บุญเบิกฟ้า : การมีส่วนร่วมทางความคิดที่ปราศจากกำแพงกั้น

เมื่อไม่นานมานี้ ผมมีโอกาสได้เข้าร่วมประชุมวางแนวคิดเกี่ยวกับการจัดกิจกรรมประเพณีประจำปีของจังหวัดมหาสารคาม นั่นก็คือ “งานบุญเบิกฟ้าและกาชาด”

การประชุมที่ว่านั้นเป็นผลพวงมาจากการที่ทางจังหวัดมอบหมายให้มหาวิทยาลัยมหาสารคามเป็นต้นคิดเกี่ยวกับ “รูปแบบ” ของเรื่องขบวนแห่ที่จะมีขึ้นในวันที่ 23 มกราคม 2552 โดยให้นำกรอบแนวคิดที่ได้นำเสนอต่อทุกภาคส่วนของจังหวัดอีกครั้ง

การประชุมครั้งแรกเริ่มขึ้นในช่วงปลายเดือนธันวาคมที่ผ่านมา โดยผมได้รับการประสานจากผู้อำนวยการกองส่งเสริมและพัฒนางานวิจัย (สุนทร เดชชัย) หรือที่เรียกด้วยความเคารพส่วนตัวว่า “พี่ต่อ” ให้เข้ามาช่วยเป็นหนึ่งในทีมงานของการขบคิดเรื่องนี้

ความรู้สึกครั้งแรกของการเข้าไปยังห้องประชุมยังจำได้อย่างไม่ตกหล่น –
ทันทีที่เข้าไปยังห้องประชุมเล็ก ๆ ก้ถึงกลับแปลกใจอย่างมาก เพราะถึงแม้ผู้เข้าร่วมประชุมจะมีเพียง 3 – 4 คน หากแต่ละคนนั้นล้วนเป็นระดับ “บิ๊กๆ” กันทั้งนั้น ไม่ว่าจะเป็นท่านรองคณบดีจากฝั่งคณะมนุษยศาสตร์ฯ ประธานโครงการจัดตั้งวิทยาลัยดุริยางคศิลป์ หรือแม้แต่ผู้บริหารจากโครงการจัดตั้งพิพิธภัณฑ์ มมส …

เมื่อเป็นเช่นนั้นก็ดูเหมือนมีผมเพียงคนเดียวเท่านั้นที่ดูจะเป็นคน “ตัวเล็ก” ที่สุด  ไม่มียศฐานบรรดาศักดิ์ใดๆ ในทางการงานที่พอจะเทียบเคียงท่านเหล่านั้นได้ จึงได้แต่ปลอบใจตัวเองให้มองโลกในแง่ดีเข้าไว้ และปลุกเร้าให้ตัวเอง “ใจดีสู้เสือ” ไปพรางๆ และนั่งนิ่งคอยรับฟังให้มากที่สุด เมื่อสบโอกาสถึงค่อยนำความคิดของตัวเองขยับเข้าสู่กระบวนการของการระดมความคิดแบบค่อยเป็นค่อยไป

ภายหลังการประชุมเริ่มขึ้นอย่างเป็นทางการ บรรยากาศแห่งการพูดคุยและแลกเปลี่ยนเรียนรู้ก็เกิดขึ้นอย่างเรียบง่ายๆ ไม่มีการถือยศถืออย่าง แต่ละคนต่างให้เกียรติความคิดซึ่งกันและกัน และเปิดพื้นที่ให้แต่ละคนได้มีตัวตนในสิ่งที่ตัวเองนำเสนออย่างเต็มที่

 

เราต่างพยายามสังเคราะห์รูปขบวนของ “บุญเบิกฟ้า” อย่างช้า ๆ เพราะทราบว่าท่านผู้ว่าราชการจังหวัด ไม่ปรารถนาให้นำเสนอรูปแบบที่ซ้ำ ๆ กับทุก ๆ ปี ซึ่งหมายถึงการนำคำขวัญของจังหวัดมาเป็นแกนหลักของการนำเสนอในขบวนแห่

ด้วยเหตุดังกล่าวนี้ เราจึงเริ่มต้นจากการกำหนดกรอบแนวคิดโดยภาพรวมขึ้นมาในทำนองว่าการนำเสนอแนวคิดที่อันเป็นอัตลักษณ์ของ “บุญเบิกฟ้า” ที่ประกอบด้วยความเป็นศิริมงคลแห่งการเริ่มฤดูกาลของการเพาะปลูก ความบันเทิงเริงใจของชาวเมืองและผนวกเข้ากับความเป็นเมืองมหาสารคาม ซึ่งสกัดออกมาจากคำขวัญของจังหวัด

ด้วยวิธีคิดเช่นนั้น เราจึงกำหนดหน้าตาและเนื้อหาของขบวนแห่บุญเบิกฟ้าใน 7 ลักษณะ หรือ 6 ขบวน ดังนี้

1. เบิกฟ้ามหาสารคาม : เป็นขบวนที่สะท้อนภาพประวัติศาสตร์ความเป็นมาของงานบุญเบิกฟ้า และเชื่อมโยงกลับไปสู่คติความเชื่อของชาวอีสานที่ร้อยรัดอยู่อย่างแน่นหนากับวิถีธรรมชาติในฤดูกาลแห่งการเพาะปลูก เป็นต้นว่า “เสียงฟ้าเสียงฝน” “พืชผลไร่สวน” หรือคามสำคัญของพระแม่โพสพ เป็นต้น

2.หลากหลายงานบุญ : เป็นขบวนที่สื่อสะท้อนให้เห็นถึงภาพชีวิตของชาวเมือง
มหาสารคามที่ดำเนินไปตามขนบของ “ฮีตสิบสอง คองสิบสี่” ซึ่งขบวนนี้ไม่เพียงสื่อให้เห็นวิถีวัฒนธรรมแต่เฉพาะชาวมหาสารคามเท่านั้น แต่ยังรวมความไปถึงความเป็น “ชาวอีสาน” ด้วยเช่นกัน

3.เพิ่มพูนการศึกษา : เป็นขบวนที่เน้นการนำเสนอให้เห็นประวัติศาสตร์ หรือพัฒนาการทางด้านการศึกษาของเมืองมหาสารคาม ซึ่งถือได้ว่าเป็นหนึ่งในศูนย์กลางของการศึกษาในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ จนได้รับการขนานนามว่า “ตักสิลานคร” และเป็นเมืองที่มีประวัติศาสตร์อันยาวนานในด้านของการผลิตบัณฑิตออกรับใช้สังคม

4.ล้ำค่าอารยธรรม : เป็นขบวนที่แสดงให้เห็นว่าเมืองมหาสารคามเป็นเมืองแห่งเก่าแก่ มีประวัติศาสตร์และโบราณคดีที่ทรงคุณค่า หลากหลายด้วยโบราณสถานและโบราณวัตถุ อาทิ พระธาตุนาดูน (พุทธมณฑลอีสาน) ปราสาท หรือกู่ต่างๆ รวมถึงการสะท้อนให้เห็นภาพของจังหวัดที่ได้รับการเรียกขานว่า “สะดืออีสาน” เป็นต้น

5.ลิศล้ำภูมิปัญญา : เป็นขบวนที่นำเอาเรื่องราวในทางภูมิปัญญาของชาวมหาสารคามมาผูกร้อยเป็นเรื่องราวในขบวนแห่ ซึ่งเน้นไปยังภูมิปัญญาที่ยกระดับขึ้นมาเป็นส่วนหนึ่งในสัญลักษณ์ของท้องถิ่น และสื่อให้เห็นความภาคภูมิใจและความผูกพันที่มีต่อบรรพชน เช่น เรื่องราวของผ้าไหมมัดหมี่ลายสร้อยดอกหมาก เสื่อกกบ้านแพง ผ้าทอมือหนองเขื่อนช้าง ผ้าลายเกล็ดเต่าบ้านหนองหิน

6.ตักสิลารื่นรมย์ : ขบวนนี้เป็นขบวนที่เน้นให้เห็นบรรยากาศของชาวเมืองที่รักความ รื่นเริงและเป็นกันเองกับคนทุกท้องถิ่น ทุกเชื้อชาติ ซึ่งครั้งหนึ่งเคยได้รับการยกย่องให้เป็นเมืองที่มีความสุขที่สุดของประเทศไทย โดยขบวนนี้จะะสื่อให้เห็นถึงการอยู่ร่วมอย่างสันติ ความกลมเกลียวสนิทแน่น และความสัมพันธ์ทางวัฒนธรรมของกลุ่มชาติพันธุ์ต่าง ๆ ทั้งชาวอีสาน ชาวญ้อจากเมืองลาว ชาวจีน เวียดนาม เกาหลี ซึ่งมหาวิทยาลัยจะเป็นผู้รับผิดชอบขบวนนี้ และนำเสนอภายใต้ความสนุกสนาน เบิกบานและรื่นรมย์อย่างมีวัฒนธรรม

นั่นคือผลสรุปของการหารือและแลกเปลี่ยนเรียนรู้ร่วมกันในวันนั้น
หลายเรื่องที่ผมไม่รู้ก็มีโอกาสได้รู้จากเวทีตรงนั้น และหลายเรื่องก็กลายมาเป็นเครื่องประดับปัญญาของตัวเองไปโดยปริยาย ซึ่งก็เป็นที่น่ายินดีว่า แนวคิดดังกล่าวนี้ ทุกภาคส่วนของจังหวัดให้ความเห็นชอบและกำหนดให้แต่ละภาคส่วนได้นำไปจัดเตรียมกันให้สมบูรณ์ที่สุดเท่าที่จะทำได้

สำหรับผมแล้ว …
การได้เป็นต้นเรื่องในการนำเสนอแนวคิดในขบวนที่ 3 – 5 ซึ่งหมายถึงการเสนอรูปแบบและคำจำกัดความเช่นนั้น ทำให้ตัวเองอดที่จะส่งยิ้มเป็นรางวัลให้กับตัวเองอย่างเงียบ ๆ ไม่ได้

ในทำนองเดียวกันนี้ การได้เป็นส่วนหนึ่งในเวทีของการร่วมคิดกับผู้หลักผู้ใหญ่เช่นนี้ ถือเป็นเกียรติสำหรับตัวเองเป็นอย่างสูง แทบไม่น่าเชื่อว่าความคิดเล็กของคนตัวเล็ก ๆ อย่างเราจะมีโอกาสเป็นตัวเป็นตนในเวทีเช่นนี้ได้ และผู้หลักผู้ใหญ่ในเวทีที่ว่านี้ ก็ใจกว้างเหมือนแม่น้ำ ไม่มีกำแพงทางความคิด ตรงกันข้ามมีอะไรก็แต่งเติมและปรับแต่งอย่างเป็นมิตร

ขณะเดียวกันหลายต่อหลายเรื่อง ก็ร่วมเรียนรู้ไปพร้อม ๆ กัน จนผมรู้สึกได้อย่างไม่กังขาว่า เวทีแห่งการหารือกันนี้ได้พัฒนาตัวผมเองไปอย่างแนบเนียน

และนี่ก็คือ การงานอันแสนงามของชีว ตที่เพิ่งผ่านพ้นมาเพียงไม่กี่วันของผมเอง

 

 

หัวหมาก, กรุงเทพฯ
กีฬามหาวิทยาลัยแห่งประเทศไทย , หัวหมากเกมส์

11 มกราคม 2552

 

[ครูอ้อย แซ่เฮ]

สวัสดีค่ะ น้องชายที่รัก

• ครูใัช่เล็ก แล้ว  น้องชายของพี่คนนี้ ตัวใหญ่ ในหน้าที่การงานแล้วค่ะ แถมยังเป็นหน้าที่การงานที่ประสบกับความสำเร็จอย่างงดงามด้วยค่ะ

ขอบคุณค่ะ  รักษาสุขภาพด้วยนะคะ

[@..สายธาร..@]

แวะมาอ่านและทักทายค่ะ

บุญเบิกฟ้า  เคยได้ยินค่ะ คุณยายเล่าให้ฟัง แต่ก็ไม่เข้าใจมากนัก 

ไม่เคยได้ร่วมงาน

ขอบคุณสาระดีๆค่ะ

มีความสุขในทุกๆวัน นะคะ

[หนุ่ม กร]

"...เชื่อว่าความคิดเล็กของคนตัวเล็ก ๆ อย่างเราจะมีโอกาสเป็นตัวเป็นตนในเวทีเช่นนี้ได้ และผู้หลักผู้ใหญ่ในเวทีที่ว่านี้ ก็ใจกว้างเหมือนแม่น้ำ ไม่มีกำแพงทางความคิด ตรงกันข้ามมีอะไรก็แต่งเติมและปรับแต่งอย่างเป็นมิตร....."

อยากให้ผู้ที่เป็นผู้หลักผู้ใหญ่ผู้มีอำนาจของบ้านของเมืองได้อ่านบันทึกนี้บ้าง  ครับ

[p'yorm]

หวัดดีค่ะ

•   เคยเรียนที่นี่ แต่การร่วมงานในพิธีเปิดไม่เคยไป
•  อยากเห็นความอลังการงานสร้าง จากไอเดียคนเล็ก ๆ ค่ะ

[แผ่นดิน]

สวัสดีครับ พี่อ้อย.... ครูอ้อย แซ่เฮ

ผมยังเป็นคนตัวเล็กตัวกลม. ติดดิน และระห่ำอย่างไม่เปลี่ยนแปลงครับ  และที่สำคัญคือ ไม่มีมาดของการแต่งตัวเอาเสียเลย  หลายครั้งเดินไปกับทีมงาน  ใครต่อใครเข้าใจว่าลูกน้องเป็นหัวหน้าแทนก็มาก เพราะเขาแต่งตัวดูดีกันทุกคน

ผมประเภทง่าย ..สบาย ... และไร้รูปแบบ ครับ

 

[ขจิต ฝอยทอง]

• มากรุงเทพฯหรือครับ
• กลับวันไหน
• มาเชียร์กิจกรรมก่อนนะครับ
• พอดีงานยุ่งๆๆๆ

[แผ่นดิน]

สวัสดีครับ.@..สายธาร..@

บุญเบิกฟ้า เป็นบุญแห่งการเอาฤกษ์เอาชัยก่อนการ "ลงนา"  ตามความเชื่อของชาวอีสาน  เน้นการบูชาพระแม่โพสพ  โบราณว่าไว้ในทำนองว่า คนอีสานจะคอยเฝ้าฟังเสียงร้องแรกของฟ้า  ถ้าดังขึ้นในทิศไหน และฝนแรกโปรยลงมา  รุ่งเช้าก็จะนำมูลสัตว์ไปลงบนแปลงนา หรือผืนนา  เสมือนว่า ฤดูกาลแห่งชีวิตกำลังจะเริ่มขึ้นในหน้าปักดำนี้ ...

พอถึงวันงานจริงของบุญเบิกฟ้า  ผมคงได้นำภาพกิจกรรมมาเล่าผสมผสานกับข้อมูลทางคติชนอีกรอบ...

โชคดีกับชีวิต นะครับ

 

[แผ่นดิน]

สวัสดีครับ หนุ่ม กร~natadee

เกี่ยวกับเรื่องนี้  ผมเองก็ ไม่เคยคิดหรอกนะครับว่าจะถูกเชิญไปร่วมวงเสวนาและระดมความคิดในการกำหนดรูปแบบกิจกรรมบุญเบิกฟ้า  เพราะตัวเองก็ไม่ได้ชัดเจน หรือรอบรู้ในเรื่องเหล่านี้  แต่พอได้ร่วมวงตรงนั้น  ก็กลายเป็นการเรียนรู้ไปในตัว  เราถนัดการคิดภาพกว้างและถนัดในการกำหนดวาทกรรม  ก็นำเสนอไปเป็นจังหวะ ๆ  ท่านอื่น ๆ ก็ช่วยขัดเกลาและแต่งเติมช่วยกันอย่างเป็นกันเอง

ผมชอบบรรยากาศในทำนองนี้มาก  ไม่มีการขีดขวางกันเรื่องสถานะ  ทุกคนฟังและพูดในมุมของการเป็นส่วนหนึ่งของกันและกันอย่างอบอุ่น..

ผมประทับใจมากเลยครับ

[เกษตรยะลา]

สวัสดีครับ อาจารย์

ทั้ง6กระบวนความนี้ล้ำเลิศ

รูปแบบและวีธีการนำเสนอ สอดคล้องอิงกับสโลว์แกน

ข้อมูล ชัดเจน ..มันก็ดูดี..สวยๆ

ขอบคุณมากครับ

[krutoiting]

มาดูงานช้าง

เขาเตรียมกันอย่างเป็นระบบ

ตัวเล็กแต่ใจใหญ่ก็น่าเกรงขาม กว่าตัวใหญ่ ใจเล็กนะคะ น้องแผ่นดิน

ขอให้มีความสุข สนุกกับงาน

ความระห่ำทำแล้วตัวเองรู้สึกสะใจ สะใจ วัยโก๋เลย

มันต้องอย่างนี้ซิ... แต่

คนอื่นเขาไม่รู้สา ไม่สะใจกับเรา นะคะ

[แผ่นดิน]

สวัสดีครับ. phayorm แซ่เฮ

บุญเบิกฟ้า .. เป็นประเพณีของคนอีสาน แต่ชาวมหาสารคามหยิบมาเป็นหัวใจหลักในการสื่อสารในเวทีของงานกาชาด   ปีนี้เห็นได้ชัดเจนว่าให้ความสำคัญกับเรื่องนี้มาก  โดยในวันที่ 23  มกราคม  จะเป็นขบวนแห่  แต่วันที่ 28 มกราคมนั้น  จะเป็นเรื่องของพิธีกรรมเกี่ยวกับเรื่องนี้โดยเฉพาะ

ขณะที่ช่วงนี้, ชาวบ้านไผ่ จ.ขอนแก่น ก็กำลังมีงานบุญประจำปี นั่นคือ "บุญกุ้มข้าว"  นี่ก็เป็นอีกฮีตคองหนึ่งของชาวอีสาน, ครับ

[แผ่นดิน]

สวัสดีครับท่านพี่  ขจิต ฝอยทอง

ตอนนี้กลับมามหาสารคามแล้วครับ, กำลังนั่งฟังนิสิตเสนอแนวคิดเกี่ยวกับการพัฒนาหอพัก  มีหลายเรื่องน่าสนใจมาก  นี่เป็นเวทีแรกที่เปิดโอกาสให้นิสิตได้เข้ามาร่วมคิดและกำหนดแนวทางของการพัฒนานิสิตหอพักร่วมกัน

พักนี้งานเยอะมากครับ, แต่ก็มีความสุข ดี

ขอบคุณครับ

[kanoklak]

น่ารัก