๘.การเรียนรู้จากค่ายจิตอาสา : บทเรียนจากเด็ก

การที่ได้ไปเรียนรู้ร่วมกับนักเรียน ที่ค่ายจิตอาสา : ค่ายไร้กรอบแต่ไม่ไร้ใจ GotoKnow จัดให้ ผู้ใหญ่ใจดีสนับสนุน ที่จัดขึ้น ณ โรงเรียนไทยรัฐวิทยา ๖๓ (ชุมชนบ้านคำแดง) ตำบลเดิด อำเภอเมือง สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษายโสธร เขต ๑

สำหรับกิจกรรมของวันที่ ๓ เป็นการนำนักเรียนออกไปเรียนกับภูมิปัญญาในชุมชนบ้านคำแดง ฉันได้มีโอกาสไปเก็บเกี่ยวความรู้และเรื่องราวอันเป็นวิถีชีวิตของชุมชนที่แหล่งเรียนรู้บ้านคำแดงพร้อมกับเด็ก ๆ กลุ่มการรักษาโรค

เด็กในกลุ่มมีทั้งหมด ๕ คน เด็กชาย ๓ คนและเด็กหญิง ๒ คน เด็กชายอาร์ทเป็นผู้ที่ทำหน้าที่นำฉันและเพื่อน ๆ ไปส่งยังแหล่งเรียนรู้ทีละคน

แหล่งเรียนรู้แห่งแรกที่บ้านหลังเล็ก ๆ หลังคามุงจาก อยู่ริมทุ่งนาท้ายหมู่บ้าน ไม่พบเจ้าของบ้าน น้องอาร์ทได้เล่าว่า "ที่บ้านหลังนี้มีพ่อใหญ่คนหนึ่งทำหน้าที่เป็นหมอรักษาพื้นบ้าน แต่ตัวน้องอาร์ทเองยังไม่เคยมารักษา" รักษาอย่างไร วิธีใดนั้นน้องอาร์ทยังไม่ทราบรายละเอียด ฟังมาจากคนอื่น ๆ และไม่ได้มานัดหมายไว่ก่อนจึงไม่พบ

น้องอาร์ทได้พาฉันออกเดินทางไปยังแหล่งเรียนรู้ที่ ๒ ไม่พบเจ้าของบ้านอีกเหมือนกัน เพื่อบ้านบอกว่าเจ้าของบ้านไปประชุม และได้รับทราบจากน้องอาร์ทว่า " พ่อใหญ่ที่บ้านหลังนี้เป็นหมอรักษาพื้นบ้านด้วยการเป่าเวทย์มนต์คาถา แต่น้องอาร์ทก็ยังไม่เคยมารักษาเช่นเดียวกัน"

ที่นี่ทำให้พบเด็กอีกกลุ่มหนึ่งซึ่งไปเรียนรู้เกี่ยวกับพืชสมุนไพร เด็ก ๆ ได้หารือกันและคาดเดาว่ายังมีภูมิปัญญาอีกแห่งหนึ่ง น้องอาร์ทจึงพาฉันเดินทางต่อไปยังแหล่งเรียนรู้ที่ ๓ ได้พบกับเจ้าของบ้านเป็นสุภาพสตรีวัยกลางคนออกมาต้อนรับและยินดีที่จะให้ความรู้แก่เด็ก ๆ

แหล่งเรียนรู้แห่งนี้ได้ให้การต้อนรับเด็กทั้ง ๒ กลุ่ม เจ้าของบ้านหรือภูมิปัญญาอายุ ๔๒ ปี มีความรู้เกี่ยวกับการรักษานวดแผนไทยและพืชสมุนไพร ซึ่งไปเรียนมาจากสาธารณสุขเมื่อ ๓ ปีที่ผ่านมา และสามีอายุ ๗๒ ปี ไม่ได้เรียนรู้เรื่องสุมนไพรมาก่อนแต่ได้รับการถ่ายทอดจากภรรยาเล่าให้ฟัง ท่านทั้งสองได้ให้ความสนใจในการถ่ายทอดความรู้ให้เด็ก ๆ ได้ด้วยความเต็มใจ

การที่เด็ก ๒ กลุ่มมาพบกันเพื่อเรียนรู้รวมกับฉันอีก ๑ คน จึงกลายเป็นกลุ่มใหญ่ เด็กที่สนใจถามและจดบันทึกคือนักเรียนหญิง นอกนั้นได้นั่งนิ่ง นอนหรือหยอกล้อคุยกันสนุกสนานเสียเป็นส่วนใหญ่ ฉันจึงเปลี่ยนมุมมองเสียใหม่ว่า "ถือเป็นความสุขของเด็ก" ทำให้สบายใจขึ้น

แหล่งเรียนและภูมิปัญญาแต่ละแห่งไม่ได้รับการติดต่อประสานงานนัดหมายกันมาก่อน ความเป็นไปได้เด็ก ๆ ควรจะได้เรียนรู้จากกลุ่มภูมิปัญญาหลาย ๆ กลุ่มผสมผสานกันเพื่อนำไปสร้างองค์ความรู้ จะเป็นการดีกว่าเรียนจากภูมิปัญญาเพียงกลุ่มเดียว ที่สำคัญควรได้เรียนรู้ภูมิหลังของภูมิปัญญามาก่อน

ความล้มเหลวในกระบวนการจัดการเรียนรู้ครั้งนี้ นับเป็นบทเรียนอันล้ำค่าของคณะพวกเรา (โดยเฉพาะฉัน) เพราะขาดการวางแผนและเตรียมการด้านเอกสารคู่มือ การกำหนดเวลาเรียนรู้และการทำความเข้าใจอันดีต่อกัน หลังจากเสร็จกิจกรรมในแต่ละวันคณะก็อ่อนเปลี้ยเพลียแรง ไม่มีการประชุมประจำวัน ข้อสำคัญในการจัดค่ายคือ "ระเบียบวินัยและการตรงต่อเวลา" จึงจะเป็นค่ายที่มีความหมาย ค่ายนักเรียนหรือค่ายเยาวชนจึงมีคุณค่าต่อการพัฒนาเด็กและเยาวชนเสมอมา เพราะค่ายนอกจากให้องค์ความรู้มากกว่าห้องเรียนแล้ว ยังสามารถปลดปล่อยความคิดของเด็ก ๆได้อย่างวิเศษสุด และค่ายสามารถเปลี่ยนพฤติกรรมของเด็กได้อย่างค่อนข้างถาวร เพราะเด็กเกิดการพัฒนาการเรียนรู้ด้วยตนเอง

ส่วนฉันไม่ได้ความรู้จากการสนทนาแลกเปลี่ยนของเด็กมากนักยกเว้นการเก็บเกี่ยวด้วยการสังเกตสภาพแวดล้อม ซึ่งได้เรียนรู้ว่า "ชุมชนบ้านคำแดง ได้ขยายตัวออกไปถึง ๔ หมู่บ้าน มีผู้คนอาศัยอยู่ประมาณ ๘๐๐ กว่าครอบครัว บริบทด้านปัจจัยสิ่งแวดล้อม นับว่าหมู่บ้านคำแดงมีทรัพยากรเพียงพอต่อการผลิตเพื่อเลี้ยงตนเองได้อย่างมั่นคง หากมีการจัดการที่ลงตัว" อันนำไปสู่การพัฒนาชุมชนที่เข้มแข็งและมีศักยภาพเพียงพอต่อการพัฒนาโรงเรียนให้มีความก้าวหน้าได้ไม่ยากนัก โดยอาศัยทฤษฏีการบริหารจัดการแบบมีส่วนร่วมของชุมชนหรือประชาชน ( People's Participations)

การมีส่วนร่วมของชุมชนในการจัดการศึกษา เกิดจากจิตใจที่ต้องการเข้าร่วมในกิจกรรมใดกิจกรรมหนึ่ง เพื่อให้เกิดผล ต่อความต้องการของกลุ่มคนที่สอดคล้องกับวิถีชีวิตทางสังคม ทั้งนี้ ในการที่จะให้ชุมชนเข้ามามีส่วนร่วมอย่างแท้จริงนั้น การจัดกิจกรรมการมีส่วนร่วมต้องคำนึงถึง วิถีการดำเนินชีวิต ค่านิยม ประเพณี ทัศนคติของบุคคล เพื่อให้เกิดความสมัครใจเข้าร่วมกิจกรรม เพราะกลุ่มคนในชุมชน มีความแตกต่างกันใน ลักษณะส่วนบุคคล ลักษณะทางเศรษฐกิจ และการได้รับข้อมูลข่าวสาร เริ่มตั้งแต่ การวิเคราะห์ - สังเคราะห์ปัญหาของชุมชน การวางแผนที่เหมาะสมและสอดคล้องกับวิถีชีวิต การกำหนดกิจกรรม การดำเนินกิจกรรม และการประเมินผลกิจกรรม นับเป็นขั้นตอนของการบริหารจัดการแบบมีส่วนร่วม

การที่ได้รับ "บทเรียนจากเด็ก" โรงเรียนไทยรัฐวิทยา ๖๓ ครั้งนี้ ถือเป็นองค์ความรู้ใหม่ของฉันในการจัดทำ "คู่มือการจัดค่ายจิตอาสา: ค่ายไร้กรอบแต่ไม่รู้ใจ GotoKnow จัดให้ผู้ใหญ่ใจดีสนับสนุน" เพื่อเป็นแนวทางในการจัดค่ายครั้งต่อไป ให้ได้กระบวนการเรียนรู้สู่ผลผลิตคือเด็กและโรงเรียนอย่างคุ้มค่า...พบกันใหม่ในเดือนพฤษภาคม ๒๕๕๓ ณ โรงเรียน....ที่ต้องการ ขอให้โรงเรียนรอรับบริการจากเราซึ่งจะทำหน้าที่เป็นผู้ให้ตลอดกาล

เขียนใน GotoKnow โดย คิม นพวรรณ
ใน จิตสาธารณะ

คำสำคัญ (Tags): #จิตอาสา gotoknow

หมายเลขบันทึก: 335759เขียนเมื่อ 12 กุมภาพันธ์ 2010 06:30 น. ()แก้ไขเมื่อ 6 กันยายน 2013 22:24 น. ()สัญญาอนุญาต: ครีเอทีฟคอมมอนส์แบบ แสดงที่มา-ไม่ใช้เพื่อการค้า-อนุญาตแบบเดียวกันจำนวนที่อ่าน

ความเห็น (38)

@space@

เขียนเมื่อ 12 กุมภาพันธ์ 2010 06:34 น. ()

มาให้กำลังใจและชื่นชมพี่ครูคิมเสมอค่ะ

หนานเกียรติ

เขียนเมื่อ 12 กุมภาพันธ์ 2010 06:52 น. ()

สวัสดีตอนเช้าครับพี่คิม

บันทึกนี้ดีมาก ๆ เลยครับ ขอหยิบเอาบางส่วนไปใช้นะครับ

เฌวายังหลับอุตุอยู่เลยครับ

วิรัตน์ คำศรีจันทร์

เขียนเมื่อ 12 กุมภาพันธ์ 2010 07:36 น. ()

ขอยืมเรื่องเล่าของคุณครูคิมไปทำเป็นสื่อกิจกรรม : เรียนรู้จากสถานการณ์

สวัสดีครับคุณครูคิม : เมื่อวานนี้ ๑๑ กุมภาพันธ์ ๒๕๕๓ ผมได้เอาเรื่องเล่าในบันทึกของครูคิม เรื่อง 'ขออภัย...ครูผิดเอง' ไปดัดแปลงทำเป็นสื่อกิจกรรมและสถานการณ์กรณีศึกษา Team Management ใช่เรื่องว่า Who is stoler ? ให้กลุ่มนักศึกษานานาชาติ หลักสูตรปริญญาโทสาขา Educational Management ของคณะสังคมศาสตร์และมนุษยศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล ใช้เค้าโครงเรื่องของครูคิม แล้วก็ปรับแต่งรายละเอียดพอให้มีแง่มุมสำหรับอภิปราย

ได้ผลดีมากครับ กระตุ้นการคิด ถกอภิปรายได้อย่างกว้างขวาง หลายแง่มุม ได้ทั้งด้านบริหารจัดการองค์กร บริหารจัดการทีม การแก้ปัญหาทางการศึกษา ปัญหาทางการศึกษาและพัฒนาการเรียนรู้ของเด็กที่ละเอียดอ่อนและสลับซับซ้อน การวิเคราะห์ข้อมูลเชิงจิตวิทยา จริยธรรม คุณธรรมต่อเด็กและคุณธรรมต่อองค์กร สังคม ผมเล่าพัฒนาการของเรื่อง กระทั่งลำดับการแก้ปัญหาของคุณครูคิม พอจบเรื่อง ก็ตั้งคำถาม ๒ คำถามว่า (๑) หากเป็นท่าน ท่านจะแก้ปัญหานี้อย่างไร? (๒) หากจะแก้ปัญหานี้โดยทีม ท่านจะทำอย่างไร? ใช้เป็นสื่อกิจกรรมและให้สถานการณ์สมมุติ(จากเค้าโครงเรื่องจริง) ที่สร้างกระบวนการเรียนรู้จากการอธิบายได้ดีมากครับ บางมิติเป็นเรื่องการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ข้ามวัฒนธรรม สานสำนึกและคุณธรรมต่อส่วนรวมที่ฉายภาพออกไปจากคุณธรรมต่อเด็ก คุณธรรมและจริยธรรมของครู ต้องขอขอบคุณคุณครูคิม มา ณ โอกาสนี้นะครับ