GotoKnow

เรียนรู้ปุ๋ยธรรมชาติ...ใช้เพื่อที่จะไม่ใช้

ข้าวขวัญ
เขียนเมื่อ 6 พฤษภาคม 2549 08:48 น. ()
แก้ไขเมื่อ 13 มิถุนายน 2555 12:33 น. ()

พอพูดถึงดินดีที่ดี ก็อดไม่ได้ที่จะชวนคุยเรื่องนักเรียนชาวนา ที่ได้ร่วมกันเรียนรู้เพื่อจะสร้างปุ๋ยธรรมชาติไว้ใช้เอง  ปุ๋ยธรรมชาติที่ว่านี้ได้มาจากวัสดุธรรมชาติที่มีอยู่ในท้องถิ่นแถวๆบ้าน  แถวๆนาบ้านเรานี่เอง   เพราะเป็นวัสดุที่หาได้ง่าย  นำสิ่งที่เหลือทิ้งมาทำให้เกิดประโยชน์อนันต์  ถือเป็นการประหยัดต้นทุนด้วย...เคล็ดลับสำคัญของชาวนาคือ เราทำปุ๋ยธรรมชาติไว้ใช้ในวันนี้...เพื่อที่จะไม่ต้องใช้มันในแปลงนาอีกเลยในวันหน้า....อ่ะฮ้า...ชักสนใจแล้วสิ...งั้นตามมา

             วัสดุที่นักเรียนชาวนาเลือกใช้นั้นจะต้องคำนึงถึงธาตุอาหารของพืชที่มีอยู่ในวัสดุนั้นๆด้วย เพราะเราผ่านการเรียนรู้วิธีการเช็คคุณภาพดินกันแล้ว ดังนั้นนักเรียนชาวนาเค้าก็จะรู้กันเลยล่ะว่า จริงๆแล้วดินในแปลงนาของแต่ละคนเป้นอย่างไร ต้องบำรุงอย่างไร ทีนี้จะทำปุ๋ยขึ้นมาสักหน ก็ต้องเฟ้นหาวัตถุดิบที่จะช่วยเพิ่มธาตุอาหารที่ขาดไปให้กับดิน เรียกว่า "รักษาอาการได้ถูกจุดเลยล่ะ" เพราะบางคนพอตรวจเช็คแล้ว ดินในพื้นที่มีสภาพที่ถือว่าสมบูรณ์ก็ไม่มีความจำเป้นที่จะต้องเร่งใส่ปุ๋ยอีก หลักคิดแค่นี้ นักเรียนชาวนาเค้าซึ้งใจกันหมดแล้ว ดังนั้น ถ้ายังจะพอมีนักเรียนที่ยังทำใจไม่ได้ ยังไงๆก็ขอให้มีปุ๋ยหมักไว้ในครอบครอง เค้าก็จะมีหลักคิดที่ถือเป็นหลักสำคัญในการทำปุ๋ยหมักอินทรีย์ กล่าวคือ นักเรียนชาวนาต้องเข้าใจว่า วัตถุดิบที่นำมาใช้แต่ละอย่างนั้น มีความหมายอย่างไรบ้าง เช่น

             (1)  จุลินทรีย์ที่ทำหน้าที่ในการย่อยสลาย  มาจากน้ำจุลินทรีย์ที่มีการเลี้ยงไว้หรือมาจากหัวเชื้อดินดีที่มาจากป่ามีเชื้อจุลินทรีย์อาศัยอยู่

             (2)  รำละเอียดและกากน้ำตาล  เพื่อเป็นอาหารให้กับเชื้อจุลินทรีย์ในระยะแรกๆ  ทั้งนี้ก็เพื่อที่จะทำการขยายจำนวนให้ได้มากๆ  และเพื่อย่อยซากอินทรีย์วัตถุได้รวดเร็วขึ้น

             (3)  วัสดุอินทรีย์  ได้แก่  เศษใบไม้  ฟางข้าว   แกลบดิบ  แกลบดำ  กากอ้อย  ผักตบชวา  เป็นต้น  เพราะวัสดุจำพวกนี้จะช่วยในด้านการปรับโครงสร้างของดินให้ดีขึ้น  และยังช่วยให้ธาตุอาหารแก่พืชเช่นกัน

             (4)  มูลสัตว์ต่างๆ  เช่น  มูลไก่  มูลวัว  มูลควาย  เป็นต้น  เพราะวัสดุจำพวกนี้มีธาตุอาหารพืชจำพวกไนโตรเจน (N)  สูง

             สูตรปุ๋ยหมักอินทรีย์ที่ใช้กันในไร่นามีสูตรเข้มข้นในขนาดของกองปุ๋ยขนาด  1  ตัน  นั้น  มีอัตราส่วนดังนี้

             (1)  หัวเชื้อดินดี         1  ส่วน  (ปุ๋ยหมักอินทรีย์ที่มีอยู่)

             (2)  รำละเอียด           2   ส่วน                               

             (3)  วัสดุอินทรีย์        4  ส่วน

             (4)  มูลสัตว์                 8  ส่วน                

             ทั้งนี้  นักเรียนชาวนาสามารถปรับปรุงธาตุอาหารในปุ๋ยหมักได้ด้วยตนเอง  โดยเลือกใช้วัสดุที่มีธาตุอาหารที่สูง  ธาตุอาหารหลักที่มีอยู่ในปุ๋ยคอกประเภทต่างๆ  1  กิโลกรัมต่อปุ๋ยคอก  100 กิโลกรัม

วัสดุ

ไนโตรเจน  (N)
ฟอสฟอรัส  (P)
โปแตสเซียม  (K)
มูลวัว
1.91
056
1.40
มูลไก่
3.77
1.89
1.76
มูลควาย
1.23
0.55
0.69
มูลเป็ด
2.15
1.13
1.15
มูลหมู
2.80
1.36
1.18
มูลค้างคาว
1.05
14.82
1.84

ในการทำปุ๋ยหมักควรคำนึงถึงสัดส่วนของคาร์บอนและไนโตรเจนที่เหมาะสมต่อการเจริญของจุลินทรีย์  คือ  คาร์บอน  30  ส่วน  ต่อไนโตรเจน  1  ส่วน  (C : N  =  30 : 1)  ถ้าในกองปุ๋ยหมักมีไนโตรเจนมากกว่าที่จุลินทรีย์นำไปใช้  จะทำให้การยึดติดกันของอินทรีย์สารไม่แน่นพอ    ไนโตรเจนส่วนที่เหลือก็จะสูญเสียไปในรูปของแก๊สแอมโมเนียหรือถูกชะล้างไปจากกองปุ๋ย  ทำให้คุณภาพของปุ๋ยหมักต่ำลง  และถ้าใช้ไนโตรเจนในอัตราที่ต่ำเกินไป  ไนโตรเจนก็จะไม่เพียงพอสำหรับการเจริญเติบโตของจุลินทรีย์  ทำให้กองปุ๋ยหมักไม่ร้อนต้องใช้เวลานาน

             การคำนวณอัตราส่วนของไนโตรเจนและคาร์บอน  สามารถใช้หลักง่ายๆ  หากใช้วัสดุทำปุ๋ยหมักจำพวกมูลสัตว์  (มีไนโตรเจนสูง)  ผสมกับเศษเหลือของพืช  อย่างเช่น  หญ้า  ฟาง  และวัชพืช   ควรใช้ เศษพืช  75 %  และใช้มูลสัตว์  25 %  ของปริมาตรกองปุ๋ย

             ฟางข้าวก็เป็นอินทรียวัตถุที่มีอยู่ในแปลงนาที่ไม่ต้องไปซื้อที่ไหน  เพียงแต่ไม่เผาฟางทิ้ง  ก็จะได้อินทรียวัตถุที่มีธาตุอาหารจำนวนมาก  ฟางข้าว  1  ตัน  เมื่อหมักแล้วจะได้ธาตุอาหารหลักและธาตุรองดังนี้

             -  ไนโตรเจน              6.0   กิโลกรัม

             -  ฟอสฟอรัส             1.4   กิโลกรัม

             -  โพแทสเซียม        17.0   กิโลกรัม

             -  แคลเซียม                1.2   กิโลกรัม

             -  แมกนีเซียม             1.3   กิโลกรัม

             -  ซิลิก้า                     50.0   กิโลกรัม 

             นอกจากนี้  ยังมีปัจจัยที่มีผลต่อขบวนการย่อยอินทรียวัตถุของจุลินทรีย์  ได้แก่

             (1)  ชนิดของวัตถุดิบ  วัตถุดิบที่มีปริมาณของเซลลูโลสที่เป็นโพลิเมอร์ที่ใหญ่  อันได้แก่  ฟางข้าว  แกลบ  ชานอ้อย  ขุยมะพร้าว  ต้นและตอซังข้าวโพด  เป็นต้น  จะย่อยสลายยากกว่าวัตถุดิบที่องค์ประกอบเป็นโพลีแซคคาไรด์  เช่น  ผักตบชวา  ต้นกล้วย  ใบตอง  ใบพืชตระกูลถั่ว  เหล่านี้จะเป็นวัตถุดิบที่ย่อยสลายง่าย

             (2)  ความชื้น  จุลินทรีย์ส่วนใหญ่จะเจริญได้ดีในสภาพของความชื้นในระหว่าง  50 – 70  %  หากความชื้นต่ำกว่า  20 %   การย่อยและการเจริญเติบโตขยายพันธุ์ของจุลินทรีย์จะหยุด  แต่อย่างไรก็ตามในสภาพที่ความชื้นสูงเกินไป  จะทำให้เกิดสภาพของการขาดอากาศทำให้จุลินทรีย์ที่ต้องการอากาศไม่สามารถจะดำรงอยู่และขยายพันธุ์ได้เช่นเดียวกัน

             (3)  อากาศและการถ่ายเท  สำหรับกระบวนการย่อยอินทรียวัตถุจะเกี่ยวข้องกับจุลินทรีย์ที่ต้องการอากาศเป็นส่วนใหญ่   ในระหว่างการย่อยอินทรียวัตถุในกองปุ๋ยหมักควรต้องมีการกลับกองให้เกิดการถ่ายเทอากาศ  เพื่อให้จุลินทรีย์ที่ต้องการอากาศได้มีการขยายพันธุ์มากขึ้น

             (4)  อุณหภูมิ  การหมักจะมีอุณหภูมิอยู่ระหว่าง  20 - 400  องศา  ความร้อนจะสะสมขึ้นเรื่อยๆ ในกอง  โดยเฉพาะส่วนที่ลึกที่สุดจะเป็นจุดที่สะสมความร้อนมากที่สุด  ในสภาพที่สูงเกิน  70  องศา  กิจกรรมการย่อยสลายของจุลินทรีย์จะไม่เกิดขึ้น  จุลินทรีย์ส่วนใหญ่และสิ่งมีชีวิตอื่นๆจะตาย 

             (5)  ความเป็นกรดเป็นด่าง  ในระหว่างขบวนการย่อยอินทรียวัตถุของของจุลินทรีย์ในระยะแรกจะมีกรดอินทรีย์เกิดขึ้น  ค่าความเป็นกรดจะอยู่ระหว่าง  4.5 – 5.5  แต่เมื่อขบวนการย่อยเกิดขึ้นต่อไป  อุณหภูมิสูงขึ้นจะทำให้ค่าความเป็นกรดลดลงตามลำดับ  ปุ๋ยหมักจะมีค่า  pH  ไปสูความเป็นกลาง  pH  7.0  หรืออาจเป็นด่างเล็กน้อย  ค่า  pH  ประมาณ  7.5  เมื่อใสปุ๋ยหมักลงไปในดินจะช่วยเน้นตัวปรับสภาพความเป็นกรดด่างของดินได้อย่างดี

                เมื่อได้เรียนรู้เรื่องราวของปุ๋ยธรรมชาติกันแล้ว  สำหรับนักเรียนชาวนาวัดดาวแล้ว  เรื่อง   กิจกรรมกองทุนปุ๋ยหมักชีวภาพได้เดินหน้ามาหลายก้าวแล้ว  โดยมีการเปิดระดมทุนจากกลุ่มนักเรียนชาวนาที่เข้าร่วมโครงการ  43  คน  ให้ถือกันคนละ  1  หุ้น  ได้เงินสมทบทั้งหมด  4,500  บาท  นอกจากนี้ยังได้รับงบประมาณสนับสนุนจากองค์กรต่างๆ  จำนวน  30,000  บาท  ผู้ใหญ่ใจดีหลายท่านร่วมกัน  ได้แก่  Canada  Fund  มูลนิธิข้าวขวัญ  โครงการเสริมสร้างการเรียนรู้เพื่อชุมชนเป็นสุขภาคกลาง  (สรส.)  สถาบันส่งเสริมการจัดการความรู้เพื่อสังคม  (สคส.)  กลุ่มเกษตรปลอดสารเคมีตำบลวัดดาว  องค์การบริหารส่วนตำบลวัดดาว  (อำเภอบางปลาม้า  จังหวัดสุพรรณบุรี)

             ส่วนผสมที่นักเรียนชาวนาวัดดาวใช้  ได้แก่

             -  ขี้เค้ก  (ขี้ตะกอนจากโรงงานน้ำตาล)  120  ตัน 

             -  มูลวัว  32  ตัน

             -  แกลบดิบ  60  ตัน

             -  หัวเชื้อจุลินทรีย์  100  ลิตร

นักเรียนชาวนาได้กองปุ๋ยหมักชีวภาพประมาณ  67.5  ตัน  และสามารถจำหน่ายให้แก่สมาชิกในกลุ่มได้ประมาณคนละ  1  ตันครึ่ง  เป็นโควต้าที่ได้ตกลงกันภายในกลุ่ม  โดยกำหนดจำหน่ายตันละ  500  บาท  แล้วนำเงินรายได้ไปใช้หมุนเวียนภายในกลุ่ม  ได้เงินจำนวน  50,625  บาท  และได้กำไรหลังหักต้นทุนแล้ว  16,125  บาท

แต่สิ่งที่ได้มากกว่าเงินและกำไร  นั่นก็คือ  ความรู้ที่ติดตัวนักเรียนชาวนาทุกคน  กล่าวได้ว่านักเรียนชาวนาทุกคนได้เข้าใจเรื่องการปรับปรุงบำรุงดิน  รู้จักการผลิตปุ๋ยธรรมชาติ  อันส่งผลช่วยลดต้นทุนทางการผลิต  การหันมาใช้ปุ๋ยธรรมชาติแทนการใช้ปุ๋ยเคมีในนาข้าว  กิจกรรมการเรียนรู้และปฏิบัติจริง  ยังช่วยทำให้มีการส่งเสริมและสนับสนุนการใช้วัสดุที่มีอยู่ในท้องถิ่นมาใช้ให้เกิดประโยชน์สูงสุดเพื่อการทำปุ๋ย  นอกจากนี้สิ่งที่ทุกคนได้รับและถือว่าเป็นสิ่งที่สำคัญของชุมชน  คือ  ความสามัคคีของนักเรียนชาวนาที่ได้ร่วมกันทำงานอย่างมีกระบวนการและด้วยความเข้มแข็ง  อันเป็นแนวทางการพัฒนาชุมชนอย่างยั่งยืน  อันเป็นก้าวสู่ชุมชนชาวนาในระบบเกษตรอินทรีย์

คำสำคัญ (Tags): #uncategorized 

ความเห็น

ไม่ระบุ
เขียนเมื่อ

ยังไม่มีใครให้คำติชมเลย ขอหน่อยนะครับ ถือว่าดีมาก ควรรณรงค์ให้ชาวนาชาวไร่หันมาใช้ปุ๋ยหมักธรรมชาติกันมากขึ้นครับ

ไม่ระบุ
เขียนเมื่อ

ยอมรับเยี่ยม ที่บ้านปลูกอ้อย แนะนำส่วนผสมปุ๋ย ใช้ขี้เป็ด (กากอ้อย)กับมูลวัวและน้ำอามิ(น้ำเสียจาก โรงงานผงชูรส)ได้หนือเปล่า

ประถม
เขียนเมื่อ

เป็นความรู้ที่ละเอียดมาก

หากนำไปลงมือปฏิบัติคงช่วยได้มากเลยครับ

ขอบคุณมาก แล้วจะเอาไปแนะนำต่อกับเกษตรกร

ไม่ระบุ
เขียนเมื่อ

โสมแดง อาหารชูกำลังพืช สูตรเข้มข้น

ใช้ได้กับพืชทุกชนิด ไม่เป็นอันตรายต่อสิงแวดล้อม

1 ขวด ผสมน้ำฉีดได้ 15 ไร่

สนใจติดต่อ 086 - 3428007

ข้าวขวัญ
เขียนเมื่อ

ไม่รับโฆษณาขายสินค้าในบล็อกนี้นะคะ เพราะองค์กรเราส่งเสริมให้ชาวบ้าน มีความรู้ เพื่อที่จะพึ่งพาตนเองให้มากที่สุดค่ะ


พบปัญหาการใช้งานกรุณาแจ้ง LINE ID @gotoknow
ClassStart
ระบบจัดการการเรียนการสอนผ่านอินเทอร์เน็ต
ClassStart Books
โครงการหนังสือจากคลาสสตาร์ท
ภาษาปิยะธอน (Piyathon)
เขียนโค้ดไพทอนได้ด้วยภาษาไทย