ร่วมเรียนรู้ป่า (๑๔)
นิยายเรื่องเขื่อนแม่วงก์เขียนขึ้นมานานกว่า ๒๕ ปีแล้ววันนี้ยังปิดเล่มไม่ได้ ผู้เขียนเรื่องคือกรมชลประทานและผู้คนจากอีกหลายส่วนในสังคม
นิยายนี้เขียนเนื้อหาไว้ว่าได้มีการศึกษาเพื่อวางแผนการก่อสร้าง จนได้ืั้ที่ตั้งตัวเขื่อนปิดกั้นลำน้ำที่เขาสบกก พื้นที่อ่างเก็บน้ำจะอยู่ในเขตอุทยานแห่งชาติแม่วงก์ เขื่อนที่จะสร้างประมาณว่าคุณสมบัติคล้ายๆเขื่อนทับเสลา เมื่อเก็บน้ำแล้วจะกินพื้นที่ ๑๑,๐๐๐-๑๒,๓๗๕ ไร่ แล้วแต่ระดับน้ำ เขื่อนจะมีขนาดใหญ่กว่าเขื่อนทับเสลาและเล็กกว่าเขื่อนเชี่ยวหลาน (เขื่อนทับเสลามีพื้นที่อ่างกว้าง ๑๙ ตารางเมตร เขื่อนเชี่ยวหลานมีพื้นที่อ่างกว้าง ๑๘๕ ตารางกิโลเมตร เขื่อนนี้มีพื้นที่อ่างกว้าง ๑๗.๖ ตารางกิโลเมตร)
ก่อนที่จะเลือกเขาสบกก ที่จริงมีพื้นที่เหมาะสมอยู่ ๒ จุด หนึ่งคือเขาสบกกซึ่งรัฐเป็นเจ้าของอยู่แล้ว ไม่มีคนอาศัยอยู่ สร้างตรงนี้ไม่กระทบชาวบ้าน แต่ต้องเอาป่าแลก อีกหนึ่งคือบริเวณเขาชนกันซึ่งมีชาวบ้านอยู่มาก สร้างตรงนี้มีผลกระทบทางสังคม แต่ดีในแง่วิศวกรรมตรงที่มีบริเวณขอบแคบ ที่เลือกเขาสบกกก็เพื่อหลีกเลี่ยงปัญหาด้านสังคม
เหตุหนึ่งที่ทำให้นิยายปิดเล่มไม่ได้จนบัดนี้ คือ ประเด็นผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมที่ฝรั่งเรียกว่าอีไอเอ
ฟังอยู่นานจึงเข้าใจว่าเนื้อที่กี่ไร่ๆที่ฟังมาข้างบนประมาณการมาจากภาพถ่ายทางอากาศ เป็นเนื้อหาที่ใช้ระบุไว้ในรายงานอีไอเอว่าจะเป็นพื้นที่ที่สูญเสียไปเพื่อสร้างเขื่อน รู้สึกแปลกกับวิธีการศึกษาเมื่อมาเห็นของจริงกับตา ด้วยมีรายละเีอียดที่ซ่อนอยู่ในป่าแห่งนี้อีกมากที่ไม่สามารถมองเห็นได้จากภาพถ่ายทางอากาศ
และมีเรื่องของการศึกษาที่ไม่เป็นไปตามพ.ร.บ.ส่งเสริมและรักษาคุณภาพสิ่งแวดล้อม พ.ศ.๒๕๓๕ ที่ทำให้รายงานอีไอเอไม่ผ่านทั้งๆที่ทำการศึกษาแล้วหลายรอบ ทั้งที่เป็นการศึกษาที่มีสถาบันการศึกษามีชื่อเข้ามาดำเนินการให้อย่างน้อย ๒ สถาบัน
ได้ยินมาก่อนเข้าไปว่าผืนป่าที่กรมชลฯชี้ให้สร้างเขื่อนเป็นป่าเสื่อมโทรม หลังสร้างเขื่อนจะปลูกป่า ๒๕,๐๐๐ ไร่ เพื่อคืนป่า ๑๐,๐๐๐ ไร่ที่ใช้ไปให้สัตว์ป่า เอะใจกับคำเรียกป่าเสื่อมโทรม อะไรทำให้กรมชลฯไม่เอะใจกับคุณสมบัติป่ามรดกโลก ทั้งๆที่จัดทำรายงานวิเคราะห์อีไอเอ อีเอชไอเอ และ เอสไอเอ มาเรื่อยๆระหว่าง พ.ศ.๒๕๒๗-๒๕๔๗
กว่า ๕๐ ปีเชียวนะที่รัฐลงทุนไปกับการป้องกันป่าผืนนี้จนกลายเป็นป่ามรดกโลก อืม ไม่เพียงแต่เรื่องเสือกับป่า สัตว์ป่ากับป่า คนกับป่า ยังมีเรื่องของหน่วยราชการ และความสัมพันธ์ระหว่างหน่วยราชการที่สมควรทำความเข้าใจไปด้วยกับการสร้างเขื่อนในทุกๆแห่ง
ฟังว่าการที่ป่าหายไป ๑๘ ตารางกิโลเมตรเพื่อกั้นเขื่อนให้น้ำท่วมป่าแทนจะได้น้ำมาใช้สอยด้านเกษตรกรรมน้อย ลองเทียบปริมาณน้ำของอ่างที่จะสร้างกับที่สร้างแล้วอย่างอ่างทับเสลาก็เห็น จริงด้วย อ่างทับเสลาเก็บน้ำได้ ๑๗-๑๙๐ ล้านลบ.ม. แถมเป็นอ่างเล็กกว่า พื้นที่อ่างเก็บน้ำที่จะสร้างใหม่เก็บน้ำได้ ๒๑-๒๕๘ ล้านลบ.ม. ในขณะเป็นอ่างที่ใหญ่กว่ามาก เอ๊ะไหงเป็นยังงี้ ได้น้ำมาแค่เนี้ยะไม่สร้างจะได้ไหม
ไม่ให้สร้างก็สมควรหาทางออกให้จะได้ปิดเล่มนิยายเรื่องนี้ได้ หาน้ำจากไหนมาตอบโจทย์มีน้ำใช้อย่างที่ต้องการเพียงพอโดยไม่ทำน้ำท่วมป่า ก็ได้ยินคำตอบที่นี่เองว่าพอมีในพื้นที่เหล่านี้ : ต.ศาลเจ้าไก่ต่อ อ.ลาดยาว จ.นครสวรรค์ บ้านธารมะยม ต.วังซ่าน อ.แม่วงศ์ ต.หนองหลวง อ.สว่างอารมณ์ จ.อุทัยธานี โครงการปิดทองหลังพระ จ.น่าน( สนใจตามดูได้ที่นี่)
มีน้ำพอ มีคำตอบ แค่แวะไปเรียนรู้แล้วลงมือทำ
วันนี้ได้กินข้าวเที่ยงใกล้ลำน้ำที่ไม่รู้จักชื่อ ร้านกินข้าวมีลานโล่งรอบตัว ตัวร้านเล็ก มื้อนี้จึงได้กินข้าวไปอาบแดดรับลมหนาวไป ได้น้องครูอาราม น้องครูอึ่ง อุ๊ย และน้องรุ่งร่วมโต๊ะ มีหนูจิ น้องฝ้ายคอยเป็นกำลังใจป้าๆ นั่งกันสักพักเริ่มอุ่น มองไปเห็นโต๊ะใต้ร่มไม้ว่างก็ชวนกันย้ายที่นั่ง อิ่มกันแล้วก็ไปต่อ
มาชมป่าต่อที่ลานนกยูง พื้นที่ซึ่งจะกลายเป็นก้นเขื่อน จุดนี้เป็นจุดของป่าที่สัตว์ป่าทั้งหลายออกจากป่ามาดื่มน้ำ กินดินโป่ง มากินมาอยู่มามีสังคมของสัตว์ป่า มีนิทรรศการกลางแจ้งให้ชมด้วย อยู่กันครู่หนึ่ง อ.ปอ น้องฑูร ก็เดินทางเข้ากรุงเทพฯ ดร.ฝนกลับพิษณุโลก ส่วนหนึ่งไปขึ้นดอยมออีหืด ส่วนหนึ่งรออยู่
๘ ธันวาคม ๒๕๕๖
หมายเหตุ
"สิ่งแวดล้อม" หมายถึง สิ่งต่างๆที่มีลักษณะทางกายภาพและชีวภาพที่อยู่รอบตัวมนุษย์ ซึ่งเกิดขึ้นโดยธรรมชาติและสิ่งที่มนุษย์ได้ทำขึ้น
"คุณภาพสิ่งแวดล้อม" หมายถึง ดุลยภาพของธรรมชาติอันได้แก่ สัตว์ พืช และทรัพยากรธรรมชาติต่างๆและสิ่งที่มนุษย์ได้ทำขึ้น ทั้งนี้ เพื่อประโยชน์ต่อการดำรงชีพของประชาชนและความสมบูรณ์สืบไปของมนุษยชาติ
"มาตรฐานคุณภาพสิ่งแวดล้อม" หมายถึง ค่ามาตรฐานคุณภาพน้ำ อากาศ เสียง และสภาวะอื่นๆของสิ่งแวดล้อมซึ่งกำหนดเป็นเกณฑ์ทั่วไปสำหรับการส่งเสริมและรักษาคุณภาพสิ่งแวดล้อม
"เขตอนุรักษ์" หมายถึง เขตอุทยานแห่งชาติ เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า เขตสงวนเพื่อการท่องเที่ยว และพื้นที่เขตคุ้มครองอย่างอื่นเพื่อสงวนและรักษาสภาพธรรมชาติตามที่มีกฎหมายกำหนด
"อีไอเอ- EIA" ย่อมาจากคำว่า Environmental Impact Assessment
"อีเอชไอเอ-EHIA" ย่อมาจากคำว่า Environmental and Health Impact Assessment
"เอสไอ-SIA" ย่อมาจากคำว่า Social Impact Assessment
"EIA" หมายถึง การประเมินผลกระทบจากโครงการพัฒนาที่จะมีต่อสุขภาพหรือความสมบูรณ์ของสิ่งแวดล้อมทั้งด้านบวกและลบ รวมความเสี่ยงที่จะมีผลต่อสภาพความสมบูรณ์ของระบบนิเวศที่จะเกิดขึ้นต่ธรรมชาติ ซึ่งอาจนำสู่ภัยพิบัติด้านสิ่งแวดล้อมที่ร้ายแรง อาจกล่าวว่าเป็นกระบวนการเพื่อการบ่งชี้ ทำนาย ประเมิน และบรรเทาผลกระทบทางชีวกายภาพ สังคม และผลกระทบที่เกี่ยวข้องอื่นๆที่มีต่อข้อเสนอการพัฒนาใดๆก่อนที่จะมีการตัดสินใจให้ลงมือดำเนินได้ เพื่อให้เป็นการประกันได้ว่าผู้มีอำนาจตัดสินใจได้พิจารณาอย่างรอบคอบถึงผลกระทบของโครงการพัฒนาที่จะมีต่อสิ่งแวดล้อมก่อนทำการอนุมัติให้ดำเนินโครงการที่มีผู้ขออนุญาตดำเนินการ การประเมินใช้วิทยาศาสตร์สิ่งแวดล้อมเป็นเทคโนโลยีสำหรับการวิเคราะห์ และต้องมีการวิเคราะห์ผลกระทบด้านสังคม ธุรกิจ และการออกแบบควบคู่ไปด้วย
อเมริกาคือประเทศที่บุกเบิกให้เกิดการศึกษาอีไอเอขึ้น
ความเห็น (2)
Impacts assessments are there to ensure that we look around in every conceivable direction for side effects of 'a solution' (including the process --not just the end result-- and the change to ways of life). The keyword is "assessment" -- we want to ensure "fair and just" facts and methods are used to calculate costs and benefits for all concerned.
I recall a 'medical quote' that says "the operation was successful, but the patient died a few hours later".
คุณ sr ค่ะ สำหรับเรื่องนี้เป็นเรื่องใหม่สำหรับคนไทยค่ะ แม้แต่กระทรวงหมอเองก็มีคนรู้และเข้าใจเรื่องนี้ไม่มาก เมืองไทยขาดแคลนคนที่รู้เท่าทันการทำ EHIA ปัจจุบันนี้ดีขึ้นหน่อยที่ประชาชนตื่นตัวเรียนรู้จากบทเรียนของหลายๆที่ ทำให้เกิดการคานความเห็นกัน และยืดเวลาของการค้นหาความจริงให้