20 จว. 120 หน่วยงานนำร่อง (13) โรคฟันผุ รากฟันผุ ตอนที่ 7 มาตรการป้องกันฟันผุ

 

บันทึกสุดท้าย จากการบรรยายของ อ.นฤมนัส ค่ะ ... ตื่นตาตื่นใจ ชวนให้ศึกษาเพิ่มเติมดีไหมค่ะ หรือจะคอยไปตามฟัง อ.นฤมนัสบรรยาย ที่ไหนก็ได้ เชื่อว่า ท่านต้องมีเรื่องเล่าใหม่ๆ มาให้ฟังกันแน่นอนเลยค่ะ

แล้วฟันผุที่ว่า ป้องกันได้อย่างไรบ้าง ... วิธีการป้องกันฟันผุมีได้ 3 กลุ่ม

1. คือ ลดความเป็นอันตรายของ plaque ลง
2. เพิ่มความต้านทานของผิวฟัน
3. ทำให้น้ำลายมันเก่งยิ่งขึ้น

การลดอันตรายของ plaque คือ เอามันออกโดย Mechanical plaque control หรือ Chemical ต่างๆ เช่น การใช้น้ำยาบ้วนปากผสมฟลูออไรด์ การลดความถี่ของการกิน การลดปริมาณของน้ำตาล ก็จะทำให้ plaque สร้างกรดได้น้อยลง การเพิ่มความสามารถของผิวฟัน ที่เราใช้กันปัจจุบัน คือ มาตรการทางฟลูออไรด์ ไม่ว่าจะเป็น บ้วน อม รวมไปถึงหมากฝรั่งบางชนิด รวมถึง Life style คือ ไม่เครียด เรื่องบุหรี่ อันสุดท้ายก็จะมีเรื่อง laser

มาตรการป้องกันที่ผิวฟัน ปัจจุบันไม่มีอะไรดีเท่าฟลูออไรด์ และมาตรการน้ำลาย อาจมีเรื่องการใช้น้ำลายเทียมเพิ่มเติม

ฟลูออไรด์มีกลไกออกฤทธิ์ 3 อย่าง ในการป้องกันการเกิดฟันผุ คือ
... การฆ่าเชื้อโรคโดยตรง แต่ว่าผลในช่องปากมีไม่มากนัก
... อันที่สองคือ Crystalize คือ เปลี่ยน Hydroxy apatite เป็น Fluoroapatite ซึ่งเคยเชื่อกันอยู่พักหนึ่ง ปัจจุบันไม่เชื่อแล้ว จากการเขามีหลักฐานว่า ฟันฉลามเป็น Fluoroapatite ก็มีผุ เพราะฉะนั้นการที่เราเชื่อว่า การป้องกันฟันผุเกิดจากการเปลี่ยน Hydroxy apatite เป็น Fluoroapatite เราจึงใช้ Fluoride gel โดยหวังว่าฟลูออไรด์ความเข้มข้นสูง จะไปแทนที่หมู่ OH ที่ผิวฟัน ก็จะกลายเป็น Fluoroapatite ปัจจุบันนี้เชื่อน้อยลง
... เรามาเจอว่า Mechanism ที่สำคัญที่สุดของการเกิดฟลูออไรด์ คือ การ Remineralization คือ ฟลูออไรด์ไม่ต้องเยอะ มีนิดเดียว แต่ขอให้มี

อย่างไรก็ดี ในการกินอาหารเราไม่สามารถป้องกันได้ เพราะว่า pH drop ลงมาเสมอ เพราะฉะนั้นการที่มีฟลูออไรด์อยู่ในปากตลอดเวลา จะทำให้แม้นแต่ pH 5.5 ก็ยังเข้ามากกว่าออก 4.5 ก็ยังเข้ามากกว่าออก ก็คือ มันเปลี่ยน threshold ของการ De และ Remineralization ไปอยู่ที่ level หนึ่ง ฉะนั้น การบ้วนปาก การแปรงฟันด้วยยาสีฟันที่มีฟลูออไรด์อย่างสม่ำเสมอ ยิ่งถี่ ยิ่งทำให้มีฟลูออไรด์อยู่ในช่องปากอยู่ตลอดเวลา ยิ่งป้องกันฟันผุได้นาน

มาตรการในการป้องกันฟันผุ หากจะใช้ด้วยฟลูออไรด์ ความเข้มข้นไม่ใช่ประเด็น แต่ความถี่เป็นประเด็น มีการศึกษาที่พยายามจะบอกว่า ฟลูออไรด์ชนิดไหนดีที่สุด ถ้าพูดถึงคนทั่วไป ฟลูออไรด์ในยาสีฟัน มีผลมากที่สุด เพราะว่าใช้ทั่วไป ใช้ง่าน แต่ผลในการป้องกันฟันผุ ได้สมบูรณ์ พูดถึงเพดานสูงสุด ไม่ได้พูดถึงความพยายามไปทำ เขาก็เลยไปเอายาสีฟัน น้ำยาบ้วนปาก ฟลูออไรด์เจล วาร์นิช มาเปรียบเทียบกัน ผล maximum ยาสีฟันให้ preventive fragment ในคน 100 คน ได้ประโยชน์จากตรงนี้ 24% ถ้าเป็นน้ำยาบ้วนปาก ได้ 26% ถ้าเป็น Gel ได้ 28% ถ้าเป็น varnish ได้ 46% ถ้าเป็น Meta analysis ยังเท่าๆ กันอยู่ เพราะการศึกษาต่างๆ มัน vary กันอยู่

ปัจจุบันนี้ถ้าไม่คำนึงถึงทรัพยากรที่ทุ่มลงไป Fluoride varnish เป็นทรัพยากรที่ค่อนข้าง OK แต่ประโยชน์สูงสุดมีหลายอัน เช่น การสนับสนุนให้ใช้ยาสีฟันผสมฟลูออไรด์อย่างแพร่หลาย เป็นเครื่องมือที่ได้ประโยชน์อย่างยิ่ง และอันที่ดียิ่งกว่านั้น คือ การเติมฟลูออไรด์ในน้ำ

 

รวมเรื่อง 20 จว. 120 หน่วยงานนำร่อง

บันทึกต่อไปก็จะเป็นเรื่องปริทันต์ จาก อ.จุฬาลักษณ์ ค่ะ 

 

[มัทนา]

มารายงานว่าอ่านอยู่ตลอดนะคะ

[เพื่อนร่วมทาง]

• ที่ copy มาหมดก็เพราะว่า อาจารย์แต่ละท่านบรรยาได้ดีมากเลยค่ะ อ.มัทนา ... แบบว่า ทำให้ไม่อยากตัดคำพูดใดๆ ของอาจารย์ออกไปเลย
• หวังอย่างยิ่งให้ผู้อ่านได้ซีมซับ การถ่ายทอดวิชาการจากอาจารย์ เข้าสู่งานที่ทำได้อย่างเนียน เนียนละค่ะ