ลวดลายจกอันสวยงามบนผืนผ้า
ลวดลายจกบนผืนผ้าของอำเภอลับแล จังหวัดอุตรดิตถ์
ลวดลายผ้าตีนจกของอำเภอลับแล จังหวัดอุตรดิตถ์ ตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบันจะมีทั้งลายหลักและลายประกอบเป็นจำนวนมาก ปัจจุบันแม้ผู้เป็นเจ้าของจะได้ล้มหายตายจากไปนานแล้ว แต่ก็สามารถหาดูหลักฐานได้จากผ้าซิ่นตีนจกเก่า ซึ่งผ้าเหล่านั้นได้ตกไปสู่ลูกหลาน บางชิ้นมีอายุกว่าร้อยปี นอกจากการทำลวดลายจกที่ตีนผ้าซิ่นแล้ว ยังมีการทำลวดลายจกนี้ลงบนผืนผ้าต่าง ๆ มากมาย อาทิเช่น ผ้ากราบพระ ผ้าห่ม สไบ ถุงบ่าง หมอนหก เป็นต้น เรามีภาพสวย ๆ มาฝากด้วยค่ะ
ชื่อผ้า ผ้าซิ่นตีนจกลายหงส์เครือ อายุ 10 ปี
เทคนิคการทอ จก , ตัวซิ่นปั่นไก ชื่อผู้ครอบครอง นางสีนวล หมวกทอง
ที่อยู่ผู้ครอบครอง 139/1 หมู่ 9 บ้านน้ำใสใต้ ตำบลชัยจุมพล อำเภอลับแล จังหวัดอุตรดิตถ์
ชื่อลายผ้า ตัวซิ่นปั่นไก (ลายหางกระรอก) ตีนซิ่นล่าง – บนจกด้วยลายเครือวัลย์ ต่อด้วยลายนาค ลายสร้อยดอกหมาก ลายหลักดอกจะใหญ่เรียกว่า “ลายหงส์เครือ” ซึ่งเป็นลายหลักของผืนผ้า ประกอบด้วยลายเครื่อง คือลายดอกมะโอ ลายกิ้มปู (ก้ามปู) ลายนกกุ่มม้า (นกนั่งม้า) กินน้ำร่วมต้น ลายขอซ้ายขอขวา ลายขอผักกูด และลายไฮย้อย (ไทรย้อย)
ชื่อผ้า ผ้าซิ่นตีนจกลายหงส์เครือ อายุ 70 ปี
เทคนิคการทอ จก , ตัวซิ่นดอกมุกเหยียบลาย ชื่อผู้ครอบครอง นางสีนวล หมวกทอง
ที่อยู่ผู้ครอบครอง 139/1 หมู่ 9 บ้านน้ำใสใต้ ตำบลชัยจุมพล อำเภอลับแล จังหวัดอุตรดิตถ์
ชื่อลายผ้า บนสุดเป็นเอวซิ่น เรียกว่าการทอลายขัดด้วยตัวซิ่นลายดอกมุก จกขอบบน – ล่าง เรียกลายเครือวัลย์ บนสุดของตีนเรียกว่าลายนกกุ่มน้ำ ลายขอซ้ายขอขวา ลายนกคุ้ม ลายฟันปลา ลายนกสร้อย ลายนกไล่ถ้อย ลายนาค ลายขอไล่ ลายกลางเรียกลายหงส์เครือ ลายขอวงคุ และลายไฮย้อย (ไทรย้อย)
ชื่อผ้า ผ้าตีนจก อายุ 70 ปี
เทคนิคการทอ จกที่เชิง ชื่อผู้ครอบครอง นายสมชาย ปงศรีชัย
ที่อยู่ผู้ครอบครอง 218 ถนนศรีดอนไชย ตำบลศรีพนมมาศ อำเภอลับแล จังหวัดอุตรดิตถ์
ชื่อลายผ้า ตัวซิ่นเป็นผ้าไก (ใช้ไหมสีเขียวปั่นกับด้ายดำ เมื่อเทออกมาจะเป็นแบบผ้า
ลายหางกระรอก)
ชื่อผ้า ผ้าซิ่นตีนจกลายหงส์ใหญ่ อายุ 40 ปี
เทคนิคการทอ จกที่เชิง , ยกเขามุกที่ตัวซิ่น ชื่อผู้ครอบครอง นายสมชาย ปงศรีชัย
ที่อยู่ผู้ครอบครอง 218 ถนนศรีดอนไชย ตำบลศรีพนมมาศ อำเภอลับแล จังหวัดอุตรดิตถ์
ชื่อลายผ้า ผ้าตีนจกลายหงส์ใหญ่ ตัวซิ่นเป็นผ้ามุก
ชื่อผ้า ผ้าซิ่นตีนจกลายหงส์ใหญ่ อายุ 47 ปี
เทคนิคการทอ จก , ตัวซิ่นปั่นไก (เข็นมือ) ชื่อผู้ครอบครอง นางสีนวล หมวกทอง
ที่อยู่ผู้ครอบครอง 139/1 หมู่ 9 บ้านน้ำใสใต้ ตำบลชัยจุมพล อำเภอลับแล จังหวัดอุตรดิตถ์
ชื่อลายผ้า หัวซิ่นสีขาวทอลายขัด เอวแดงทอลายสาม (ลายพริกไทย) ส่วนตัวซิ่นปั่นไก (เข็นมือ) การเอาด้ายดำและไหมเขียวปั่นเข้าด้วยกันแล้วทอจะเป็นลวดลายเรียกว่า “ลายหางกระรอก” บน - ล่างของตัวซิ่นจกด้วยลายเครือวัลย์ ส่วนตัวซิ่นด้านบนของตีนจกลายขอซ้ายขอขวา ลายนาค ลายขอไล่คว่ำ ขอไล่หงาย ตรงกลางลายจะใหญ่ ซึ่งเป็นลายหลักของผืนผ้าเรียกว่า “ลายหงส์ใหญ่” ล่างสุดของตีนซิ่นเรียกว่า “ลายไฮย้อย (ไทรย้อย)”
ชื่อผ้า ซิ่นดอกเคี้ยะ อายุ 100 ปี
เทคนิคการทอ จกที่เชิง , ยกเขามุกที่ตัวซิ่น ชื่อผู้ครอบครอง นายสมชาย ปงศรีชัย
ที่อยู่ผู้ครอบครอง 218 ถนนศรีดอนไชย ตำบลศรีพนมมาศ อำเภอลับแล จังหวัดอุตรดิตถ์
ชื่อลายผ้า ซิ่นดอกเคี้ยะ (ลายหงส์ใหญ่) ซิ่นดอกเคี้ยะไม่นิยมเรียกลายผ้าที่เชิงผ้า จะเรียกลายที่
ตัวผ้า แม้ว่าจะเป็นลายหนามเตย (เคี้ยะ) ลายกลีบจันท์ ลายขามดแดง จะเรียกว่าซิ่นดอกเคี้ยะหมด
ชื่อผ้า ผ้าซิ่นตีนจก อายุ 60 ปี
เทคนิคการทอ จกที่เชิง ชื่อผู้ครอบครอง นายสมชาย ปงศรีชัย
ที่อยู่ผู้ครอบครอง 218 ถนนศรีดอนไชย ตำบลศรีพนมมาศ อำเภอลับแล จังหวัดอุตรดิตถ์
ชื่อลายผ้า ผ้าตีนจกลายหงส์ใหญ่ ตัวซิ่นเป็นผ้าสิ้ว (สีเขียว)
.jpg)
ชื่อผ้า ผ้าซิ่นตีนจกลายแปดขอ อายุ 40 ปี
เทคนิคการทอ จกและตัวซิ่นทอเหยียบลายดอกมุก ชื่อผู้ครอบครอง นางสีนวล หมวกทอง
ที่อยู่ผู้ครอบครอง 139/1 หมู่ 9 บ้านน้ำใสใต้ ตำบลชัยจุมพล อำเภอลับแล จังหวัดอุตรดิตถ์
ชื่อลายผ้า หัวซิ่นสีขาวทอลายขัด และสีแดงทอลายสอง (ลายลูกแก้ว) ส่วนตัวซิ่นลายดอกมุกและจกลายเครือวัลย์บน – ล่าง ตีนซิ่นลายนกกุ่ม (นกนั่งม้ากินน้ำร่วมต้น) ลายขอคว่ำขอหงาย ลายนกคุ้ม ลายนกสร้อย ลายนาค ลายขอไล่ซ้าย – ขวา และกลางผืนซึ่งดอกใหญ่เรียกว่า “ลายแปดขอ” ซึ่งเป็นลายหลักของผืนผ้าข้างล่างลงมาลายเป็นลายสามไม้ และลายไฮย้อย (ไทรย้อย) อยู่เชิงตีนผ้าซิ่น
ชื่อผ้า ผ้ากราบพระ อายุ 50 ปี
เทคนิคการทอ จก ชื่อผู้ครอบครอง นางสีนวล หมวกทอง
ที่อยู่ผู้ครอบครอง 139/1 หมู่ 9 บ้านน้ำใสใต้ ตำบลชัยจุมพล อำเภอลับแล จังหวัดอุตรดิตถ์
ชื่อลายผ้า ลายส่วนบนของหัวผ้าคือ ลายบัวคว่ำบัวหงาย ลายกลีบจันทร์ ลายนาคสองหงอน (หรือนาคสองหัว) ลายดอกสามดอกไม้ ลายกลีบจันทร์ใหญ่ ลายมะพร้าวตั้งต้น (ลายค้างเทียน) มี 2 ชื่อ ลายขอคั๊วะ (ขอพวง) ลายดอกเปา
.jpg)
ชื่อผ้า ผ้าเช็ดหน้า อายุ 60 ปี
เทคนิคการทอ จก ชื่อผู้ครอบครอง นางสีนวล หมวกทอง
ที่อยู่ผู้ครอบครอง 139/1 หมู่ 9 บ้านน้ำใสใต้ ตำบลชัยจุมพล อำเภอลับแล จังหวัดอุตรดิตถ์
ชื่อลายผ้า ลายบนของผ้าเรียกว่าลายนก ลายขอสี่ ลายขอหนังสือ ลายนาคเกี้ยว (ลายหลักของ
ผืนผ้า) บัวคว่ำบัวหงาย ขอเค็ดเก้า (คัดค้าว) ลายปู และลายดอกเปา (อยู่ด้านชายผ้าสุดผืนผ้า)
ชื่อผ้า ผ้าสไบ อายุ 1 ปี
เทคนิคการทอ จก ชื่อผู้ครอบครอง นางสีนวล หมวกทอง
ที่อยู่ผู้ครอบครอง 139/1 หมู่ 9 บ้านน้ำใสใต้ ตำบลชัยจุมพล อำเภอลับแล จังหวัดอุตรดิตถ์
ชื่อลายผ้า ประกอบด้วยลายขอ ลายงูเปา ลายขอผักกูด ลายดอกมะโอ (ส้มโอ)
ชื่อผ้า ถุงบ่าง (ถุงกุลา) อายุ 70 ปี
เทคนิคการทอ จก ชื่อผู้ครอบครอง นางสีนวล หมวกทอง
ที่อยู่ผู้ครอบครอง 139/1 หมู่ 9 บ้านน้ำใสใต้ ตำบลชัยจุมพล อำเภอลับแล จังหวัดอุตรดิตถ์
ชื่อลายผ้า ด้านบนสุดเรียกว่าลายขอหนังสือ ลายขอไม่รู้แล้ว ลายกลีบดอกจันทร์และลายนกน้อย
ชื่อผ้า ผ้าห่มหัวเก็บ อายุ 70 ปี
เทคนิคการทอ ยกดอกลายสอง เก็บจก ยกเขา ชื่อผู้ครอบครอง นายสมชาย ปงศรีชัย
ที่อยู่ผู้ครอบครอง 218 ถนนศรีดอนไชย ตำบลศรีพนมมาศ อำเภอลับแล จังหวัดอุตรดิตถ์
ชื่อลายผ้า ผ้าตีนจกลายหงส์ใหญ่ ตัวซิ่นเป็นผ้าสิ้ว (สีเขียว)
ชื่อผ้า ตุ๊ม (ผ้าห่มหัวเก็บ) ลายนาคน้อย อายุ 70 ปี
เทคนิคการทอ จก ชื่อผู้ครอบครอง นางสีนวล หมวกทอง
ที่อยู่ผู้ครอบครอง 139/1 หมู่ 9 บ้านน้ำใสใต้ ตำบลชัยจุมพล อำเภอลับแล จังหวัดอุตรดิตถ์
ชื่อลายผ้า พื้นของผ้าสีขาวทอด้วยลายสาม (ลายดอกพริกไทย) ลายดอกกลีบจันทร์ ลายคนขี่ม้า ลายใหญ่ที่อยู่กลางวงผ้าเรียกว่า “ลายนาคน้อย” ซึ่งถือว่าเป็นลายหลักของผ้า ส่วนลายอื่น ๆ เรียกว่าลายประกอบ “ลายเครื่อง)
ความเห็น (13)
บันทึกตั้งใจ ปราณีต และมีคุณค่าตามเนื้อหาสาระที่นำเสนอ
ขอบคุณมากๆครับ
------
เขียนเยอะๆนะครับ จะตามอ่าน
ผ้าตีนจกของที่นี่ส่วนมากเป็นผ้าฝ้ายใช่ไหมคะ
เป้นผ้าไหมมีไหมคะ
สวัสดีครับ
ผ้าสวยจัง แต่ว่ารูปเล็กจิ๊ดดดดเดียว
นอกจากผ้าตีนจกแล้ว
ตัวซิ่นก็มีลวดลายหลากหลายและสวยงามมาก
สวัสดีครับ...พี่ตูน
ลายผ้าตีนจก เป็นที่น่าสนใจ ถ้ามองจริงๆ สามารถมองถึงต้นกำเนิดของลาย ว่ามีวิธีคิดและพัฒนาอย่างไร
ของคุณครับ
- ลายผ้าสวยมากเลยครับ
- ชอบๆๆ
- แต่งงว่า หาบันทึกผมได้อย่างไรครับ
- ขอบคุณมากครับ
ได้อ่านแล้วรู้สึกว่าคนที่คิดลายผ้าได้เก่งจริงๆ คงเป็นจากประสบการณ์เรียนรู้ที่มานานของชุมชนนี้ ไม่รู้ว่าหมู่บ้านนี้มีการจดบันทึกความรู้สู่คนรุ่นหลังอย่างไร เล่าให้ฟังหน่อยค่ะ
สวัสดีค่ะ kuncartoon กว่าจะหาบล็อกเจอเดินหาหลายครั้งเหมือนกันค่ะ ขอชมว่า ภาพสวย ผ้าสวย อยากทราบต่อไปอีกว่า ลายแต่ละลายมีที่มาอย่างไร และทำไมต้องเลือกลายนี้ มีความหมาย ภูมิปัญญาอะไรซ่อนอยู่ น่าศึกษาต่อนะ (ถ้ามีเวลา) มาเยี่ยมเป็นกำลังใจ เขียนต่อไปเรื่อยๆนะจ๊ะ
- เป็นความรู้ดีมากเลยค่ะ
- ให้นักเรียนได้ค้นคว้า
- สิ่งที่งดงาม คือ ความเป็นไทยค่ะ
- ขอบคุณค่ะ
- ขอบคุณค่ะที่เข้ามาอ่าน แล้วครั้งหน้าอย่าลืมเข้ามาอ่านอีกนะคะ
- ผ้าตีนจกของที่นี่ มีทั้งผ้าฝ้ายและผ้าไหมค่ะ
- ขอบคุณค่ะ ครั้งหน้าจะปรับปรุงการลงภาพให้มีขนาดใหญ่ขึ้น จะได้เห็นความสวยงามและลวดลายชัดเจนขึ้นค่ะ
- ขอบคุณค่ะ Mahaaown
- จริงค่ะ ลวดลายแต่ละลวดลายล้วนมีที่มาของวิธีคิดและพัฒนาการมาเป็นลวดลายบนผืนผ้าค่ะ
- ขอบคุณค่ะ
- หาบันทึกของคุณขจิตพบ เพราะอาจารย์หนึ่ง แนะนำมาค่ะ
- แล้วจะติดตามต่อไปค่ะ
- ขอบคุณค่ะ
- ชุมชนนี้ จะมีการถ่ายทอดความรู้ให้แก่กันภายในชุมชน และกับบุคคลภายนอกที่สนใจ โดยเข้ามาเรียนรู้กับกลุ่ม หรือเชิญสมาชิกในกลุ่มไปเป็นวิทยากรให้ความรู้ค่ะ
- ส่วนการจดบันทึกความรู้นั้น ยังไม่มีการบันทึกแบบเป็นลายลักษณ์อักษรครบตามกระบวนการ แต่ถ้ามีแบบให้ดูเป็นตัวอย่างก็สามารถทำตามได้ค่ะ
- ขอบคุณค่ะที่เข้ามาเยี่ยมให้กำลังใจ
- น่าสนใจมากเลยค่ะ ว่าแต่ละลวดลายที่ประดิษฐ์ขึ้นมานั้น มีภูมิปัญญาอะไรแฝงอยู่เปล่า จะได้ศึกษาต่อไปค่ะ
ขอตอบคำถามนะครับ
เป็นผ้าฝ้ายแกมไหมก็มี ผ้าไหมล้วนก็มี ผ้าฝ้ายก็มี แล้วแต่ใครจะชอบแบบไหน แต่ส่วนมากแล้วจะนิยมฝ้ายแกมไหมมากกว่า
ขอบคุณเจ้าของพื้นที่ด้วยครับ