ปลูกป่าในนาข้าว
การออกปฏิบัติงานในพื้นที่เป็นงานประจำที่ผมต้องทำทุกวันอังคาร ครั้งนี้ผมออกพื้นที่เยี่ยมเยียนพี่ไพฑูรย์ จันทร์เสน เกษตรกรบ้านกางกี่ (ตำบลเมืองเตา อำเภอพยัคฆภูมิพิสัย จังหวัดมหาสารคาม) พบรูปแบบการจัดการพื้นที่นาที่น่าสนใจมาบอกเล่า
พี่ไพฑูรย์ แบ่งพื้นที่นา 9 ไร่ แปลงนี้ ออกเป็น 4 แปลงย่อยเท่าๆ กัน เสริมคันนาที่อยู่กลางแปลงนาย่อยทั้ง 4 แปลง ปลูกไม้ยืนต้น ความกว้างของคันนาสามารถใช้รถปิกอัพหรือรถไถนาเดินตามวิ่งผ่านได้สบาย
ไม้หลักที่พี่ไพฑูรย์ปลูก ได้แก่ ยางนา 300 ต้น พยุง 100 ต้น วิธีการหนึ่งที่ช่วยให้การปลูกยางนาและพยุงให้เจริญเติบโตได้รวดเร็ว และมีเปอร์เซ็นต์การรอดตายสูง คือ ปลูกใกล้ๆ กับหลุมกล้วย ซึ่งมีอยู่ตามคันนาทั้งหมด 200 หลุม
ไม้พยุงและยางนาที่เห็นปลูกได้ 3 ปี พบว่า ไม้พยุงโตกว่ายางนามาก แต่เวลานับจากนี้ไปไม่แน่ว่า ยางนา กับ พยุง อะไรจะโตเร็วกว่ากัน ทั้งผมและพี่ไพฑูรย์วาดภาพในอนาคตแบบเดียวกันคือ พื้นที่ตรงนี้จะเป็นแหล่งกำเนิดของเห็ดธรรมชาติหลายชนิด เช่น เห็ดเผาะ เห็ดน้ำหมาก เห็ดระโงก ฯลฯ รวมถึงมูลค่าของเนื้อไม้ที่เพิ่มขึ้นตามการเจริญเติบโตของต้นไม้ในแต่ละปีมีมูลค่ามากกว่าดอกเบี้ยเงินฝากในธนาคารหลายเท่าตัว
คันนาโดยรอบพื้นที่ยังมีการปลูกไม้ยืนต้นหรือไม้เศรษฐกิจอื่นๆ ได้แก่ มะขามป้อม (ที่เห็นในภาพอายุ 1 ปี) น้อยหน่า ซึ่งไม้ทั้งสองชนิดนี้ทนแล้งได้ดี ส่วนกระเจี๊ยบแดงที่เห็นเป็นกระเจี๊ยบพื้นเมือง ไม่ได้ปลูกแต่เกิดขึ้นมาเองตามธรรมชาติ
ยางพารา พี่ไพฑูรย์บอกว่า ปลูกทดสอบ ขวดน้ำที่อยู่ข้างๆ เป็นการให้น้ำหยดอีกวิธีการหนึ่ง
ขี้เหล็ก ไม้โตเร็ว ทนแล้งและทนดินเค็มได้ดี เนื้อไม้ใช้ทำบ้าน ทำเฟอร์นิเจอร์ ดอกและยอดอ่อนต้มใช้เป็นอาหาร
สะเดา ไม้โตเร็ว ใช้ประโยชน์จากเนื้อไม้ ดอกใช้เป็นอาหาร ใบและลูกใช้ทำสารไล่แมลง
ตอนนี้เป็นช่วงเวลาหลังทำนาปี เกี่ยวข้าวเสร็จพี่ไพฑูรย์หว่านปอเทืองเพื่อไถกลบปรับปรุงดินนา
ปลูกมันเทศ เพราะว่าเป็นพืชใช้น้ำน้อย
มันสำปะหลัง ระยอง 81 เป็นพืชหลังนาที่พี่ไพฑูรย์ปลูกมากที่สุด
จากการสนทนาระหว่างเดินดูสภาพพื้นที่ จึงรู้ว่าพี่ไพฑูรย์สนใจการผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวมาก ยินดีที่จะเป็นเครือข่ายกับกลุ่มหรือองค์กรภายนอก ผมทันทีรับปากว่าจะช่วยประสานงานให้ เพราะเห็นว่าพี่ไพฑูรย์มีความพร้อมในเรื่องจิตใจ สภาพพื้นที่เหมาะกับการผลิตข้าวอินทรีย์ พื้นที่ของคันนาทั้งหมดประมาณ 4 ไร่ สามารถปลูกพืชสมุนไพรที่เหมาะสมกับสภาพพื้นที่ ส่งเป็นวัตถุดิบให้กับตลาดกลางสมุนไพรที่หลายๆ หน่วยงานในจังหวัดมหาสารคามได้ร่วมกันขับเคลื่อนอยู่ในขณะนี้
ความเห็น (12)
ดีจัง ใช้พื้นที่คุ้มมาก ต้นไม้เต็มไปหมด อยากปลูกแบบนี้บ้าง แต่คงต้องมีสระน้ำไว้รดน้ำยามหน้าแล้ง
สวัสดีครับคุณNopparat Pongsuk
1 - 2 ปีแรก อาจต้องพิถีพิถันในการดูแล ปีที่ 3 ต้นไม้เติบโตระบบรากแข็งแรง เปอร์เซ็นต์การอยู่รอดสูง การดูแลรักษาก็น้อยลง
สวัสดีค่ะ...ยายธี..ต้องการ..คำแนะ..นำ..เกี่ยวกับ.."ต้นไม้ "...เพราะไม่มี..พื้นฐานทางนี้เลย...เรากำลัง..ให้ความสนใจ.
ที่จะ..วิเคราะห์หาเหตุผล..ให้..กับคำว่า"ต้นไม้และคุณค่า"..โดยใช้..คำจำกัด..ความว่า.."วนวาร..วารวน"โดยจะเป็นทฤษฏีการเรียนรู้อีก..หนึ่งรูปแบบ...ในสังคมปัจจุบัน...
"ป่า บน..คันนา"..เป็นการปฏิรูป..ผลประโยชน์ ต่อเนื่อง..ที่..อยู่ใน..ทิศทางเดียวกัน..ระหว่างผืนดินและ..ต้นไม้...ซึ่งมีความสำคัญล้อรับกันอยู่...สภาพคันนา..ในปัจจุบัน...ที่หมดคุณภาพ..หรือด้อย..คุณภาพ..ในการ..จัด..การ..กำลัง..มีมากขึ้นทุกทีๆ..จากอดีต..เป็นต้นว่า..คันนา..เป็น..คันดินที่ถูกลักษณะนั้นสามารถปกป้องภัยธรรมชาติที่จะมีขึ้นตามเวลา...เช่นกันลม..เมื่อ..จัดแจงได้ก็จะเป็นแหล่งอาหารที่ดี..และมีประโยชน์ใช้สอย..ในอนาคตที่จะตามมา..เป็นต้น..
การขับเคลื่อนที่..ท่านกล่าวถึงนั้น..มีอยู่ทุก..จังหวัด..หรือเปล่า..คะ....
ขอชื่นชมครับ
ผมเคยไปที่นี่
เมืองเตา อำเภอพยัคฆภูมิพิสัย จังหวัดมหาสารคาม
และที่บ้านโนนจานด้วยครับ
เป็นรูปแบบการจัดการพื้นที่นาที่น่าสนใจจริงๆ ค่ะ ชอบมากที่คาดว่า พื้นที่นาที่ปลูกป่า จะเป็นแหล่งกำเนิดของเห็ดธรรมชาติหลายชนิด
25-27 ม.ค. ผ่านมหาสารคามไปเที่ยวงานเกษตรที่ มข. ยังคิดอยู่ว่า ถ้ามีเวลาจะติดต่อขอศึกษางานเกษตรกับคุณเกษตรกรเรียนรู้ พอดีเวลาไม่พอเลยไม่ได้ติดต่อค่ะ ...นำภาพจากการอบรมมาฝากด้วยนะคะ
สวัสดีครับ ยายธี
- เท่าที่ผมมีความรู้และประสบการณ์ ถิ่นที่อยู่หรือแหล่งเกิดเป็นสิ่งที่บ่งบอกความเหมาะสมของพรรณไม้กับสภาพพื้นที่ การที่เราจะปลูกอะไรให้พิจารณาพรรณไม้ดั้งเดิมในถิ่นนั้นๆ ว่า ชนิดใดเจริญเติบโตและทนทานต่อสภาพแวดล้อมในพื้นที่ได้ดี อาทิ พื้นที่ดินทรายแห้งแล้งในแถบภาคอีสาน จะพบว่าไม้ขี้เหล็กจะทนทานกว่าไม้ชนิดอื่นๆ เป็นต้น
- ยางนา เป็นไม้ยืนต้นที่เจริญเติบโตได้ในพื้นที่นาที่มีสภาพน้ำขังในช่วงหน้าฝนและสภาพแห้งแล้งหลังทำนา
สถานที่ บ้านแกงเลี้ยว ต.หนองใหญ่ อ.เมืองจันทร์ จ.ศรีสะเกษ
- ยางกราด หรือสะแบงในภาษาถิ่นเจริญเติบโตได้ในแปลงนา ส่วนบนคันนาไม่ได้ปลูกแต่เกิดจากการอนุรักษ์ของชาวบ้านเจ้าของพิ้นที่
สถานที่ บ้านป่าชาด ต.หนองบัวแก้ว อ.พยัคฆภูมิพิสัย จ.มหาสารคาม
- พะยอม เป็นไม้อีกชนิดหนึ่งที่เจริญเติบโตได้ทั้งในแปลงนาและบนคันนา เช่นเดียวกับยางกราด
สถานที่ บ้านป่าชาด ต.หนองบัวแก้ว อ.พยัคฆภูมิพิสัย จ.มหาสารคาม
- เห็ดธรรมชาติหลายชนิดเกิดในพื้นดิน บริเวณที่มีไม้ ทั้ง 3 ชนิด ดังกล่าว
- เกษตรกรรมสมัยใหม่ที่มาพร้อมกับการเปลี่ยนแปลงทางสังคมในทุกๆ ด้าน ทำให้คันนาที่เคยใหญ่โต คันนาที่มีอยู่มากมาย คันนาที่เต็มไปด้วยต้นไม้ เริ่มหมดไป เพราะการไถปรับพื้นที่ทำนาหว่าน เพื่อความสะดวกในการใช้เครื่องจักรกลทำนา มีเพียงเกษตรกรจำนวนเล็กน้อยที่มีการอนุรักษ์และปลูกป่าไว้ในคันนา
- ส่วนตัวผมเองคิดว่าการปลูกป่าตามคันนามีอยู่ทุกจังหวัด แต่จำนวนไม่มากจำกัดอยู่เฉพาะในกลุ่มเกษตรกรหัวก้าวหน้า หรือในกลุ่มที่เรียกว่าปราชญ์ชาวบ้าน
สวัสดีครับอาจารย์ขจิต บ้านกางกี่ อยู่ทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือของบ้านโนนจาน ประมาณ 6 กิโลเมตร ครับ
ขอบคุณมากครับอาจารย์ (ไอดิน-กลิ่นไม้)
ขอชื่นชมด้วยคนครับ
สวัสดีค่ะน้องกอบเดช...ตามมาอ่าน ปลูกป่าในนาข้าว...มาดูต้นพะยอม...และตามมาขอบคุณต้นพะยอมขาว และพะยอมแดง ต้นใหญ่สวยงามมากที่นำมาฝากในบันทึก....ฝูงเป็ดCommon Godeneye กับแผ่นน้ำแข็งที่กำลังละลาย แต่ไม่สามารถกดตอบขอบคุณ และตอบความคิดเห็นได้โดยไม่ทราบสาเหตุนะคะ...
- ขอชื่นชมและสนับสนุนแนวคิดนี้อย่างยิ่งครับ
ใช้รถไถ หรือแม็คโคร ทำคันดินครับ...เขาคิดค่าจ้างเท่าไหร่ครับ