อสุรีผีเสื้อสมุทร

จะกล่าวถึงอสุรีผีเสื้อน้ำ

อยู่ท้องถ้ำวังวนชลสาย

ได้เป็นใหญ่ในพวกปีศาจพราย

สกนธ์กายโตใหญ่เท่าไอยรา

ในวรรณคดีเรื่องพระอภัยมณี ของสุนทรภู่ ตัวละครที่มีลักษณะและบทบาทเด่น ได้แก่ นางผีเสื้อสมุทรซึ่งสุนทรภู่ได้จินตนาการว่าเป็นยักษ์อาศัยอยู่ในถ้ำกลางทะเล สามารถแปลงกายเป็นหญิงสาวสวยได้ ชาติก่อนนางได้รับพรจากพระอิศวรให้ถอดดวงใจใส่ไว้ในก้อนหินได้ นางจึงกำเริบใจไปต่อสู้กับพระเพลิง จึงถูกไฟกรดเผาจนร่างมอดไหม้ นางก็กลายเป็นปีศาจสิงอยู่ในก้อนหินที่ฝากดวงใจไว้ ครั้นเวลาผ่านไปก้อนหินก็มีแขน ขาหน้าตางอกออกมา แล้วกลับมีชีวิตขึ้นอีกครั้ง

วันหนึ่งนางได้พบพระอภัยมณีมีรูปโฉมงดงามต้องใจก็นึกรักจึงอุ้มไปอยู่ด้วยกันในถ้ำ เกิดลูกชายชื่อสินสมุทร ต่อมาพระอภัยมณีและสินสมุทรพากันหนีจากนาง นางผีเสื้อสมุทรออกติดตามไปด้วยความรัก แต่แล้วก็ต้องตายด้วยเสียงปี่ของพระอภัยมณี ร่างของนางก็กลับกลายเป็นก้อนหินดังเดิม