636. ดูละคร (ลิง) แล้วย้อนดูองค์กร

บทความเรื่อง "ดูละคร (ลิง) แล้วย้อนดูองค์กร"

โดยดร.ภิญโญ รัตนาพันธุ์  www.drpinyo.com and www.aithailand.org

ไปดูเรื่อง Planet of the Apes พิภพวานรตอน 2 มาก็พบกับความตื่นตาตื่นใจแน่และตอนนี้เป็นตอนที่สืบเนื่องมาจากตอนก่อนที่นักวิทยาศาสตร์ค้นพบวิธีการรักษาโรคๆหนึ่ง ทดลองในลิงปรากฏว่าหาย แต่พอแอบเอาไปใช้ในคนคือพ่อของนักวิทยาศาสตร์ที่กำลังจะตาย กลับไม่ได้ผลแถมเกิดโรคระบาดทำลายประชากรโลกแบบหยุดไม่อยู่ไปเป็นพันๆล้าน เรียกว่าล้างโลก อารยธรรมแทบสูญสิ้น แถมเกิดผลกระทบที่คาดไม่ถึงคือลิงฉลาดขึ้น แถมมันยังเอาสารเคมีไปทำให้เพื่อนมันฉลาดกันทั้งฝูง ฉลาดชนิดรบเก่งมีกลยุทธ์เอาชนะมนุษย์ได้ 

                          

                           Credit ภาพ: http://pose.com.vn/Giai-tri/dien-anh/Dawn-of-the-P...

ตอน 2 นี่ก็เลยเป็นภาคต่อที่ลิงเริ่มตั้งอาณาจักรของตนเอง มนุษย์ก็รวมตัวกันอยู่ในป้อมปราการแคบๆ อารยธรรมล่มสลายไม่มีไฟฟ้า ด้วยความบังเอิญมนุษย์เผลอเดินเข้าไปในเขตลิง แล้วยิงลิงตัวหนึ่งตาย สงครามมนุษย์กับลิงก็เริ่มขึ้น หัวหน้าฝูงลิงไม่พยายามที่จะตอบโต้กลับ ส่วนมนุษย์เองก็อยากกำจัดลิง เอาง่ายๆทั้งสองฝ่าย ในผ่ายตัวเองลิงก็มีกลุ่มที่ไม่เห็นด้วยกับหัวหน้าลิง มนุษย์ก็มีกลุ่มที่คิดต่าง ที่สุดกลุ่มลิงก็กบฏหัวหน้าตนเอง แล้วยกทัพบุกมนุษย์ โดยเริ่มจากเข้าไปขโมยอาวุธได้ง่ายๆ โดยหลอกมนุษย์ว่ามันเป็นลิงธรรมดาไม่ฉลาด ความประมาทของมนุษย์เพียงสองสามคน นำมาสู่หายนะ ลิงจับอาวุธแล้วบุก สามารถเอาชนะมนุษย์ จับทั้งหมดไปเป็นทาสลิง แต่ที่สุดเกิดเหตุการณ์พลิกผันเจ้าลิงหัวหน้ากลับมายึดอำนาจคืนได้ด้วยความช่วยเหลือของมนุษย์กลุ่มหนึ่งสงครามเลยสงบ แต่ก็จะเป้นเพียงชั่วคราวเพราะตอนนี้กองทัพมนุษย์อีกกลุ่มกำลังรุกมา เรื่องนี้แม้เป็นเพียงละครลิง แต่ก็ดูสมจริงจนน่าคิดว่าอาจเกิดขึ้นได้จริง

แล้วละครลิงสอนอะไรเราบ้้าง ในมุมมองของ OD (Organization Development) นั้นเรื่องนี้หัวใจของเรื่องอยู่ที่คำว่าMental Model (ความฝังใจ) ..Mental Model เป็นสิ่งงที่นักจิตวิทยาค้นพบมานานแล้วว่ามนุษย์สร้างแบบจำลองของเหตุการณ์ต่างๆไว้ในสมอง โดยเป็นระบบเหตุผลที่มนุษย์สร้างขึ้นมาเองโดยอาจมาจากประสบการณ์ชีวิต สิ่งแวดล้อมที่ทำตามๆกันมา หรือแม้กระทั่งคิดเอาเอง Mental จะเป็นตัวกำหนดพฤติกรรมของมนุษย์ เช่นเกิดเหตุการณ์อย่างหนึ่ง มนุษย์เมื่อรับรู้ก็จะเอามากรองในแบบจำลอง Mental Model ในสมองว่า ถ้าตอบโต้อย่างนี้ผลจะเป็นอย่างนั้น จากนั้นก็แสดงพฤติกรรมออกมา เช่น ลองถึงโลกเมื่อ 50,000 ปีก่อน มนุษย์โบราณวัยรุ่นกลุ่มหนึ่งเห็นเสือเดินมา ก็จะคิดว่าใช่แล้วมันกินได้ ด้วยประสบการณ์ที่เรียนรู้มาก็จะล่าละ Mental Model บอกเช่นนั้น แต่เนื่องจากมันเคยเห็นผู้ใหญ่กินเสือ แต่ไม่เคยเห็นตอนล่า นี่แหละเรื่องยุ่งมาแล้ว ที่หนักไปกว่านั้นเจ้ามนุษย์ถ้ำรุ่นเยาว์คนหนึ่งเคยไปล่าหมูป่ากับพ่อ ประสบการณ์การล่าสอนว่าไม่ยากอย่างที่คิด ก็แค่ไล่แทงก็ได้กินแล้ว แต่ต้องวิ่งตามออกแรงหน่อย นี่แหละ Mental Model ฉะนั้นเลยชวนเพื่อนวิ่งเข้าหาเสือ เพื่อนก็เชื่อเพราะเจ้าหมอนี่พูดความจริงมาตลอด Mental Model จึ่งกลายเป็นว่าต้องเชื่อเพื่อนรักคนนี้ไม่อดแน่..ได้เรื่อง เสือไม่ระคายหอกเด็กๆ แถมตะปปหัวเพื่อนคนหนึ่งไปกิน... แน่หล่ะเหตุการณ์สยองนี้จะถูกถ่ายทอดต่อไปยังรุ่นหลาน กลายเป็น Mental Model ตัวใหม่ ที่จะทำให้คนปลอดภัยขึ้น เพราะรู้แระว่าอย่าไปยุ่งกับเสือ และหมูป่าไม่เหมือนเสือ

ประมาณนี้ต้องอธิบายยาวหน่อย เรื่องพิภพวานารทั้งสองภาคนี่เราเห็นความหายนะชัดเจน และชัดเจนว่ามาจากคำว่า Mental Model .. Mental Model ของนักวิทยาศาสตร์คนแรกที่ลักลอบเอาวัคซีนที่ยังไม่ผ่านการทดลองในมนุษย์ที่แม้จะผ่านลิงมา แต่ปรกติจะไม่เอาไปใช้เลยถ้าไม่ทดลองให้เห็นในมนุษย์ก่อน เพื่อเอามาช่วยพ่อ บิงโก..หายนะมาเยือนทั้งโลก แถมได้ลิงฉลาดที่จะกลายมาเป็นนายมนุษย์ในอนาคตอีกฝูกใหญ่ ภาคสองนี่เห็นชัดทั้งฝ่ายลิง ฝ่ายมนุษย์ ลิงก็จะมี Mental Model สองกลุ่ม กลุ่มแรกอยู่ร่วมกัน อย่าสร้างสงคราม เดี๋ยวตายหมด แต่อีกกลุ่มเชื่ออีกแบบ คือต้องกำจัดมนุษย์ก่อนมนุษย์มาฆ่าเราแค่นั้นเองนำมาสู่กบฎในหมู่ลิง ลิงยกพวกมาทำลายมนุษย์สำเร็จ ส่วนหัวตัวเดิม เดิมมี Mental Model ว่ามนุษย์เป็นพวกหลอกลวงก็ไม่เชื่อ แต่พระเอกได้ช่วยชีวิตลิงตัวนี้ เลยกลายว่ามี Mental Model ใหม่ เพราะแต่เดิมลิงตัวนี้เชื่อว่าลิงเท่านั้นทีมีศีลธรรม แต่ก็ค้นพบว่าคนไม่ทุกคนที่ร้านกาจ ลิงบางตัวต่างหากที่ขาดศีลธรรม ที่สุด Mental Model ใหม่นี้นำมาสู่ความร่วมกันมนุษย์เลยหลุดจากความเป็นทาสของลิง (เชื่อว่าชั่วคราว) ในภาคนี้ แต่ภาคสามก็ไม่รู้จะมีผีบ้าตัวไหน ยั่วยุ่ด้วย Mental Model ประหลาดๆ แล้วสร้างความหายนะให้โลกอีก ก็คอยดูกันต่อไป

Mental Model เป็นหัวข้อสำคัญหนึ่งในวินัยห้าประการขององค์กรแห่งการเรียนรู้ ที่เราต้องหาให้เจอว่ามันคืออะไรแต่ต้น หาไม่ยากมันมักเป็นอะไรที่ทำกันมาจนเคยชิน แต่สร้างผลเสียหายได้ในระยะยาว บางเรื่องไม่ทำก็จะสร้างความปั่นป่วนให้องค์กรในระยะยาว เราดูเรื่องลิงไปแล้ว ดูเรื่องคนบ้าง.. พิพวานรไม่ได้มีอยู่ในหนังครับ ในองค์กรก็มี บริษัทชั้นนำแห่งหนึ่งที่ผมไปเป็นที่ปรึกษาเราเจอเรื่องหนึ่งครับ เนื่องจากเป็นบริษัทดังเงินเดือนมาก หลายสาขาตั้งอยู่บ้านนอก..ได้เรื่องครับเจอเพื่อเจอฝูง ญาติเมื่อไหร่ พี่เปย์ครับ เป็นเจ้าภาพหมด เจ้าภาพจงเจริญ ผลคือติดหนี้หัวบาน พนักงานแต่ละคนมีหนี้ล้นพ้นตัว ... Mental Model คือเราเป็นลูกพี่ เราทำบริษัทใหญ่รายกว่าทุกคน เราต้องดีกับทุกคน เราต้องจ่าย ..ลืมไปครอบครัวแตกแยก จะเกษียณแล้วสติจะแตก เพราะใช้หนี้ไม่หมดนี่มองไม่เห็น ..โรงงานก็งง ..พี่ว่าพี่จ่ายดีแล้ว ทำไมยังบ่นอีก แถมมีโกงอีก..ไม่โกงได้ไงครับ หนี้เยอะขนาดนั้น.. กดดันกันไปหมด สมาธิไม่มี ทำงานไม่ได้ ปัญหาเพียบ..พัฒนายากครับ ต้องเริ่มจากตรงนี้ก่อน ต้องอบรมวิธีการมองโลก เปลี่ยน Mental Model ก่อน ตรงนี้ทาง OD มีวิธีการครับ เน้นการใช้ Appreciative Inquiry (AI) สร้างวัฒนธรรมองค์รใหม่ก็ได้ หรือถ้าถนัดโค้ชก็โค้ชกันเสริมก็ได้

ดูเรื่อง AI เพิ่มเติมได้ที่นี่       

 <iframe width="500" height="281" src="//<a href=" http:="" www.youtube.com="" embed="" tktonqzxsqk""=""><a href="http://www.youtube.com/embed/tkTonqzXSqk" <="" a="">">www.youtube.com/embed/tkTonqzXSqk"</a> frameborder="0" allowfullscreen="">

ส่วนใครสนใจวิธีแก้ Mental Model สอบถามเพิ่มเติมทาง Inbox ได้ หรือ เข้ามาที่

www.drpinyo.com จะเจอช่องทางติดต่อกันครับ</p><p>เรื่องการเปลี่ยน Mental Model โดยใช้ AI ผมจะเขียนเพิ่มเติมในตอนต่อๆไปครับ</p><p>ว๊าว..ดูละคร (ลิง) แล้วย้อนดูตัวเอง อย่าให้แพ้ลิงนะครับ </p><p>วันนี้พอเท่านี้ เพียงเล่าให้ฟัง ลองเอาไปพิจารณาดูนะครับ </p>