ในหนังสือ คู่มือมนุษย์ โดยพุทธทาสภิกขุ ฉบับย่อ ที่ดำเนินการตัดทอนโดยนายปุ่น จงประเสริฐ พ.ศ. ๒๕๐๑ หน้า ๓ - ๔ มีข้อความต่อไปนี้
"คนเราย่อมเชื่อความคิดเห็นของตัวเอง เพราะฉะนั้น ความจริง หรือสัจจะ สำหรับคนหนึ่งๆ นั้น มันอยู่ที่ว่าเขาเข้าใจและมองเห็นเท่าไรเท่านั้นเอง : สิ่งที่เรียกว่า 'ความจริง' ของแต่ละคนไม่เหมือนกัน คนเราเข้าถึงปัญหาหนึ่งๆ ได้ตื้นลึกกว่ากัน หรือด้วยลักษณะที่ต่างกัน และด้วยสติปัญญาที่ต่างกัน สิ่งใดที่อยู่เหนือสติปัญญาความเข้าใจของตน หรือตนยังไม่เข้าใจ คนนั้นก็ไม่ถือว่าเป็นความจริงของเขา ถ้าเขาจะพลอยว่าจริงไปตามผู้อื่น เขาก็รู้สึกอยู่แก่ใจว่า ไม่เป็นความแท้ความจริงของเขาเลย"
ความจริงในเรื่องเดียวกันของแต่ละคนไม่เหมือนกัน
ต่อไปนี้คือข้อความในหนังสือ หน้า ๔ ที่ผมตีความว่า เป็นเรื่องการเรียนรู้สู่การเปลี่ยนแปลง (transformative learning)
" ความจริงของคนหนึ่งๆ นั้น จะเดินคืบหน้าได้เสมอ ตามสติปัญญา ความรู้ความเข้าใจที่เพิ่มขึ้นทุกๆ วัน จนกว่าจะถึงความจริงขั้นสุดท้าย ...."
นอกจากความจริงในเรื่องใดเรื่องหนึ่ง ของแต่ละคนไม่เหมือนกัน แล้ว ความจริงในเรื่องนั้น ของคนๆ เดียวกัน ก็ไม่เหมือนเดิมด้วย เพราะคนเรามีการเรียนรู้ ที่เรียกว่า "การเรียนรู้สู่การเปลี่ยนแปลง" (transformative learning)
ผมเชื่อว่า การเรียนรู้ที่ดี ไม่ว่าจะเป็นการเรียนรู้ในโรงเรียน หรือการเรียนรู้ในการดำรงชีวิตโดยทั่วไป ย่อมต้องเป็นการเรียนรู้สู่การเปลี่ยนแปลง
วิจารณ์ พานิช
๑๐ ก.พ. ๕๘
ไม่มีความเห็น