อะไรหรือ คือ โพชฌงค์ ๗

โพชฌงค์ข้อไหน พอพบแล้วก็ทำให้มีขึ้นมาเสีย

นานแล้วที่ไม่ได้นำเสนอ ธรรมะใกล้ตัวค่ะ วันนี้เห็นภาพหน้าปก เป็นน้องฟ้ากะนายเมฆ สดใสเชียว อ่านเรื่องแล้วน่าสนใจ และให้สงสัยจังว่า เอ ทำไมหนอ อะไรๆ ก็มี ๗ ขั้น สิ่ง อย่าง ตอนทั้งนั้นเลย สังเกตแล้ว

ทางกายนั้น ถ้ายืนอยู่นิ่งๆ ก็เหมือนตัวคุณจะอยู่จุดเดิมได้จนกว่ากายจะแตกดับ
แต่ทางจิตแล้ว ถ้าไม่ก้าวหน้าคือคุณกำลังถอยหลังครับ นั่นเพราะอะไร?
พระพุทธเจ้าตรัสว่าจิตมีธรรมชาติไหลลงต่ำ ถ้าคุณไม่ "ออกแรง" ทวนกระแสให้ขึ้นสูง
ปล่อยไว้เฉยๆจิตก็จะไหลลงต่ำไปเอง อันนี้จริงหรือไม่จริงก็ขอให้ทบทวนดู
วันไหนนอนงอมืองอเท้าชนิดลืมโลกอยู่บนเตียง ยิ่งนานใจจะมีลักษณะสดใสขึ้นหรือหม่นมัวลงเรื่อยๆ?

การประมาทเฉื่อยเฉย ทำเป็นทองไม่รู้ร้อนกับเวลาที่ผ่านไป

พระพุทธเจ้าท่านตรัสเปรียบเทียบกับคนที่มีไฟไหม้ศีรษะ แล้วไม่ขวนขวายพยายามหาทางดับ ในที่สุดก็ดับไม่ทัน ต้องโดนไฟไหม้หัวไปตามระเบียบ

เราเจริญสติเพื่อบรรลุมรรคผลอย่างถูกต้อง มรรคผลนิพพานจึงเป็นเป้าหมายที่ชัดเจนของการเจริญสติ และเพื่อการนี้ พระพุทธเจ้าประทานวิธีสำรวจความเข้าใกล้มรรคผล โดยอาศัยสิ่งที่เรียกว่า "โพชฌงค์ ๗"
กล่าวคือองค์ประกอบ ๗ ประการที่มีครบถ้วนอิ่มตัวบริบูรณ์เมื่อใด มรรคผลก็บังเกิดขึ้นเมื่อนั้น

เมื่อทราบชัดว่าจะต้องมีองค์ประกอบครบทั้ง ๗ แล้วมรรคผลจึงบังเกิด พระพุทธเจ้าก็ตรัสแนะให้สำรวจเป็นข้อๆ ว่าเรากำลังมีคุณสมบัติหรือขาดสมบัติข้อใดในขณะหนึ่งๆ ไล่ไปตามลำดับ

หนึ่งคือสำรวจตนเองว่ามีสติอยู่หรือเปล่า ถ้าไม่มีก็หาทางทำให้มันมีเสีย

สองคือสำรวจตนเองว่าสติที่มีนั้นเป็นไปเพื่อพิจารณาธรรมหรือเปล่า

สามคือสำรวจตนเองว่ามีความเพียร ไม่ย่อหย่อนขาดตอนอยู่หรือเปล่า

สี่คือสำรวจตนเองว่ามีความอิ่มใจอยู่หรือเปล่า

ห้าคือสำรวจตนเองว่ามีความสงบกายสงบใจอยู่หรือเปล่า

หกคือมีความตั้งมั่นแห่งจิตอยู่หรือเปล่า

เจ็ดคือสำรวจตนเองว่ามีความเป็นกลางวางเฉยอยู่หรือเปล่า

จะเห็นว่าองค์ประกอบข้อต่อๆมาเป็นเครื่องชี้เลย ว่าองค์ประกอบข้อก่อนๆมีอยู่อย่างถูกต้องหรือผิดพลาด เช่น ถ้ามีสติ มีการพิจารณาธรรม มีความเพียรต่อเนื่อง แต่ไม่อิ่มใจ ไม่ชุ่มชื่น ไม่สงบระงับ แต่กลับแห้งแล้งหรือเคร่งเครียดขึ้นทุกที อย่างนี้แสดงว่ามาผิดทางแล้ว ถอยหลังแล้ว ไม่ใช่คืบหน้า โดยใจความสรุปคือถ้าพบว่า ตนเองมีทีท่าจะย่ำอยู่กับที่ ก็ให้สำรวจดูว่าเพราะขาดโพชฌงค์ข้อไหน พอพบแล้วก็ทำให้มีขึ้นมาเสีย

ถ้าคุณมีสติ ก็ย่อมมีกำลังในการพิจารณากายใจในบัดนั้น

ถ้าคุณพิจารณาธรรมอยู่ด้วยสติที่เพียงพอ ก็ย่อมมีความกระตือรือร้น ขยันหมั่นดูกายดูใจไปเรื่อยๆ
ถ้าคุณรู้สึกว่ามีกำลังมากพอจะเห็นกายใจอย่างต่อเนื่องสบายๆ ก็ย่อมบังเกิดความอิ่มใจ เชื่อมั่นว่าตนเองทำได้ ทำดี ทำถูก
ถ้าคุณอิ่มใจเพียงพักเดียว ก็ย่อมบังเกิดความสงบระงับไม่กวัดแกว่งทั้งกายใจ
เมื่อคุณสงบกายสงบใจนานพอ ก็ย่อมบังเกิดความตั้งมั่นแห่งจิต เหมือนหินผาไม่หวั่นไหว
เมื่อคุณตั้งมั่นเหมือนหินผาอยู่ ก็ย่อมบังเกิดความเป็นกลางวางเฉย ไม่ยินดียินร้าย
นี่คือเส้นทางของ "ความเจริญ" แห่งสติอย่างไม่ต้องสงสัย

อย่างไรก็ตาม การก้าวหน้าทางจิตไม่ใช่มีแต่ขึ้นกับขึ้น
คุณจะพบว่าถึงแม้ทำความก้าวหน้าได้ ๗ ก้าว
จังหวะเหมาะหน่อยก็อาจถอยหลังได้อีกก้าวหรือสองก้าว ไม่ว่าจะถอยมากหรือถอยน้อยก็ตามที
สำคัญคือทุกทีที่ถอย
ถ้าสำรวจว่าถอยมาอยู่ตรงไหน ระหว่าง ขาดสติ ขาดการพิจารณา ขาดความเพียร
ขาดความอิ่มใจ ขาดความระงับกายใจ ขาดความตั้งมั่น และขาดความเป็นกลางวางเฉย
ก็ให้รู้เท่าทัน และทำตามวิธีที่ถูกเพื่อให้มีขึ้นมา เช่น ถ้ายิ่งเพียรยิ่งแห้งแล้ง
ก็ควรสังเกตว่าเพียรท่าไหนอย่างไรจึงชุ่มชื่นขึ้น เป็นต้น

สิ่งที่พระพุทธเจ้าประทานไว้ เป็นหลักในการเพิ่มความคืบหน้า และลดโอกาสถอยหลัง ก็คือการทำอานาปานสติ หรืออาศัยลมหายใจเป็นที่ตั้งของสติ โดยตรัสไว้อย่างชัดเจนว่าถ้าทำอานาปานสติเป็นแล้ว ก็สามารถสำรวจความคืบหน้าคืบหลัง ได้ระหว่างการเจริญสติรู้ลมหายใจนั่นเอง

ปัจจุบันอานาปานสติถูกนำมาปนเปกับการทำสมาธิทั่วไป ๙๙% หรือยิ่งกว่านั้นสำคัญผิด
คิดว่าแค่รู้ลมหายใจ เพ่งลมหายใจอยู่ ก็นับเป็นอานาปานสติแล้ว
แท้ที่จริงอานาปานสติ ต้องเริ่มจากความเข้าใจที่ถูกต้อง
คือต้องเข้าใจให้ชัดเสียก่อนว่าเราจะรู้ไปเพื่อให้เห็นความไม่เที่ยง
ทั้งของตัวลมหายใจเอง ทั้งของความรู้สึกที่จะเกิดขึ้น กับทั้งสภาวะทางใจที่จะปรากฏตามมาเป็นลำดับ

... บันทึกมาเพื่อทบทวน ใจ ตนเอง อีกครั้ง .. ขอบคุณธรรมะออนไลน์ค่ะ .

เขียนใน GotoKnow โดย Boo
ใน My Horizon

คำสำคัญ (Tags): #ข้อคิด#จิตใจ#โพชฌงค์ ๗

หมายเลขบันทึก: 306274เขียนเมื่อ 16 ตุลาคม 2009 07:12 น. ()แก้ไขเมื่อ 6 กันยายน 2013 21:43 น. ()สัญญาอนุญาต: ครีเอทีฟคอมมอนส์แบบ แสดงที่มา-ไม่ใช้เพื่อการค้า-อนุญาตแบบเดียวกันจำนวนที่อ่าน

ความเห็น (68)

ครู ป.1

เขียนเมื่อ 16 ตุลาคม 2009 07:30 น. ()

เพิ่งรู้จัก "โพชฌงค์ ๗"

จะน้อมนำไปปฏิบัติบ้าง

ขอบคุณค่ะ พรุ่งนี้จะกินเจแล้ว

Boo