ เริ่มลดน้อยลงไป นะคะ ... ผู้เขียนเคยเขียนเรื่องช่างทองเมืองเพชร คือ แม่ เนื่อง แฝงสีคำ ชึ่งท่านได้ ช่างทองโบราณ- ศิลปินแห่งชาติ สาขา ทัศนศิลป์ ... ในปี 2555 และท่านได้ถึงแก่กรรมด้วยโรคชรา สิริอายุรวม 100 ปี 7 เดือน 7 ... คนเมืองเพชรบุรี ได้สูญเสีย บุคคลที่มี ภูมิปัญญา มีองค์ความรู้ ที่ฝังอยู่ในคน...ชึ่งเป็นความรู้ที่ต้องช่วยกัน ค้นหา รักษา และสืบสาน สืบทอด ให้อยู่คู่กับ ศิลปะ หัตกรรม ทัศนศิลป์ ของชุมชน สังคมและของประเทศไทยเรานะคะ ... ซึ่งเป็นหน้าที่ของเราๆ ท่านที่จะช่วยกันสืบสานต่อไปค่ะ .... แต่ผู้เขียนก็ยังไม่รู้จะสืบสานอย่างไรได้ค่ะ ... อยากไปเรียนทำ ... แต่ก็ไม่มีความสามารถค่ะ เนื่องด้วย อายุ สายตา ... แต่มีความชื่นชอบในองค์ความรู้Tacit Knowledgeเหล่านี้นะคะ ขอบคุณที่ท่านอ่านบทความนี้ นะคะ
ขอบคุณค่ะ
29 พค.2559
ความเห็น (5)
กำไลหัวบัวสวยมาก
ได้ความรู้เกี่ยวกับเรื่องสมัยโบราณด้วย
ขอบคุณมากๆครับ
สวัสดีค่ะ..คุณหมอเปิ้ล..(สบายดีนะคะ)..แวะมาบอกว่าเคยเห็น..กำไลลักษณะนี้..ที่ฝรั่งขุดคุ้ยพบเจอท่าทางจะมีความเป็นมาแต่โบราณ..ของคนหลายเผ่าพันธุ์..
ที่น่าสนใจ..เด็กเล็กๆสมัยนี้..ใส่รองเท้า..ที่เดิน..แล้วดัง..ตลอดเวลา..แถมบางทีมีแสงที่ส้นรองเท้าด้วยเจ้าค่ะ
บอกความ..มี..หรือไม่มี..ก็ตรงยี่ห้อ..รองเท้า..๕๕๕๕
ขอบคุณ น้องดร. ขจิต มากๆ ค่ะ
ให้กำลังใจพี่สาว นะคะ
ขอบคุณ ยายธี มากๆ ค่ะ ....
กาลเวลาเปลี่ยนไป .... จากเด็กที่ใส่ กำไลข้อเท้าเป็นหัวบัว ... เปลี่ยนเป็นใส่รองเท้ามีเสียงและ มีไฟแล๊บออกจากส้นรองเท้า นะคะ .. และวัดฐานะทางสังคมกันที่ ราคาและยีห้อ นะคะ ... คงจะจริงอย่างที่ ยายธี ว่านั้นแหละค่ะ
สวยมากจริงค่ะ
แล้วถ้าไม่ได้ออกเรือน จะทำยังไงคะ