อะไรคือ จิตวิญญาณของ "ฟินแลนด์" (1)
ท่านกัลยาณมิตรท่านหนึ่งกระตุกต่อมคิดโดยนำเอา การศึกษาฟินแลนด์ มาให้ชม
ฟินแลนด์เป็นประเทศหนึ่งที่ได้รับการยอมรับจากผลของการสอบ "PISA" มีคนไป
ศึกษาดูงาน ดูการปฏิบัติ จำนวนมากมาย ทำให้ผมตั้งคำถามอยู่สองประการคือ
ประการแรก ก็คือ อะไรคือจิตวิญญาณของ "การศึกษาฟินแลนด์" ? ประการที่สอง
ประการที่สอง ก็คือ ระบบคิด หรือ อุดมการณ์ ของชาว ฟินนิช เป็นอย่างไร ?
ผมมีความคิดความเชื่อและสมมุติฐานว่า "จิตวิญญาณ เป็น ประธานสิ่งทั้งปวง"
จิตวิญญาณ ระบบคิด ความเชื่อ คุณค่า เป็นตัวกำหนดให้เกิดการเปลี่ยนแปลง
ของทุกอย่าง การปฏิบัติเช่นปฏิบัติการทางการศึกษา เป็นเรื่องเล็กน้อย เป็นเรื่อง
ที่สนับสนุน ระบบคิด ความเชื่อ คุณค่า
ผมเห็นว่าคนที่นำนวัตกรรมจากอีกบริบทหนึ่งมาใช้ โดยไม่ศึกษาระบบความคิด
ความเชื่อ คุณค่า จิตสำนึก และบริบทของระบบสังคมนั้น ๆ เสียก่อน เหมือนได้
แค่ร่างกาย ไม่ได้จิตวิญญาณไปด้วย การพัฒนาโดยปราศจากจิตวิญญาณก็เหมือน
กับท่อนไม้ ท่อนฟืน ที่ใช้งานไม่ได้ และรอวันเผา
เข้าใจดีว่า หลาย ๆ ท่านต้องการให้การศึกษาเกิดการเปลี่ยนแปลงดังเช่นสิ่งที่
เข้าไปมองเห็นความสำเร็จปลายทาง แล้วนำเอาวิธีการ และนวัตกรรม ที่เขามี
มาใช้ และหวังผลในความสำเร็จบนฐานการปฏิบัติแบบนำเข้า และสิ่งเหล่านี้เท่าที่
ผมเคยได้ศึกษามาตลอด มักไม่ค่อยสำเร็จ พวกที่ทำสำเร็จเป็นแบบอย่าง มักเป็นคนที่
มีจิตวิญญาณและอุดมการณ์ใกล้เคียงกับต้นตำรับเท่านั้น
ยุโรปและตะวันตก มีรากฐานความคิดทางอารยธรรมร่วมคืออะไร พัฒนาการความคิด
ของยุโรป เป็นผู้นำความคิดทั้งจิตนิยมและวัตถุนิยม และส่วนใหญ่ได้พัฒนามาสู่การ
พัฒนาแบบวัตถุนิยม ทุนนิยม โดยมีจุดร่วมคือ การผ่านยุคมืด คือด้านการจำกัดความคิด
จากความคิดสำเร็จรูปทางศาสนา และพัฒนาการมาสูยุคฟื้นฟูศิลปวิทยา จนมาถึงยุค
วิทยาศาสตร์ ซึ่งเป็นเสรีภาพทางวิชาการที่จะคิดค้นคว้า แม้จะเป็นวิทยาการที่ล้มล้าง
ระบบความคิดเดิม เช่น การอธิบายเรื่องโลกกลม โลกหมุนรอบดวงอาทิตย์ รวมทั้ง
ทฤษฎีวิวัฒนาการของดาร์วิน ทฤษฎีวิวัฒนาการของโลกทางธรณีกาล ตลอดจนถึง
ทฤษฎีสังคมศาสตร์ อย่างลัทธิมาร์กซ์ ก็มีรากฐานเช่นนี้ คนยุโรปและตะวันตกอยู่ในบริบท
แห่งความหนาวเย็น การค้นคว้าและหมกมุ่นอยู่กับบ้าน ก่อให้เกิดวิทยาการแบบใหม่ ๆ
อยู่ตลอดเวลา แม้ก่อนยุคปฏิวัติอุตสาหกรรมจะไม่มีโรงเรียน แต่ก็มีเวทีให้นำเสนอผลงาน
ได้อยู่ตลอดเวลา เช่นสมาคม ราชวิทยาลัย และจากการที่่่สว่างรุ่งเรืองจากวิทยาศาสตร์
ก่อให้เกิดการปฏิวัติเขียว ปฏิวัติอุตสาหกรรม และระบบทุนนิยมต่อมา เป็นรากฐานความคิด
ความเชื่อแบบยุโรปและตะวันตก
หันมาดูฟินแลนด์ ผมได้สำรวจอย่างคร่าว ๆ ในคำว่า "Finnish Ideology" จึงได้พบบทความ
และการวิจัยหลายอย่างระบุว่า อุดมการณ์ของชาวฟินแลนด์คือ อุดมการณ์แบบ "ชาตินิยม"
ทำไมชาวฟินนิช จึงมีอุดมการณ์แบบชาตินิยม ก็เพราะว่าอยู่ภายใต้การปกครองของชาติอื่น
มานานมาก ตั้งแต่อยู่ภายใต้อาณานิคมของรัสเซีย และอยู่ภายใต้ราชอาณาจักรสวีเดน นานมาก
และ ขบวนการเคลื่อนไหวชาตินิยมเพื่อทำให้ฟินแลนด์เป็นประเทศเอกราชอยู่ตลอดเวลา
ฟินแลนด์ประกาศเอกราชเมื่อ 6 ธันวาคม 2460 และมีสงครามกลางเมืองระหว่างพวกเสื้อขาว
กับเสื้ือแดง ฝ่ายขาวเป็นพวกนายทุน ชนชั้นสูง ส่วนเสื้อแดงเป็นพวกแรงงานกรรมการที่ได้รับ
การสนับสนุนจากรัสเซีย
ฟินแลนด์ผ่านการต่อสู้กับ โซเวียต เยอรมันนี ตลอดจนสู้กับ สหราชอาณาจักร ต่อมายุคสงครามเย็น
ได้รับอิทธิพลโซเวียต และใช้การพัฒนาเศรษฐกิจแบบตลาดเสรี และได้เข้าร่วมสหภาพยุโรปต่อมา
หลังจากที่สหภาพโ๋ซเวียตล่มสลาย บริบททางประชากร มีประชากรเบาบางมาก มีสวัสดิการสังคมและ
เปลี่ยนจากประเทศกสิกรรมที่ไม่เหมาะกับสภาพภูมิประเทศที่เป็นทะเลสาป หนาวเย็น และปรับเปลี่ยน
ประเทศไปเป็นอุตสาหกรรม ซึ่งสัมพันธ์กับการนับถือศาสนาคริสต์นิกาย "ลูเธอรัน" ซึ่งสนับสนุนการ
พัฒนาระบบทุนนิยมเป็นอย่างมาก ผลิตภัณฑ์ยอดฮิตที่เป็นที่รู้จัก คือ "โนเกีย" และ "แองกรี้เบิร์ด"
อุดมการณ์ชาตินิยมของฟินแลนด์ เป็นส่วนหนึ่งของจิตวิญญาณที่อยู่เบื้องหลังการกระทำหลาย ๆ อย่าง
ของชนชาติฟินแลนด์ เนื่องมาจากได้ถูกครอบงำและอยู่ภายใต้อาณานิคมของชนชาติอื่น มาอย่างยาวนาน
และประกาศเอกราชก่อนประชาธิปไตยแบบไทย ๆ ถึงสิบห้าปี แรงผลักดันส่วนหนึ่งเป็นเบื้องหลังให้
หลาย ๆ สิ่งของประเทศฟินแลนด์ประสบความสำเร็จในการเป็นประเทศอุตสาหกรรมใหม่ เช่นอุตสาหกรรม
เทคโนโลยีโทรคมนาคม รวมทั้งการศึกษาด้วย ความต้องการที่จะเป็นเอกราชและดิ้นรนต่อสู้เพื่อชาติของ
ตนเอง เป็นจิตวิญญาณที่ไม่มีใน นวัตกรรม "ก๊อบ" แค่วิธีการปฏิบัติ
คราวต่อไปจะพยายามค้นหาอีกว่า "Finnish Ideology" นอกจากชาตินิยม แล้วยังจะมีอย่างอื่นอีกหรือไม่
และ "Finish Ideology" มีส่วนกำหนด บุคลิกภาพของคนฟินแลนด์อย่างไร และส่งผลกระทบอะไรต่อการศึกษา
รวมทั้งคุณภาพของคนฟินแลนด์อย่างไร ?
ความเห็น (3)
อุดมการณ์ชาตินิยมนำไปสู่คุณภาพการศึกษาของฟินแลนด์
ดิฉันสงสัยว่าอะไรคือปัจจัยของคุณภาพคนไทย(ที่มีรากมาจากการศึกษา)?.
วินัย และ ความรับผิดชอบต่อสังคม เป็นสิ่งที่คนไทยขาด??
อะไรคืออุดมการณ์ของไทย??
อุดมการณ์ (Ideology) เป็นโครงสร้างส่วนบนที่ผลักดันให้คนทำอย่างไดอย่างหนึ่ง
เช่นผลักดันให้คนวิริยะ อุตสาหะห์ ขยัน อดทน อย่างถวายชีวิต ผลักดันให้คนใช้ระเบิดพลีชีพของตัวเอง
ผลักดันให้คนเกลียดชังอีกชาติหนึ่ง อุดมการณ์มีการผลิต มีการผลิตซ้ำสืบทอด ตลอดจนหมดอายุได้เหมือนกัน สิ่งที่ทำหน้าที่ผลิตซ้ำความรู้ความคิดเช่นนี้ก็คือ สถาบันครอบครัว เพื่อน สถาบันการศึกษา
สื่อสารมวลชน ในทรรศนะของผมแล้ว สถาบันที่คิดว่าทำการสืบทอดได้ดีน่าจะเป็นสถาบันครอบครัว
และสื่อสารมวลชน บางทีอุดมการณ์แบบไทยอาจมาจาก หนังไทยน้ำเน่าหลังข่าว ที่ไม่ค่อยรู้ว่าพระเอก
หรือนางเอกทำอาชีพอะไร มีเงินมหาศาล หนังที่มีแต่ความคิดสำเร็จรูปยัดให้ เดาออกได้เลย ส่วนสถาบันการศึกษาผมเห็นว่ามีส่วนมากเลย โดยเฉพาะการเลียนแบบวิถีชีวิตแบบทุนนิยม บริโภคนิยม
ตั้งแต่ชุดเสื้อผ้า ไปจนถึงการใช้บัตรเครดิต อันนี้ได้ผลมาก เป็นสิ่งที่ไม่มีในการเรียนการสอน แต่เป็น
ความจริงในวิถีชีวิต ในทรรศนะของผมเห็นว่าเป็นความตั้งใจของสังคมแบบทุนนิยมที่ทำได้ผล ส่วนเรื่อง
วินัยและความรับผิดชอบต่อสังคม ความคิดเช่นนี้ไม่ค่อยปรากฎในหนังในภาพยนต์สื่อสมัยใหม่ แต่เป็นสิ่งที่เกิดจากการปราบปรามในโรงเรียน ทำให้เกิดการต่อต้าน ความคิดที่นำเสนอแบบนี้จึงไม่ได้เข้าไป
ในสมอง ในจิตสำนึกอย่างจริง ๆ จังแต่ แต่ยกนิ้วกิจกรรมในสถานศึกษา แบบทุนนิยม อยากรวย มั่งมี แต่งตัวสวย แต่งตัวดี ราคาแพง อยากบริโภคร้านอาหารหรูทันสมัย แบบนี้ได้ผลมาก ๆ ส่วนเรื่องอุดมการณ์แบบไทย ๆ เป็นอย่างไร คิดว่ายังไม่ใครวิจัยในประเด็นดังกล่าว ผมไปสืบค้นแล้วไม่เจอครับ
ขอบคุณคุณ Nui ให้ความสนใจและคอมเมนท์ รวมทั้งตั้งคำถามอีก ต่อไป ต่อไป
รออ่านอยู่ครับ