การจัดการเรียนรู้แบบโครงงานวิทยาศาสตร์

วิธีสอนที่เน้นผู้เรียนเป็นสำคัญ

       ความหมาย
       โครงงานวิทยาศาสตร์เป็นงานการศึกษาเพื่อค้นพบความรู้ใหม่และสิ่งประดิษฐ์ใหม่ด้วยวิธีการทางวิทยาศาสตร์โดยครูเป็นผู้แนะนำให้คำปรึกษา โครงงานวิทยาศาสตร์จะช่วยให้ผู้เรียนได้พัฒนาความคิดได้อย่างอิสระและช่วยพัฒนาความเชื่อมั่นในการนำความรู้ไปใช้ให้เกิดประโยชน์
        ประเภทของโครงงานวิทยาศาสตร์
          โครงงานวิทยาศาสตร์แบ่ง ได้ 4   ประเภท ดังนี้
           1 โครงงานวิทยาศาสตร์ประเภทสำรวจรวบรวมข้อมูล
           2. โครงงานวิทยาศาสตร์ประเภทการทดลอง
           3. โครงงนาวิทยาศาสตร์ประเภทประดิษฐ์
           4. โครงงานวิทยาศาสตร์ประเภททฤษฎี
           โครงงานวิทยาศาสตร์ประเภทสำรวจรวบรวมข้อมูล
           โครงงานประเภทนี้ เป็นโครงงานที่มีวัตถุประสงค์เพื่อสำรวจ และรวบรวมข้อมูลเกี่ยวกับเรื่องใดเรื่องหนึ่ง แล้วนำข้อมูลที่ได้จากการสำรวจนั้นมาจำแนกเป็นหมวดหมู่ และนำเสนอในรูปแบบต่างๆ อย่างมีระบบเพื่อให้เห็นถึงลักษณะหรือความสัมพันธ์ของเรื่องดังกล่าวได้อย่าง ชัดเจนยิ่งขึ้นการปฏิบัติตามโครงงานนี้ ผู้เรียนจะต้องไปศึกษา รวบรวมข้อมูลด้วยวิธีการต่างๆ เช่น สอบถาม สัมภาษณ์ สำรวจโดยใช้เครื่องมือ เช่น แบบสอบถาม แบบสัมภาษณ์   แบบบันทึก ฯลฯ ในการรวบรวมข้อมูลที่ต้องการศึกษา
           ตัวอย่างโครงงานที่เป็นการสำรวจ รวบรวมข้อมูล
          1.การสำรวจประชากร พืช สัตว์ หินแร่ ฯลนฯ ในชุมชน
          2. การสำรวจพื้นที่เพาะปลูกในชุมชน
          3. การสำรวจความต้องการเกี่ยวกับอาชีพของชุมชน
          4. การสำรวจมลภาวะในชุมชน
      โครงงานวิทยาศาสตร์ประเภททดลอง
          โครงงานประเภทนี้ เป็นโครงงานที่มีวัตถุประสงค์ เพื่อศึกษาเรื่องใดเรื่องหนึ่งโดยเฉพาะ โดยการออกแบบโครงงานในรูปของการทดลองเพื่อศึกษาว่า ตัวแปรหนึ่งจะมีผลต่อตัวแปรที่ต้องการศึกษาอย่างไรบ้าง ด้วยการควบคุมตัวแปรอื่นๆ ซึ่งอาจมีผลต่อตัวแปรที่ต้องการศึกษาไว้   การทำโครงงานประเภทนี้
จะมีขั้นตอนการดำเนินงาน ประกอบด้วยการกำหนดปัญหา   การตั้งวัตถุประสงค์   การตั้งสมมติฐาน
การออกแบบการทดลอง การรวบรวมข้อมูล การดำเนินการทดลอง การแปรผล และสรุปผลการทดลอง เช่น
        1.การใช้น้ำซักผ้ารดน้ำต้นไม้
        2.การรีดผ้าที่ประหยัดไฟฟ้า
        3.วิธีการประหยัดน้ำประปาในบ้าน
        4. การปลูกพืชสวนครัวโดยไม่ใช้ดิน
        5.การสกัดสารจากพืชสมุนไพรในท้องถิ่น
        6.การกำจัดหญ้าในนาข้าวโดยวิธีการธรรมชาติ
        7. การเก็บถั่วงอกให้สดและขาว
        8.ไข่เค็มสูตรใหม่
        9.ยากันยุงจากพืชสมุนไพร
       โครงงานวิทยาศาสตร์ประเภททฤษฎี
        โครงงานประเภทนี้ เป็นโครงงานที่มีวัตถุประสงค์ เพื่อเสนอทฤษฎี หลักการ แนวคิดใหม่ๆ เกี่ยวกับเรื่องใดเรื่องหนึ่งที่ยังไม่มีใครคิดมาก่อน หรือขัดแย้ง หรือขายจากวิธีการที่น่าเชื่อถือตามกติกา ข้อตกลงที่กำหนดขึ้นมาเอง หรืออาจใช้กติกาหรือข้อตกลงเดิมมาอธิบายข้อความรู้ ทฤษฎี หลักการ แนวคิดใหม่ก็ได้โครงงานที่เป็นการศึกษา ความรู้ทฤษฎี หลักการ หรือแนวคิดนี้ผู้ทำโครงงานต้องเป็นผู้ที่มีความรู้พื้นฐานในเรื่องนั้นๆ เป็นอย่างดี หรือต้องมีการศึกษา ค้นคว้า ข้อมูลมาประกอบอย่างลึกซึ้ง จึงจะทำให้สามารถกำหนดทฤษฎี หลักการ แนวคิดใหม่ๆ ขึ้นได้
        ตัวอย่างโครงงานวิทยาศาสตร์ที่เป็นการศึกษาความรู้ ทฤษฎี หลักการ หรือแนวคิดเช่น
        1. พลังงานแสงอาทิตย์7.3.3 ความหัสจรรย์ของตัวเลข 9
        2.อาหารเพื่อสุขภาพ
        3.ระบบนิเวศป่าไม้
        4. เกษตรผสมผสาน
       โครงงานวิทยาศาสตร์ประเภทสิ่งประดิษฐ์
        โครงงานประเภทนี้ เป็นโครงงานที่มีวัตถุประสงค์คือ การนำเอาความรู้ ทฤษฎี หลักการ หรือแนวคิดมาประยุกต์ใช้โดยการประดิษฐ์เครื่องมือ เครื่องใช้ต่างๆ เพื่อประโยชน์ในการเรียนการทำงาน หรือการใช้สอยอื่นๆ  การประดิษฐ์คิดค้นตามโครงงานนี้ อาจเป็นการประดิษฐ์ขึ้นมาใหม่ โดยที่ยังไม่มีใครทำ หรืออาจเป็นการปรับปรุงเปลี่ยนแปลง หรือดัดแปลงของเดิมที่มีอยู่แล้วให้มีประสิทธิภาพสูงขึ้นกว่าที่เป็นอยู่ รวมทั้งการสร้างแบบสำรวจแบบต่างๆ ทั้งวิทยาศาสตร์ คณิตศาสตร์ ภาษา สังคม อาชีพ
สิ่งแวดล้อม
         ตัวอย่างโครงงานวิทยาศาสตร์ประเภทประดิษฐ์
        1. เครื่องกรองดักไขมัน
        2 ถังโอโซน
        3. เครื่องสีข้าวกล้อง
       4. เครื่องกรองน้ำโดยวัสดุธรรมชาติ
ขั้นตอนการจัดทำโครงงานวิทยาศาสตร์
       จากการศึกษาวิธีการทำโครงงานวิทยาศาสตร์ของนักการศึกษาหลายท่านดังที่กล่าวมาแล้วนั้น ดิฉัน
ได้สรุปขั้นตอนการทำโครงงานวิทยาศาสตร์ สำหรับการวิจัยในครั้งนี้มี 5 ขั้นตอนดังนี้
       ขั้นที่ 1 การคิดและเลือกชื่อเรื่องหรือปัญหาที่จะศึกษา
ขั้นตอนนี้เป็นขั้นตอนที่สำคัญที่สุด และยากที่สุด ตามหลักการแล้วผู้เรียนควรจะเป็นผู้คิดและเลือกหัวข้อที่จะศึกษาด้วยตนเอง แต่ครูอาจมีบทบาทเป็นผู้ชี้แนะ ช่วยเหลือให้ผู้เรียนสามารถคิดหัวข้อเรื่องได้ด้วยตนเอง
      ขั้นที่ 2 การวางแผนวิธีดำเนินงานในการศึกษาค้นคว้าทั้งหมดหรือขั้นตอนการออกแบบการทดลอง หรือขั้นตอนการเขียนเค้าโครงของโครงงาน
ประกอบด้วย ชื่อโครงงานชื่อที่ปรึกษาโครงงาน ที่มาและความสำคัญของโครงงาน วัตถุประสงค์ของการศึกษาค้นคว้า สมมติฐาน (ถ้ามี)   ตัวแปรที่ศึกษา วัสดุอุปกรณ์   วิธีดำเนินการ ปฏิทินการปฏิบัติงาน ผลที่คาดว่าจะได้รับ เอกสารอ้างอิง
     ขั้นที่ 3 การลงมือทำโครงงานวิทยาศาสตร์
ได้แก่ การลงมือปฏิบัติตามแผนงานที่วางไว้ล่วงหน้าในขั้นตอนที่ 2 ประกอบด้วย การเก็บรวบรวมข้อมูล การสร้างหรือการประดิษฐ์การปฏิบัติการทดลอง การดำเนินการวิเคราะห์ข้อมูล
     ขั้นที่ 4 การเขียนรายงาน
เป็นการเสนอผลงานของการศึกษาค้นคว้าเป็นเอกสารเพื่ออธิบายให้ผู้อื่นทราบรายละเอียดทั้งหมดของการทำโครงงานวิทยาศาสตร์ ปัญหาที่ศึกษา วิธีดำเนินการศึกษาค้นคว้าข้อมูลต่างๆ ที่รวบรวมได้ ผลของการศึกษา ตลอดจนประโยชน์และข้อเสนอแนะต่างๆ
     ขั้นที่ 5 การแสดงผลงาน
เป็นการเสนอผลงานที่ได้จากการศึกษาค้นคว้าสำเร็จแล้ว ซึ่งสามารถกระทำได้หลายรูปแบบ เช่น การจัดนิทรรศการ การสาธิต แสดงประกอบการรายงานปากเปล่า ในการจัดแสดงผลงานของการทำโครงงาน
วิทยาศาสตร์ทำได้หลายระดับ เช่น
        5.1 การจัดเสนอผลงานในชั้นเรียน
        5.2 การจัดนิทรรศการในโรงเรียน
        5.3 การจัดแสดงนิทรรศการในงานประจำปีของโรงเรียน
        5.4 การส่งโครงงานเข้าร่วมในงานแสดง หรือประกวดภายนอกโรงเรียนในระดับต่างๆ
พบกันใหม่โอกาสหน้านะคะ