SHA....เชียงใหม่


การประชุมที่จังหวัดเชียงใหม่คราวนี้ นับว่าเป็นการประชุมขนาดใหญ่จริงๆ เพราะมีโรงพยาบาลในเขตภาคเหนือเข้าร่วมในโครงการ SHA มากถึง ๒๒ แห่งทีเดียวคะ เป็นการพบปะ ระหว่างรพ.ในอีก รูปแบบหนึ่งที่น่าสนุกและเป็นการเรียนรู้ที่ดี เพราะว่ารพ.แต่ละแห่งมีจุดเด่นเป็นของตัวเองทั้งนั้น

กลับจากเชียงใหม่มาตั้งหลายวัน แม่ต้อยเพิ่งจะมีเวลาในวันนี้เองคะ เนื่องจากปัจจัยหลายๆอย่างทั้งเรื่องการงานและเรื่องของตนเอง ที่หมู่นี้ชักมีอาการไม่ค่อยจะดี คือชอบเป็นลม วิงเวียน ไปซะงั้น แปลกเสียจริงเทียว แต่ครั้นมาทบทวนแล้วก็คิดได้ว่าที่จริง ก็อายุขนาดนี้แล้ว ย่อมมีโรคภัยไข้เจ็บเป็นเรื่องธรรมดา

 เตรียมการก่อนน้องๆจะมาถึงห้องประชุม

 

       การประชุมที่จังหวัดเชียงใหม่คราวนี้ นับว่าเป็นการประชุมขนาดใหญ่จริงๆ เพราะมีโรงพยาบาลในเขตภาคเหนือเข้าร่วมในโครงการ SHA มากถึง ๒๒ แห่งทีเดียวคะ เป็นการพบปะ ระหว่างรพ.ในอีก รูปแบบหนึ่งที่น่าสนุกและเป็นการเรียนรู้ที่ดี เพราะว่ารพ.แต่ละแห่งมีจุดเด่นเป็นของตัวเองทั้งนั้น

 

       ที่ดี อีกอย่างคือแม่ต้อยก็ได้มีโอกาสเจอบรรดาน้องๆที่เข้ารับการอบรมหลักสูตรที่จำเป็นก่อนหน้านี้ เช่น Narrative medicine  หรือ Out come Mapping และเป็นโอกาสงามๆของแม่ต้อยที่จะถามว่า

       ตอนนี้ เขียนเรื่องเล่าได้กี่เรื่องแล้วคะ 555 ? ( ก็น้องๆแต่ละคนความสามารถหยอกๆเสียเมื่อไหร่ ลองอ่านในตัวอย่างที่แม่ต้อยเอาลงไว้สิคะ แล้วจะรู้ว่าจริงๆนา.. ) แม่ต้อยเลยอยากได้มากๆไงคะ กะจะรวมเล่มเลยงานนี้

 

       อาจารย์คะ.. จำหนูได้ไหมคะ?

น้องน่าตาน่ารักราวกับดาราเกาหลีที่กำลังฮิต เข้ามาสวัสดีแม่ต้อย หน้าห้องน้ำ  ..อิอิ  มาเจอกันตรงนี้พอดี..( ที่จริงในห้องน้านี่แม่ต้อยแอบได้ยินความลับหลายๆประการคะ ฮ่าๆ เขาไม่ได้ตั้งใจแต่ได้ยินเอง ..ไม่ว่าจะติ จะชมได้ยินไปโม้ดด..)

       หนูเองคะ....คนที่เขียนว่า.. ไปเข้าหลักสูตร narrative medicine นี่มันไกลโคตรเลยไง... พร้อมกับหัวเรากิ้กกั้กอย่างถุกใจ เมื่อเห็นว่าแม่ต้อยทำท่าว่าจำได้

       ในการฝึกเขียนเรื่องเล่า ผู้เรียนทุกคนจะเขียน เรื่องราวที่ตนเองสนใจและน้องหน้าตาดี คนนี้แหละ เธอเขียนเรื่องได้อย่างเห็นภาพที่ชัดเจน  ตั้งแต่มีพี่คนหนึ่งมาบอกว่าให้เธอมาเรียน( แบบว่ามามุกเดิมคือที่จริงพี่อยากไปเองแต่ไม่ว่างเลยให้น้องมาแทนอะไรทำนองนั้นแหละ)  และเธอก็ตกลงเพราะคนที่มาบอกนั้นคือพี่ที่เป็นหัวหน้า อิอิ การไปคราวนั้น เธอก็มีความหวังว่าอาจจะมีโอกาสได้ไปแวะไหว้พระปฐมเจดีย์สักครั้งเพราะเพิ่งเป็นครั้งแรกที่ได้มาจังหวัดนครปฐม

แต่จนแล้วจนรอดก็ไม่มีวี่แววว่าจะได้ไปกราบพระปฐมเจดีย์ เพราะอยู่ในห้องเรียน ตั้งแต่เช้ายันสี่ทุม ประกอบกับการที่เธอขับรถมาเองจากลำปางโดยลำพัง ระยะทางที่แสนไกลนั้นเมื่อเธอนำมาเขียนเรื่องเล่าจึงสนุกสนานปนรันทดใจ คำนิยามว่า ไกลโคตรๆๆ นั้นมันช่างชัดเจนจนแม่ต้อยจำได้แม่นและหยิบเอาเรื่องเธอไปสรุปอีกครั้ง( ด้วยความเห็นใจ ฮ่าๆๆ)

       หรือน้องอภิสิทธิ์ จากเรื่อง เสียงสะท้อนจากความสิ้นหวัง ก็มาร่วมด้วยเช่นกัน จนถูก แซว ตลอดเวลาเลยทีเดียว สำหรับเภสัชกรหนุ่มคนนี้

 

มีเสียงเรียกร้อง ให้เอาวีซีดี ของโรงพยาบาลลำพูนมาเปิดให้ดูอีกครั้งหนึ่ง  แม่ต้อยเลยจัดให้ แต่คราวนี้มี คุณหมอตัวจริงเสียงจริงที่ปรากฏในเรื่องเล่านั้น มาร่วมแจมด้วยจึงทำให้บรรยากาศสดๆ น่าสนใจมากยิ่งขึ้น

มีรพ.หลายๆแห่งที่เป็นตัวแทนของจังหวัดเลย เช่นรพ.สวนปรุง คุณหมอน้อง คนสวย แปลกใจมากๆว่า

เจียงใหม่มีโฮงเดียวกาเจ้า?

 ลีลาคุณหมอน้องคนสวยคะ ทั้งสวยทั้งเก่ง

แม่ต้อยก็เลยบอกว่ามีรพ.สนใจมากมายแต่ในปีนี้เราจะเริ่มแบบค่อยเป็นค่อยไปคะ เราเลยเลือกให้กระจายกันไปแบบนี้เอง

" งั้นรพ.ของเฮา..สวนปรุงต้องให้สมศักดิ์ศรีของตัวแทนจาวเจียงใหม่".. หมอน้องประกาศก้อง.. ตามแบบฉบับของผู้หญิงเก่งเช่นเธอ

ไหนๆ ก็มาภาคเหนือแล้ว ส่วนใหญ่ก็มาแลกเปลี่ยนกันเป็นกำเมืองพ่อง  บางครั้งก็สลับเป็นภาษากลางบ้าง ดูเฮฮาน่ารักไปอีกแบบคะ

 

แม่ต้อยได้นำข้อเขียนของ คุณส. มหาวิทยาลับชีวิต ที่มาแลกเปลี่ยนกับแม่ต้อยในบล้อกนี้ ไปเป็นข้อมูลในการแลกเปลี่ยนกับทีมงานด้วยคะ แม่ต้อยขอคัดมาบางส่วนนะคะ

 

      

มารักษาแม่ ยังไม่รู้เลยคุณหมอคนไหนรักษา แม้แต่พยาบาลก็เปลี่ยนกะ จะถามใครก็เกรงใจไปหมด เหมือนพยาบาลยุ่งทั้งวัน พอจะถามพยาบาล  พยาบาลก็จะเลี่ยงคอยถามหมอนะคะ

 

ในที่สุดแม่ก็จากไป ยังคิดถึงเมื่อครั้งแม่อยู่โรงพยาบาล นอนหลับไม่กระดุกกระดิก เราได้แต่สังเกตอาการ  สงสารแม่ตอนที่หมอเสียบเครื่องช่วยหายใจลงไป ในคอ แกดิ้นทุรนทุราย และพยายามจะดึงออก คงจะทรมานมาก อยากจะบอกหมอว่า ลิ้นแม่แข็ง คอแม่ก็แข็ง ยัดอะไรลงไป จะเป็นเช่นไร แข็งบวกแข็งแต่ก็เกรงใจหมอ เพราะเรามาพึ่งหมอ เชื่อมั่นในหมอ แต่แม่ทรมาน น่าสงสารแม่คะ

เมื่อแม่ต้อยเอาเรื่องนี้ขึ้นมาเล่าเพื่อสะท้อนความรู้สึกของคนที่เป็นลูก ทั้งห้องเงียบกริบ แม่ต้อยแน่ใจเหลือเกินว่า นับต่อแต่นี้ไปสิ่งเล็กๆน้อยๆที่เป็นมิติด้านจิตใจจะรับรู้โดยทีมงานของน้องๆมากยิ่งขึ้น และมากยิ่งขึ้น

ก่อนที่จะปิดการประชุม เราสัญญากันว่า เราจะมาพบกันอีกครั้งหนึ่งในเดือนพฤศจิกายน นี้ เพื่อนำเรื่องดีดี มาเล่าสู่กันฟังอีกครั้งหนึ่งการจัดประชุม จะเป็น Pre-National Forum เพื่อเตรียมตัวและคัดสรร สิ่งดีดี ระดับภาคสู่ระดับประเทศ ต่อไป

แม่ต้อยหวังใจว่า ในเดือนพฤศจิกายนนี้ เราจะมีความสุข สนุกสนาน และพบปะกัน แบบม่วนอกม่วนใจ๋  กันอีกนะคะ

สวัสดีคะ

 ต้นยางริมถนนสายเชียงใหม่ลำพุน

แม่ต้อยเห็นตั้งแต่ยังเด็กๆ  เลยนำมาฝากคะ

 

 

 

 

คำสำคัญ (Tags): #sha
หมายเลขบันทึก: 272056เขียนเมื่อ 29 มิถุนายน 2009 20:15 น. ()แก้ไขเมื่อ 6 กันยายน 2013 20:59 น. ()สัญญาอนุญาต: ครีเอทีฟคอมมอนส์แบบ แสดงที่มา-ไม่ใช้เพื่อการค้า-อนุญาตแบบเดียวกันจำนวนที่อ่านจำนวนที่อ่าน:


ความเห็น (37)
  • กำลังจะตามแม่ต้อยอยู่เชียวว่า
  • อยู่เชียงใหม่เงียบเชียว
  • มาเชียร์ทีม SHA
  • เดี๋ยว SHA มาเขียน
  • ขออนุญาตทักทายเลยนะครับ
  • แม่ต้อยสบายดีไหม
  • ขจิต ทักทายจากสิงห์บุรี ฮ่าๆๆ

สวัสดีครับ  สำหรับช่วง พ.พบ ตอนปลาย จะไป พ.พัก อาการเป็นลม วิงเวียน น่าจะเป็นเรื่องปกติ  ต้องพักผ่อนแล้วออกกำลังเต้นเบาๆ..........อิอิ.อิ  สาธยายแบบหมอเลยที่แท้ครู  ขอให้สุขภาพแข็งแรงทำงานการให้บริการด้วยหัวใจมนุษย์ต่อไป มีท่าเต้นงามๆ สนุกได้ออกกำลังด้วยนะครับ

. ขจิต ฝอยทอง
สวัสดีคะ

แหม.งอาจารย์ ขจิตไม่รู้หรือว่า

แม่ต้อยนี่เปื่อย.. เอ้ย ป่วยนะคะ ในช่วงที่ผ่านมา

เงียบหายไปหลายวัน

แล้วนี่อาจารย์ ไปทำอะไรที่สิงห์บุรีคะ

คิดถึงคะ

 นายประจักษ์~natadee
สวัสดีคะ

ต้องขอขอบคุณท่าเต้นที่งามๆคะ

เย้ายวนจริงๆคะ 5555

จะลองฝึกดูคะ  ผลเป็นประการใดจะนำเรียนท่านผอ.ทราบนะคะ

. ไก่...กัญญา
เมื่อ จ. 29 มิ.ย. 2552

สวัสดีคะ

น้องไก่คะ  แม่ต้อยได้ยินเสียงแว่วๆเรื่องความเก่งของน้องไก่นะคะ

ต้องติดตามคะ

ขอบคุณมากคะ

สวัสดีค่ะแม่ต้อย

ขอบคุณที่ให้เกียรติไปทักทายนะคะ

ขอบคุณที่ชวนนะคะ...แต่มีเหตุจำเป็นบางประการ...

ให้กุ้งไปก่อนนะคะ...รอบหน้าไม่น่าพลาดนะคะ...

ถือว่าเป็นเกียรติอย่างสูงนะคะที่แม่ต้อยให้ความสนใจงานเล็กๆ

  • สวัสดีค่ะ อ.แม่ต้อย
  • ต้องรักษาสุขภาพตัวเองด้วยนะคะ มัวแต่เป็นห่วงคนอื่นน่ะค่ะ
  • .....
  • เมื่อตอนที่ป้าแดง ไปฝึกงานที่เชียงใหม่ ฟังน้องส่งเวรแล้วเคลิ้มสุดๆๆค่ะ เพราะเป็นภาษาที่เพราะและน่าฟังมากๆ ชอบที่สุดเลยค่ะ
  • เดือน พฤศจิกา คนอิสาน ไปเหนือ คนเหนือ ไปใต้ คนใต้ไปอิสาน ท่าจะดีนะคะ แลกเปลี่ยนวัฒนธรรมไปด้วย อิอิอิ
  • ขอบคุณค่ะ
  • รักษาสุขภาพนะคะ

สวัสดีค่ะP แม่ต้อย

  • รู้สึกเป็นเกียรติและเป็นพระคุณอย่างสูงค่ะ 
  • แม่ต้อยสนใจให้จะไก่ช่วยงานในประเด็นไหน บอกมาได้เลยนะคะ 
  • ขอบคุณค่ะ

สวัสดีครับแม่ต้อย แม่ทัพชงชา อย่าป่วยนาน ตนใต้ก็อยากชิมชาชง ของพรพ.น่ะครับขอให้มีสุขภาพแข็งแรงครับ

  • หวัดดีค่ะแม่ต้อย
  • มาเชียงใหม่ไม่ได้ไปต้อนรับ
  • ต้องขออภัย
  • โอกาสหน้ามาอีก  ต้องบอกด้วยนะคะ

รักษาสุขภาพด้วยนะคะ

ใช้หนังยางมหัศจรรย์ของพอลล่า  ออกกำลังกายในร่มก็ได้นะคะ

จะได้แข็งแรง ทำงานเพื่อมวลชนต่อไปนานๆค่ะ

สวัสดีค่ะ  มาเก็ยเกี่ยวความรู้ที่เชียงใหม่ค่ะ  แม่ต้อยรักษาสุขภาพนะคะ

สวัสดีค่ะแม่ต้อย

ขอบคุณมากนะคะที่แม่ต้อยชม อิอิ เขิลลลล

อยากจะบอกว่าแม่ต้อยก็สวยไม่สร่างเลยนะคะ

แสดงว่าตอนเป็นสาวต้องสวยมากมากกกกก

หนูเขียนเรื่องเล่าลง blog ของตัวเองแล้วนะคะ

แม่ต้อยช่วย commentให้ด้วยค่ะ

แล้วหนูจะเขียนเรื่องอื่นๆมาอีกเรื่อยๆนะคะ

คิดถึงแม่ต้อย อาจารย์ และพี่ๆทุกคนมากมายค่ะ

ดูแลสุขภาพด้วยนะคะ

มาร่วมแบ่งปันคะแม่ต้อย...ไม่รู้ว่าจะจำกันได้ไหม ชื่อกาญคะ เป็นลูกศิษย์ Narrative ที่สวนสามพราน อยู่ที่ยุพราชนครไทย พิษณุโลก ที่แม่ต้อยให้ขึ้นไปบนเวทีเพื่อร่วมแบ่งปัน sha ที่เชียงใหม่กับพี่ที่ยุพราชปัวนะคะ ...วันนี้มีสิ่งดีๆที่จะมาเล่าให้แม่ต้อยฟังอีกแล้ว ช่วงเวลาของการเดินทางกลับจากการประชุมที่เชียงใหม่ที่ผ่านมา กาญได้ค้นพบบางสิ่งบางอย่างของคำว่า Humanize Health Care ซึ่งเป็นแรงบันดาลใจที่ทำให้เรื่องเล่าเรื่องที่สองกำลังจะเกิดขึ้นตอนนี้ ได้plot เรื่อง/ชื่อเรื่องแล้ว รอเพียงการกลั่นกรองเป็นตัวอักษรและภาษาที่สวยงามเท่านั้น ขอเล่าplotเรื่องให้ฟังก่อนนะคะ...เรื่องราวที่เกิดขึ้นเริ่มจาก ตัวเองที่มีโอกาสได้ดูแลคุณพ่อที่ป่วยหนักอยู่ประมาณ2ปี มันเป็นช่วงเวลาที่เหนื่อยสุดๆแต่ก็มีความสุขแฝงอยู่ด้วยเสมอ และมันทำให้เกิดจุดเปลี่ยนในชีวิตครั้งยิ่งใหญ่ของการเป็นลูกและเป็นพยาบาลแบบ Humanize Health Care ที่มีมากกว่าคำว่าหน้าที่ของลูกและของวิชาชีพ >> บ่อยครั้งที่มีปาฏิหารย์ดีๆเกิดขึ้นกับชีวิตของตนเองในเวลาที่ลำบากโดยไม่รู้ตัวซึ่งตัวเองคิดว่านี่แหละคือผลของการดูแลพ่อแบบ Humanize Health Care จริงๆ จนกระทั่งหลังเสร็จสิ้นการประชุมที่เชียงใหม่ครั้งนี้ที่ทำให้กาญ รู้สึกถึงกระพี้ของคำว่า Humanize Health Care โดยไม่ต้องให้คนอื่นมาสอนเราอีกต่อไป ตั้งชื่อเรื่องไว้แล้วคะ ชื่อเรื่อง " ปาฏิหารย์กตัญญู " โปรดติดตามตอนต่อไปนะคะ

แม่ต้อยคะ กาญจะส่งเรื่องเล่าเมื่อครั้งที่ไปเขียนที่สวนสามพรานมาให้แม่ต้อยอ่านแต่ไม่แน่ใจว่าจะส่งอย่างไรก็เลยแนบมาให้ในนี้เลยนะคะ

“ หนูไม่ได้ตั้งใจ ”

กาญจนา พิมพา

พยาบาลวิชาชีพชำนาญการ

โรงพยาบาลสมเด็จพระยุพราชนครไทย จ.พิษณุโลก

เสียงแตรรถดังลั่นสวนยางพารา พร้อมเสียงร้อง “ ช่วยด้วย ช่วยหนูด้วย ” ของใครบางคนที่ดังออกมาจากในรถปิกอัพคันหนึ่ง ใบหน้าของคนงานหญิงชายหลายคนที่ชะเง้อชะแง้มองมาจากด้านหลังของต้นยางพาราเพื่อดูว่ามันเกิดอะไรขึ้น แขนและขาทั้งสองข้างที่ปัดป่ายไปมาของหญิงสาวคนหนึ่ง พยายามดิ้นรนจนสุดแรงเกิดเพื่อพยายามต่อสู้กับอะไรบางอย่าง จนขาข้างหนึ่งไปกดทับแตรรถจนเกิดเสียงดัง มันเกิดอะไรขึ้น ชีวิตของลูกผู้หญิงคนหนึ่งจากผู้ชายที่ได้ขึ้นชื่อว่าเป็น “นายจ้าง”

ในตอนสายของเช้าวันหนึ่งเป็นวันพุธสัปดาห์สุดท้ายของเดือน เสียงโทรศัพท์ของฉันดังขึ้นเป็นระยะจากการโทรติดต่อของผู้ป่วยในคลินิกจำปาขาว ซึ่งก็คงไม่แปลกนักสำหรับฉันที่จะต้องรับโทรศัพท์จากผู้ป่วยในคลินิกเพราะทุกคนต่างก็มีเบอร์โทรศัพท์ของฉันที่จะติดต่อเพื่อปรึกษาหรือถามข้อมูลต่าง ๆ เมื่อยามที่มีปัญหา ทุกคนในโรงพยาบาลต่างรู้จักกันดีว่าคลินิกจำปาขาวเป็นคลินิกที่ดูแลผู้ติดเชื้อเอชไอวี/ผู้ป่วยเอดส์ และคลินิกแห่งนี้ที่เป็นจุดเริ่มต้นมิตรภาพระหว่างฉันกับ สาว “ สาว ” (นามสมมุติ) เป็นหนึ่งในสมาชิกของกลุ่มจำปาขาวที่มารับบริการของโรงพยาบาลที่ฉันทำงานอยู่ “ กลุ่มจำปาขาว ” เป็นชื่อที่สมาชิกของกลุ่มผู้ติดเชื้อเอชไอวี /ผู้ป่วยเอดส์ ใช้เรียกแทนตนเอง ในวันพุธสัปดาห์สุดท้ายของทุกๆ เดือน มีการรวมกลุ่มกันเพื่อจัดกิจกรรมต่าง ๆ เช่นการให้ความรู้จากเจ้าหน้าที่และแกนนำกลุ่ม การพูดคุยการให้การปรึกษาต่างๆ มีการแนะนำสมาชิกใหม่ที่เพิ่งเข้ามาร่วมกิจกรรม รวมทั้งการทำสันทนาการเพื่อผ่อนคลายความตึงเครียด กิจกรรมส่วนใหญ่ที่ทำเป็นการทำแบบเพื่อนช่วยเพื่อนทำให้ทุกคนเป็นกันเองซึ่งสมาชิกมักพูดเสมอว่า คลินิกแห่งนี้เป็นเหมือนครอบครัวเดียวกัน มีการช่วยเหลือแบ่งปันสิ่งต่างๆที่ตนเองพอจะสามารถช่วยเหลือเพื่อนได้ ไม่ว่าจะเป็นข้าวของเครื่องใช้ หรือแม้แต่เงินเพียงเล็กน้อยที่ตนเองมีอยู่ รวมถึงการแบ่งปันความรู้สึกที่ดีๆต่อการติดเชื้อเอชไอวีเพื่อก่อให้เกิดเป็นกำลังใจในการต่อสู้กับโรคและชีวิตที่เป็นอยู่

สาว มีหน้าที่เป็นรองประธานของกลุ่มซึ่งต่อมาเมื่อประธานคนเดิมเสียชีวิตลง เพื่อน ๆ สมาชิกในกลุ่มต่างก็ลงความเห็นให้ สาว เป็นประธานคนต่อไปและด้วยบทบาทหน้าที่ของสาวทำให้สาวและฉันได้ทำงานร่วมกันบ่อยครั้งจนสาวรู้สึกไว้วางใจและเห็นฉันเป็นเหมือนพี่สาวของเธอ สาวเล่าเรื่องราวในชีวิตของเธอที่ผ่านมาให้ฉันฟัง มันทำให้ฉันเองได้เรียนรู้แง่มุมชีวิตที่แตกต่างจากเดิมที่ฉันเองไม่เคยได้รู้มาก่อน

สาวเป็นคนรูปร่างเล็กๆที่ดูแข็งแรง ตามแขนและขาทั้งสองข้างของสาวมีรอยแผลเป็นจุดสีดำที่สาวบอกว่าเกิดจากการถูกยุงและแมลงกัด แววตาที่ดูซื่อๆบนใบหน้าที่มีรอยยิ้มมันช่างดูเป็นมิตรกับคนรอบข้าง ยิ่งทำให้ฉันอยากรู้จักและค้นหาความเป็นตัวตนของสาว ฉันได้พบกับสาวทุกเดือน สาวมาร่วมกิจกรรมไม่เคยขาดเพราะสาวเคยบอกฉันว่า “ ใน 30 วันที่มีความทุกข์แต่ก็ยังดีที่มี 1 วัน ที่เรารู้สึกว่ามีความสุข คือวัน พุธ สัปดาห์สุดท้ายของเดือน ที่ได้มาเจอหมอ เจอเพื่อนๆ” สาวรับรู้ถึงการติดเชื้อเอชไอวีจากสามี มันเป็นเรื่องที่เจ็บปวดซึ่งใครก็คงไม่อยากให้เกิดกับตัวเองแต่เมื่อมันเกิดขึ้นมาแล้ว ก็ต้องยอมรับและเผชิญกับปัญหานั้นให้ได้ สาวเคยคิดฆ่าตัวตายจากการรับรู้ผลเลือดของตนเอง แต่สิ่งที่ฉุดรั้งสาวไว้ครั้งนั้นคือ “ ลูก ” สาวบอกตัวเองเสมอว่าชีวิตที่มีอยู่ก็เพื่อลูก ต้องอดทนและเข้มแข็งเพื่อที่จะผ่านช่วงวิกฤตของชีวิตไปให้ได้ สาวต้องไปทำงานรับจ้างรายวันเพื่อแลกกับเงินที่จะต้องมาเลี้ยงดูลูกและจุนเจือครอบครัวไม่ให้อดอยาก

กริ๊ง กริ๊ง เสียงของใครบางคนดังมาตามสายโทรศัพท์ “ หนูถูกข่มขืน ” เสียงที่แหบพร่าจนแทบจะฟังไม่ชัดว่าเป็นเสียงพูดหรือเสียงร้องไห้ คำพูดของสาวสะกดความรู้สึกของฉันให้หยุดนิ่ง ทำไมมนุษย์คนหนึ่งถึงมีเคราะห์ร้ายซ้ำแล้วซ้ำเล่า ฉันรับรู้ความรู้สึกที่เจ็บปวดจากน้ำเสียงของสาวที่ได้ยิน “ หนูถูกนายจ้างข่มขืน ” สาวมาหาฉันในวันรุ่งขึ้นเพื่อเล่าเรื่องราวต่างๆ ให้ฉันฟัง แววตาซื่อๆ ดูสดใส ใบหน้าที่มีแต่รอยยิ้ม ที่ฉันเคยเห็นมันแทบไม่มีเหลือเลย ฉันมองใบหน้าของผู้หญิงที่นั่งอยู่ตรงหน้า อดคิดไม่ได้ว่า “ผู้หญิงเรานี่ต้องทนขนาดนี้เชียวหรือ ? ” สาวบาดเจ็บทั้งร่างกายและจิตใจ จากเรื่องราวปัญหาชีวิตที่มากมาย ไม่รู้จักจบสิ้น

สาวเล่าว่าตนเองไปทำงานรับจ้างที่สวนยางพาราแห่งหนึ่ง เพื่อหารายได้มาจุนเจือครอบครัวที่มีทั้งพ่อ แม่ ลูกสาว พี่สาวและพี่เขย สาวจะต้องออกจากบ้านแต่เช้าตรู่เพื่อทำงานโดยมีรถของนายจ้างมารับ – ส่งทุกวัน ในวันที่เกิดเหตุสาวบอกว่าตนเองไปทำงานตามปกติ หลังจากนายจ้างส่งคนงานหมดแล้วเหลือเพียงสาวคนเดียวที่นายจ้างบอกให้รอก่อนมีเรื่องจะคุยด้วย โดยให้สาวนั่งรอที่รถ ซึ่งเป็นรถปิกอัพ นายจ้างเริ่มทำสิ่งที่สาวคาดไม่ถึง เริ่มลวนลามและจะใช้กำลังเพื่อจะข่มขืนให้สำเร็จ สาวร้องขอความช่วยเหลือจากเพื่อนคนงาน ทุกคนมองเห็นสาวแต่ไม่มีใครสามารถมาช่วยเหลือได้เลย สาวพยายามบอกนายจ้างว่า “ หนูป่วยเป็นโรคเอดส์นะ ” แต่กลับไม่เป็นผลสำเร็จ เหตุการณ์มันเกิดขึ้นซ้ำ ๆ แบบนี้หลายต่อหลายครั้ง แต่สาวก็แก้ไขอะไรไม่ได้ นอกจากปล่อยเลยตามเลย สาวเล่าว่าไม่ได้ตั้งใจที่จะทำให้ชีวิตของผู้อื่นต้องตกอยู่ในสภาพเช่นเดียวกับเธอ ที่จะต้องมาทนทุกข์ทรมานกับเชื้อโรคร้ายนี้ แต่ตรงกันข้ามพวกผู้ชายเหล่านั้นต่างหากที่หยิบยื่นความเจ็บปวดทั้งร่างกายและจิตใจมาให้สาวโดยที่เธอก็ไม่สามารถที่จะหลีกเลี่ยงได้ ฉันก็ไม่รู้ว่าภรรยาที่บ้านของผู้ชายคนนี้จะต้องมารับผลกระทบที่อาจเกิดขึ้นจากการกระทำของเค้าหรือไม่ อาจจะติดเชื้อหรือไม่ติดเชื้อก็คงไม่มีใครสามารถให้คำตอบฉันได้และจะมีอีกซักกี่คนที่จะต้องตกอยู่ในสภาพเช่นนี้

สาวกลับมาหาฉันที่โรงพยาบาลอีกครั้งเพื่อตรวจหาการตั้งครรภ์ ฉันตกใจเมื่อได้ยินคำพูดของสาว “ หนูมีอาการผิดปกติคล้ายอาการของคนท้อง ประจำเดือนไม่มาตามปกติ คลื่นไส้ อาเจียน ทานอะไรก็ไม่ได้ ” ฉันได้แต่ภาวนาว่า “ ขออย่าให้ท้องเลย ” เพราะถ้าสาวท้องจริง ๆ ปัญหาที่ตามมาคงอีกมากมาย

“สาวไม่ท้อง” ความรู้สึกของฉันและของสาวตอนนั้นคงไม่ต่างกันซักเท่าไหร่ น้ำตาที่เอ่อล้นดวงตาเศร้าๆของสาวมันเต็มไปด้วยความหวังเสียเหลือเกินเมื่อฉันแจ้งผลการตรวจปัสสาวะ

“ หนูกลัวท้องจริงๆนะหมอ ” สาวพูดคำนี้อีกครั้ง “ หนูกลัวว่าถ้าหนูท้องจริง ๆ ลูกจะติดเอดส์และหนูก็คงไม่มีปัญญาเลี้ยงลูก ลำพังตัวเองก็จะเอาไม่รอด หนูเองก็คงอยู่กับลูกได้ไม่นาน ” ฉันรู้ว่าสาวรับรู้ผลกระทบต่าง ๆ ที่อาจเกิดขึ้นหากตนเองท้อง แต่สิ่งที่มันแย่สำหรับสาวคือ สาวไม่มีสิทธิ์แม้แต่จะปฏิเสธหรือปกป้องตนเองจากผู้ชายคนนั้นได้เลยหรือเพียงเพราะคำว่า “นายจ้าง” ที่ทำให้สาวจะต้องทนกับการถูกย่ำยีอย่างไม่มีที่สิ้นสุด ความทุกข์ของสาวสิ้นสุดลงเมื่อสาวตัดสินใจลาออกจากงานเพื่อหนีปัญหาและเดินทางไปทำงานที่จังหวัดนครสวรรค์ สาวได้งานทำเป็นคนงานก่อสร้าง ทำงานอยู่ประมาณ 1 เดือน ก็ต้องพบเจอกับปัญหาที่มันตอกย้ำความรู้สึกของสาวให้เจ็บปวดอีกครั้ง

สาวบอกว่า “ หนูถูกข่มขืน ” ฉันเจ็บแปลบกับคำพูดของสาว “ นี่มันอะไรกัน ” ฉันพูดออกมาด้วยความรู้สึกที่บอกไม่ถูกเหมือนกัน สาวเล่าให้ฉันฟังว่า สาวพักอาศัยอยู่ในแคมป์ของคนงานในบริเวณที่ก่อสร้าง สาวได้รู้จักกับเพื่อนคนงานคนหนึ่งชื่อ “ ชาย ” (นามสมมุติ) ด้วยสาวเป็นคนที่มีอัธยาศัยไมตรีและเป็นมิตรกับทุกคน จึงทำให้ไม่ยากนักที่สาวจะเกิดความสนิทสนมกับเพื่อนชายคนนี้ในเวลาไม่นาน

คืนนั้นเวลาประมาณ สามทุ่ม สาวบอกว่าเพื่อนชายคนนี้เปิดประตูห้องพักเข้ามาหาสาว และจะลวนลามสาว สาวก็บอกว่า “ หนูป่วยเป็นเอดส์นะ ไม่กลัวเหรอ ” ชายตอบว่า “ ไม่เชื่อหรอก เป็นเอดส์ทำไมยังแข็งแรง ทำงานได้เหมือนผู้ชายเลย ” เหตุการณ์เกิดขึ้นซ้ำคล้ายกับครั้งแรก สาวไม่สามารถขัดขืนต่อสู้ได้ต้องปล่อยให้ทุกอย่างมันผ่านไป สาวบอกว่า “ ไม่รู้ว่าจะรู้สึกกับสิ่งที่มันเกิดขึ้นอย่างไร มันไม่มีความรู้สึกอะไรอีกแล้ว ” สาวและชายอยู่ด้วยกันมาหลายเดือน ทุกครั้งที่มีโอกาส สาวไม่ลืมที่จะบอกชายว่า “ ตนเองติดเชื้อเอชไอวี ” สาวบอกว่าด้วยความใกล้ชิดและเห็นอกเห็นใจกัน มันก่อเกิดเป็นความรักครั้งใหม่ขึ้นมาสาวโทรศัพท์มาหาฉันเพื่อถามสารทุกข์สุกดิบ สาวบอกว่า “ คิดถึงฉัน ” มีเรื่องต่างๆ เล่าให้ฟังมากมาย ฉันดีใจที่สาวยังนึกถึงฉันทั้งตอนที่มีความทุกข์และตอนที่มีความสุข สาวเล่าให้ฟังว่า “ รู้สึกรักชายเพราะชายเป็นคนดี ไม่รังเกียจคนเป็นเอดส์ ยอมรับตัวตนที่

แท้จริงของสาว ” ตลอดเวลาที่อยู่ด้วยกันมา รู้สึกว่าชายได้มาเติมเต็มบางส่วนของชีวิตที่ขาดหายไป สาวจะพาชายมาแนะนำให้ฉันรู้จัก และขอให้ฉันตรวจเลือดของชายเพื่อดูการติดเชื้อเอชไอวี ฉันถามสาวว่า “ชายยอมรับและรับรู้การเจ็บป่วยของสาวแล้วเหรอ ” ฉันถามด้วยความสงสัย สาวตอบว่า “ ยอมรับแล้ว ก็เลยอยากมาตรวจเลือดดู เพราะถ้าติดเชื้อก็จะได้รีบรักษา ”

ทุกวันนี้สาวมีครอบครัวใหม่ มีผู้ชายที่สาวรักและรักสาว ยอมรับความเป็นตัวตนของสาวได้ซึ่งมันจะมีผู้ชายซักกี่คนที่จะทำใจ ยอมรับได้ “ หนูก็ไม่รู้ว่า ความรักและความสุขที่ได้นี้มันเป็นรักจริง หรือรักหลอก ” สาวมีความสุขกับชีวิตใหม่ที่ได้มาโดยไม่ได้ตั้งใจ สาวบอกว่าถ้าว่างจากงานจะมาหาฉันอีก

ฉันโทรศัพท์หาสาวเพื่อติดตามการรักษาและพูดคุยเรื่องทั่วไป สาวบอกว่าพาชายไปตรวจแล้วผลเลือดเป็นบวก และคิดว่าจะพาชายกลับมารักษากับฉัน ฉันบอกสาวว่ารักษาที่นครสวรรค์ก็ได้เพราะถ้ามารักษาที่นี่จะต้องเสียค่าใช้จ่ายเยอะ สาวขอลาออกจากการเป็นประธานกลุ่มเนื่องจากไม่สามารถมาร่วมทำกิจกรรมได้ทุกเดือน สาวยังเดินทางจากนครสวรรค์มารับยากับฉันตามนัดทุกครั้งสาวบอกว่าอีกไม่นานก็จะย้ายไปทำงานที่กรุงเทพฯ แล้ว แต่สิ่งที่ยังเป็นห่วงอยู่คือ “ ลูก ”

วันหนึ่งสาวแวะมาหาฉันที่โรงพยาบาลเพราะอยากจะมาขอซื้อ ที่ตรวจการ

ตั้งครรภ์ ฉันอดสงสัยไม่ได้ “ จึงถามสาวว่าจะซื้อไปทำไม ” สาวตอบว่า “ ที่หนูกลับมานี้ ก็เพราะว่าแม่โทรตามให้กลับมาดูลูกสาวเพราะมีอาการเหมือนคนแพ้ท้อง ” สาวทุกข์ใจมากจนไม่รู้จะคุยเรื่องนี้กับใคร จึงมาหาฉันที่โรงพยาบาลและเล่าทุกอย่างให้ฟัง สาวเล่าเรื่องราวของลูกสาวพร้อมน้ำตา ลูกสาวของสาวกำลังเริ่มโตเป็นสาว ซึ่งช่วงที่สาวไปทำงานก็ให้ยายเป็นคนดูแล สาวบอกว่าลูกสาวเที่ยวกลางคืน กลับบ้านดึกๆ บ่อยครั้ง และมีเพื่อนชายไปมาหาสู่ จนกระทั่งยายสังเกตเห็นว่าหลานมีอาการผิดปกติ คือ ชอบทานของเปรี้ยว ท้องโตขึ้น และมีคลื่นไส้ อาเจียน จึงโทรศัพท์ตามสาวให้มาดูลูก สาวบอกว่าไม่รู้จะทำยังไง ก็เลยว่าจะให้ตรวจปัสสาวะดูว่าท้องหรือไม่ สาวบอกว่า “ ถ้าท้องก็จะพาไปทำแท้งและให้เรียนหนังสือต่อจนจบ ม.3 เพราะคงไม่มีปัญญาเลี้ยงได้ ลำพังหาเงินมารักษาต่ออายุตัวเองก็ลำบากแล้ว มีหลานอีกคนก็คงจะแย่แน่ ๆ ”

สาวบอกฉันว่า สามีของเธอ (ชาย) บอกให้เธอพาลูกไปอยู่ที่กรุงเทพฯ ด้วยเพราะปิดเทอมพอดีแต่สาวบอกกับฉันว่าสามีของเธอพยายามที่จะให้พาลูกสาวของเธอไปอยู่ด้วยกัน แต่สาวไม่อยากให้ลูกไปด้วย สาวก้มหน้า ลูบแขนไปมาหลายครั้ง ฉันจับแขนสาวเบาๆอย่างนุ่มนวล สาวร้องไห้ และบอกฉันว่า “ ถ้าหนูพาลูกสาวไปด้วย หนูกลัวว่าสามีใหม่จะข่มขืนลูกสาวของหนู เพราะเค้าไม่ใช่พ่อแท้ๆ ของลูกไม่รู้ว่าจะรักจริงหรือเปล่า เพราะถ้ามันเป็นอย่างนั้นจริงๆหนูคงจะมีชีวิตอยู่ต่อไม่ได้ ” ฉันได้แต่ภาวนา “ ขอให้ชีวิตของสาวได้พบความสุขที่แท้จริง ที่สาวโหยหามาตลอดชีวิต ”ทุกวันนี้สาวต้องมีชีวิตอยู่อย่างหวาดระแวง กลัวสิ่งเลวร้ายต่างๆ ที่เคยเกิดขึ้นกับสาวจะกลับมาเกิดซ้ำกับลูกสาวอีก ตลอดเวลาที่ผ่านมาสาวไม่เคยคิดว่าการติดเชื้อเอชไอวีหรือป่วยเป็นโรคเอดส์จะทำให้ชีวิตของสาวเลวร้ายเลยแต่สิ่งที่สาวคิดว่าชีวิตเหมือนตายทั้งเป็นก็คือเรื่องราวเหตุการณ์ที่มันเกิดซ้ำซาก ตอกย้ำความรู้สึกของสาวต่างหากที่แทบจะทำให้ชีวิตที่มีอยู่ไม่อยากจะหายใจ

เรื่องราวชีวิตของสาวเป็นเพียงส่วนหนึ่งที่ได้สะท้อนให้เห็นว่า คนที่ติดเชื้อเอชไอวีบางครั้งอาจจะทำบางสิ่งไปโดยไม่ได้ตั้งใจ...ฉันคิดว่าชีวิตคนเราคงไม่มีใครที่อาจคาดเดาได้ว่าจะได้พบเจอเรื่องร้ายหรือเรื่องดีในชีวิตบ้าง ซึ่งการทำงานของฉันก็เป็นพียงส่วนเล็กๆในสังคมที่ได้มีโอกาสมาดูแลผู้ป่วยเหล่านี้ ฉันรู้สึกภูมิใจมากที่ทุกวันนี้ได้ทำงานที่ฉันรักกับคนไข้ที่ต้องอยู่ในมุมมืดของสังคม จะมีใครซักกี่คนที่ได้เห็นและสัมผัสชีวิตจริงๆของพวกเค้า ถ้าฉันทำได้ อยากให้ทุกคนมีชีวิตอยู่ด้วยความไม่ประมาท เพื่อที่ชีวิตจะได้ไม่ตกอยู่สภาพเช่นเดียวกับสาว ฉันขอบคุณทุกความรู้สึกของผู้ป่วยที่ติดเชื้อเอชไอวีที่มีให้กับพยาบาลผู้ดูแลอย่างฉันมันเปรียบเสมือนพลังที่มีคุณค่าในการทำงานด้านเอดส์ของฉัน ต่อไป

...........................................

สวัสดีค่ะ   ทักทายนะคะวันนี้งานเยอะ  มีความสุขนะคะ

ช่วงนี้งานเยอะจัง

  • แม่ต้อยรักษาสุขภาพด้วยค่ะ
  • พักผ่อนด้วยค่ะ
  • หายไวไวค่ะ

kratainoii [IP: 119.42.76.45]
น้องกระต่ายน้อยคะ

ชื่อน่ารักสมตัวจริงๆคะ

เดี๋ยวจะเข้าไปทักทายนะคะ

เขียนมากๆนะ แม่ต้อยจะอ่านทั้งหมดคะ

เจอกันที่เชียงใหม่นะคะ

สวัสดีคะ

. มนัญญา ~ natachoei ( หน้าตาเฉย)
น้องมนัญญาคะ

ไม่เป็นไรคะ

แม่ต้อยก็ไม่ค่อยว่างเหมือนกัน แต่จะมาอีกครั้งเดือนพฤศจิกายนคะ

พบกันนะคะ

13. แก้ว..อุบล จ๋วงพานิช
สวัสดีคะ น้องแก้ว

พอลล่าไม่เห็นมีห่วงยางอะไรให้แม่ต้อยเลย

แต่จะออกกำลังกายคะ

ขอบคุณน้องแก้วมากคะที่เป็นห่วง

โครงการ lean ไปถึงไหนแล้วคะ ?

ฝากความคิดถึงคุณหมออภิชาติด้วยคะ

และฝากเรียนว่าประมาณเดือนพฤศจิกายน สรพ. ( พรพ.) จะมาประชุม SHA ที่ขอนแก่น แม่ต้อยจะเชิญ มข.ร่วมเป็นเจ้าภาพ เอาไหมคะ?

เลยมาชวนกันดื้อๆในบล้อกนี่เอง

 กาญจนา
ทำไมจำไม่ได้ละคะ

แม่ต้อยจำได้เสมอคะ

เขียนมามากๆนะคะ

สำหรับเรื่องที่เขียนที่สามพราน แม่ต้อยจะเอาไปลง ในบล้อกให้อ่านชัดๆคะ

ขอบคุณมากคะ

สวัสดีค่ะ ที่ ร.พ.สอง แพร่ ก็เตรียม นำ SHA ร้อนๆชงสู่การปฏิบัติแล้วค่ะ ตอนนี้ก็ทีทีมงานวอร์มกันบ้างแล้วล่ะค่ะ แม่ต้อยจะไปชิมชาก็บอกนะคะ

เเม่ต้อยขากุ้งกลับมาถึงขอนเเก่นด้วยความปลอดภัยแล้วค่ะ ประทับใจกับเส้นทางการชงชา ที่ได้เดินเคียงข้างเเม่ต้อยไปทั้ง 3 ภูมิภาค ขอบพระคุณที่เเม่ต้อยให้ความไว้วางใจกุ้ง รอยกอดที่เเม่ต้อยประทับไว้ก่อนจากวันนี้ จะประทับไว้ไม่รู้ลืม พ.ย.นี้เราต้องกลับมาชิมชาที่ชงเเล้วใช่มั๊ยคะ เเม่ต้อย มีอะไรให้กุ้งทำก็บอกได้เลยนะคะ ที่สำคัญคือต้องขอจองการเเสดงเซิ้ง 1 ชุดค่ะในนามของโรงพยาบาลศรีนครินทร์กุ้งจะนำทีมสาวอิสานลำเพลิน เเละเซิ้งให้ชมนะคะ จอง จอง  ในฐานะเจ้าภาพร่วมค่ะ อิอิ ตอบเเทนอาจารย์อภิชาติเลยค่ะเเม่ต้อย

แม่ต้อยคนงามหายดียังคะ ทุกคนเป็นห่วง วันนี้ลงเรื่องเล่าใหม่ไปถ้าแม่ต้อยพอจะว่างช่วยติชมด้วยนะคะ / narative นครปฐม

  • ไม่สบายหายหรือยังคะ
  • หลับฝันดีนะคะ

หลับฝันดีนะ

สวัสดีค่ะ  ทักด้วยความระลึกถึง  สบายดีนะคะ

Glitter ทักทาย

สวัสดีค่ะ  ส่งความสุขวันหยุดยาวยาวจ๊ะ

happy long weekend

สวัสดีค่ะแม่ต้อย

แม่ต้อยยังจำเจี๊ยบได้มั้ยคะ เจ้าของเรื่อง "เสื้อตัวใหม่ หัวใจดวงเดิม" น่ะค่ะ

ตอนนี้เจี๊ยบเขียนเรื่องเล่าไว้ 2 เรื่องค่ะถ้าอย่างไรเจี๊ยบจะขอคำแนะนำจากแม่ต้อย

เพื่อปรับปรุงจะได้มั้ยคะ แล้วเจี๊ยบจะส่งไปทางเมล์ แม่ต้อยจะได้หรือเปล่าคะ รบกวนด้วยนะคะ ยังระลึกถึงเสมอค่ะ

สวัสดีค่ะ  ส่งความระลึกถึงจ๊ะ

สุขสันต์วันหยุดยาว

. KRUPOM
เมื่อ อา. 05 ก.ค. 2552 @

สวัสดีคะ

หยุดยาวจริงๆคะ

คิดถึงนะคะ

 

 kumfun
สวัสคะ

แม่ต้อยดีใจมากๆคะ

ที่น้องๆ เตรียม สิ่งดีดี ไว้รอแลกเปลี่ยนกันในเดือนพฤศจิกายนนี้คะ

แต่ก่อนหน้านั้นเราจะคุยกันมาง WEB Conference นะคะ

สนุกดีคะ

เราจะได้เห็นหน้ากัน พร้อมๆกันหลายๆคนคะ

รวมเรื่องมาเล่านะคะ

คิดถึงคะ 

25. สุธีรา
สวัสดีคะ

น้องกุ้ง

ยินดีมากๆคะ

แล้วจะเป็นเจ้าภาพร่วมไหมคะ

การแสดงตอนพิธีเปิดใช่ไหมคะ?

ให้มีแนวคิดเรื่อง SHA รวมในนั้นได้ไหมคะ? อิอิ

ขอบคุณน้องกุ้งมากๆคะ และทุกๆคนที่มข.ด้วยนะคะ

ที่สร้างสรรค์ สิ่งที่ดีงามให้ ประชาชน

 โรงพยาบาลสอง อำเภอสอง จังหวัดแพร่
สวัสดีเจ้า

 เดี๋ยวแม่ต้อยจะไปอ่านนะคะ

ดีใจจังคะ และขอบคุณมากๆที่เป็นห่วงแม่ต้อย

รพ.สอง ( แต่ไม่เป็นสอง ..? อย่างแน่นอน ..) เก่งมากคะ เตรียมเรื่องไว้มากๆนะคะ

เพื่อมานำเสนอใน Pre Forum ที่เชียงใหม่คะ

และ ตอนที่แม่ต้อยจะ มาคุยด้วยมางWEB Conference คะ

คิดถึงทีมทุกๆคนนะคะ

 

27. มนัญญา ~ natachoei ( หน้าตาเฉย) 
ขอบคุณคะ

พยายามดูแลตัวเองคะ

แต่อย่างว่า.. สาวน้อย ก็แบบนี้แหละคะ..

คราวหน้าคงได้เจอกันให้แม่ต้อยพาไปทานข้าวสักมื้อนะคะ

ที่เชียงใหม่คะ 

 น้องเจี๊ยบ [IP: 61.7.181.30]

น้องเจี้ยบคะ

ทำไมจะจำไม่ได้คะ

แม่ต้อยยังรอเรื่องใหม่เลยคะ

แต่ที่จริงน้องเจี้ยบเปิดบล้อกใหม่ เองก้ดีนะคะ

แต่หากว่าส่งให้แม่ต้อยแล้ว แม่ต้อยจะคอยรับทางmail นะคะ

คิดถึงคะ

 SHA ของรพ.เป็นไงบ้างคะ?

เข้ามาอ่านของเพื่อนๆนะคะ

แม่ต้อยคิดถึงคะน้องเจี้ยบ

พบปัญหาการใช้งานกรุณาแจ้ง LINE ID @gotoknow
ClassStart
ระบบจัดการการเรียนการสอนผ่านอินเทอร์เน็ต
ทั้งเว็บทั้งแอปใช้งานฟรี
ClassStart Books
โครงการหนังสือจากคลาสสตาร์ท