ชีวิตที่พอเพียง: ๒๐๘๔. ไตร่ตรองชีวิตยามชรา

 

          ผมเขียนบันทึกนี้ในวันที่ ๑ ม.ค. ๕๗ อายุย่างเข้า ๖ รอบเต็ม    และเขียนระหว่างหยุดยาวเข้าวันที่ ๘ เพราะผ่าตัดตาต้อกระจก และเพราะเป็นเทศกาลหยุดปีใหม่    ที่ผมใช้เวลาอ่านหนังสือ และเขียนบันทึกลง บล็อก    ดูหนังสารคดีชีวิตสัตว์     และไตร่ตรองชีวิต เตรียมเผชิญสภาพที่ชรามากขึ้นๆ จนในที่สุดคงจะช่วยตัวเองไม่ได้

          เพราะเพิ่งไป บราซิลมา    เมื่อพบหนังสารคดีเกี่ยวกับ ลุ่มน้ำอเมซอน ซึ่งดูได้ ที่นี่ ผมก็ติดใจ    ตอนแรกเห็นรถโดยสารเก่าแล่นบนถนนดิน ก็นึกถึงชีวิตวัยเด็กของตนเองเมื่อ ๗๐ ปีมาแล้ว    แต่ดูไปๆ คนบางเผ่าที่นั่นยังไม่สวมเสื้อผ้าเลย     ยังมีชีวิตแบบเปล่าเปลือย    จึงตระหนักว่าในโลกนี้ยังมีคนที่มีชีวิตอยู่แบบยังเป็นสังคมล่าสัตว์ เก็บผลไม้เผือกมัน    ยังไม่เป็นสังคมเกษตรกรรม    และอยู่แยกกันเป็นกลุ่มย่อยๆ     ดูแล้วเขาก็อยู่กันอย่างมีความสุขดี    เพราะพื้นที่ป่าอุดมสมบูรณ์    นักโบราณคดีเขาไปพบวัตถุที่บอกเราว่า มีคนที่มีอารยธรรมอยู่ที่นั่นแล้ว เมือ ๙,๐๐๐ ปีก่อน 

          สิ่งที่ท้าทายผมในชีวิตวัยใกล้ครบ ๖ รอบคือ    จะรักษาสุขภาพร่างกายและสมองไว้ในระดับนี้ให้ยืนยาวอีกหน่อยได้อย่างไร    เรื่องแรกที่ทำคือออกกำลังกาย    โดยการเดินในหมู่บ้านทุกวัน วันละ ๓๐ นาที    การออกกำลังกายนี้ ช่วยเรื่องสมองด้วย    งานที่ยังมีให้ทำเป็นกรรมการในที่ต่างๆ ยังไม่ลดน้อยลง    โดยคาดว่า ตอนปลายปี ๒๕๕๙ จะลดลงไปอย่างชัดเจน    การมีงานให้ทำ เป็นลาภอันประเสริฐเพื่อการมีสุขภาพดี

          ผมเคยตั้งใจไว้ว่า เมื่อมีงานน้อยลงแต่ร่างกายยังแข็งแรงพอควร จะนั่งรถเมล์เที่ยวกรุงเทพให้ปรุไปเลย    โดยเฉพาะเที่ยววัดและสถานที่สำคัญๆ ที่น่าเที่ยวที่มีมากมาย    รวมทั้งจะนั่งเรือด่วนเจ้าพระยาด้วย    จนเดี๋ยวนี้ก็ยังไม่ได้ทำ

          การอ่านหนังสือมีคุณจริงๆ ต่อผม    ทำให้ผมเพลิดเพลิน ไม่มีช่วงเวลาที่รู้สึกเหงาหรือเบื่อหน่ายเลย    เพราะอ่านแล้วผมก็ตีความ แบ่งปันออกไปในวงกว้าง    เมื่อมีคนได้รับประโยชน์ ผมก็มีความสุข    กิจกรรมนี้ทำให้มีการรวมเล่มบันทึกเรื่องการศึกษา    ปี ๒๕๕๖ ผมมีหนังสือออกเผยแพร่ถึง ๖ เล่ม มากกว่าปีใดๆ    และเป็นหนังสือด้านการศึกษาทั้งหมด   

          เพราะความก้าวหน้าของเทคโนโลยี ไอซีที หรือระบบ อินเทอร์เน็ต ทำให้ผมมีชีวิตดี (สนุกสนานและสร้างสรรค์) เช่นนี้ได้    ขอบคุณตัวเอง ที่ตัดสินใจฝึกพิมพ์ดีดแบบไก่จิก จนพิมพ์ภาษาไทยได้คล่อง    และที่หาทางติดตามความก้าวหน้าและฝึกใช้เครื่องมือ ไอซีที จนสามารถนำพลังของมันมาช่วยให้ชีวิตสนุกสนาน เรียนรู้ และสร้างสรรค์ได้ในปัจจุบัน    แนวคิดที่ผมบอกตัวเอง ตอนซื้อเครื่องมือ ไอซีที ต่างๆ มาฝึกใช้เมื่อสิบกว่าปีก่อน ว่า “ลงทุนเพื่อการเรียนรู้”    มาให้ผลตอบแทนชัดเจนในตอนนี้    โดยที่ตอนแรกๆ สาวน้อยบ่นอุบ ว่าผมชอบซื้อคอมพิวเตอร์และสมาร์ทโฟน รุ่นโน้นรุ่นนี้มาเล่น    ผมบอกว่าไม่ได้ซื้อมาเล่น แต่เอามาเรียนรู้ และใช้ทำงาน    ตอนนี้เธอไม่บ่นแล้ว เพราะเห็นคุณของการที่คนแก่รู้จักใช้พลัง ไอซีที เพื่อชัวิตที่ดี มีประโยชน์ 

          ผมมีความเชื่อว่า การเรียนรู้ เป็นยาอายุวัฒนะที่ดีที่สุด    โดยต้องเป็นการเรียนรู้บูรณาการ คือฝึกเรียนรู้ทุกด้าน    ทั้งเรียนรู้ปัจจัยภายนอกกาย และเรียนรู้ภายในกายและใจของเราเอง    ฝึกให้สมองส่วนบน (เหตุผล) กับสมองส่วนล่าง (อารมณ์) มันปรองดองเกื้อหนุนกัน    เราก็จะกำกับตัวเราได้ ไม่ให้อารมณ์วุ่นวายไปกับโลกและสังคมที่ “วุ่นวายหนอ”  

          ยิ่งช่วง ๒ เดือนที่ผ่านมา คุณทักษิณได้ช่วยปลุกวิญญาณรักชาติ ห่วงใยประเทศของคนไทย    ให้ขึ้นมาร่วมกันเสียสละ ความสุขส่วนตัว และเสียสละเงินบริจาค ออกมาร่วมกันประท้วง    เป็นพลังมวลมหาประชาชนที่จำนวนมากกว่าการเดินขบวน ครั้งใดๆ    รวมทั้งแสดงให้โลกบันทึกไว้ใน กินเนสส์ บุคออฟเร็คคอร์ด ว่าเราได้ชุมนุมประท้วงอย่างสันติและอย่างมีอารยะ อย่างสูงส่ง    คนที่มาร่วมประท้วงเป็นคนที่เดินทางมาจากทุกสารทิศ    มาด้วยข้าวปลาอาหารเอามาแบ่งปันกัน    แถมยังเอาเงินไปร่วมบริจาค    ไม่ใช่ชุมนุมกันด้วยพลังการว่าจ้างด้วยอำนาจเงินของนักการเมือง อย่างการชุมนุมบางครั้ง   

          บรรยากาศเช่นนี้ เป็นโอกาสดียิ่งในการ “สอบอารมณ์” ของผม    ว่าผมจะต้องหาวิธีทำให้จิตสงบ ไม่มีอารมณ์พลุ่งพล่านไปกับสถานการณ์    ผมพบว่าการควบคุมตนเอง ให้อยู่กับกิจกรรมหลักที่ตัวเองกำหนด เป็นยาคุมอารมณ์ที่ดีที่สุด    ผมบอกตัวเองมานานตั้งแต่หนุ่มๆ ว่าเราต้องเป็นผู้บงการชีวิตของตัวเอง    ไม่ปล่อยให้สถานการณ์ภายนอกมาเป็นผู้บงการ    ฝึกไปเรื่อยๆ ก็พอจะทำได้ดีขึ้น

          ที่จริงในสถานการณ์วิกฤติทางการเมืองของประเทศไทยครั้งนี้ ผมไม่ได้วางตัวเป็นกลาง     ผมตัดสินใจเข้าข้างตั้งนานมาแล้ว    คือเข้าข้างประเทศไทย และเข้าข้างความถูกต้อง    หาทางเปิดโปงข้างความชั่วทุจริต โกงกิน    ดังนั้น บล็อก www.gotoknow.org/blog/thai-politics จึงทำหน้าที่อย่างเต็มที่    และมีท่านที่ผมนับถือและเชื่อถือ ส่งข้อเขียนมาให้ผมเอาลงเผยแพร่หลายท่าน    รวมทั้งผมก็ได้เขียนบันทึกยอดนิยม ชื่อ ระบอบทักษิณเป็นอย่างไร    มีคนเอาไปแชร์ต่อในโซเชี่ยลมีเดียกันอย่างกว้างขวาง    จนมีรายการวิทยุโทรศัพท์มาขอสัมภาษณ์ออกรายการ ผมได้ตอบปฏิเสธไป    ด้วยเหตุผลว่าผมไม่มีความรู้ด้านการเมือง    และที่รู้ก็ได้เขียนไปหมดแล้ว    ถามอะไรก็จะตอบได้ไม่มากกว่าที่เขียน 

          คนชราก็รักบ้านเมืองเป็นเหมือนกันนี่    ที่น่าแปลกใจ คือผู้สูงอายุไปร่วมเดินขบวนและร่วมชุมนุมมากมาย    ศิษย์เก่าวิศวจุฬารุ่นใกล้ ๘๐ (ก่อนผมหลายปี) นัดกันไปเป็นรุ่น    อาจารย์มหาวิทยาลัย  แบ๊งเกอร์ เจ้าหน้าที่การบินไทย พนักงานบริษัท ฯลฯ ต่างก็ไปร่วมกัน “กู้ชาติ” ออกจากความชั่วช้าสามานย์ทุจริตโกงกิน    ผมฝึกทำจิตว่างอยู่กับสภาพสังคม เช่นนี้ในปลายปี ๒๕๕๖     

          ความเชื่อว่า ความดีย่อมชนะความชั่ว  ธรรมย่อมชนะอธรรม    ที่พิสูจน์ให้ผมเห็นเรื่อยมาตลอดชีวิต    ทำให้จิตผมสงบได้ ในท่ามกลางวิกฤติการเมือง

          ผมว่า ที่วิกฤติซึมลึกทำลายความมั่นคงระยะยาวของชาติยิ่งกว่าการเมือง คือระบบการศึกษา   ที่ทั้งอ่อนแอและซึมลึกบ่อนทำลาย    โดยคนทั่วไปไม่รู้ตัว    ผมได้เขียนเสนอเรื่องนี้ไว้ ที่นี่    และในบันทึกวันพรุ่งนี้ (๒๘ ม.ค. ๕๗) ใน บล็อก www.gotoknow.org/blog/council ก็จะกล่าวถึงเรื่องนี้ด้วย     ผมจึงตั้งใจใช้ชีวิตในช่วงนี้ศึกษาและเผยแพร่เรื่องการศึกษา สมัยใหม่ อย่างเอาจริงเอาจัง    และยิ่งศึกษามากเท่าไรก็ยิ่งเห็นสภาพวิกฤติการศึกษาของประเทศไทยมากยิ่งขึ้น

          ผมได้รับการสั่งสอนมาจนขึ้นใจว่า “วิกฤติคือโอกาส”    ดังนั้น ทั้งวิกฤติการเมือง และวิกฤติการศึกษา คือโอกาสที่คนแก่อย่างผมจะได้ใช้พลังคนแก่ที่ยังพอมีเรี่ยวแรงอยู่บ้าง ทำงานรับใช้บ้านเมืองต่อไป (โดยไม่ต้องมีตำแหน่งหน้าที่)     โดยที่หลักการศึกษาสมัยใหม่ การทำงานคือการเรียนรู้    การเรียนรู้ที่แท้จริงคือการทำงาน   

 

 

วิจารณ์ พานิช

๑ ม.ค. ๕๖

 

 

[อ.ต๋อย]

ขอบูชาครูแห่งการเรียนรู้

[นงนาท สนธิสุวรรณ]

เป็นกำลังใจให้ค่ะ...อายุเป็นเพียงตัวเลข..

[แก้ว..อุบล จ๋วงพานิช]

อาจารย์ทำให้พวกเราได้เรียนรู้เสมอค่ะ