เรียนรู้จากข้าวราดผัดกระเพราไก่ไข่ดาว
ข้าวราด กระเพราไก่ โปะไข่ดาว
อาหารคาว สิ้นคิด ติดนิสัย
หันมาลอง มองใหม่ มุมวิจัย
คืออะไร ผลิตได้ ที่บ้านเรา
มื้อเที่ยงของวันเสาร์-อาทิตย์เรามักจะทานข้าวร่วมกันในกลุ่มนักศึกษาและอาจารย์ ณ ศูนย์เรียนรู้ของชุมชนเครือข่ายมหาวิทยาลัยชีวิต ไม่ว่าจะเป็นที่ อ.เมือง อ,หลังสวน อ.พะโต๊ะ จ.ชุมพร หรือที่ อ.ไชยา จ.สุราษฎร์ฯ ที่ศูนย์เรียนรู้ทั้ง 4 แห่งนี้ผมทำหน้าที่เป็น ครู-ผู้จัดกระบวนการเรียนรู้ หลักสูตรปริญญาตรีศิลปศาตรบัณฑิต ของสถาบันการเรียนรู้เพื่อปวงชน (มหาวิทยาลัยชีวิต) อย่างต่อเนื่องมากว่า 3 ปี และในปีหน้า 2557 เราะมีผลผลิตเป็นบัณฑิตรุ่นแรกที่จบการศึกษาออกมาเป็น “บัณฑิตชาวนา-ปัญญาชนชาวบ้าน” ผ่านการเรียนรู้เพื่ออยู่อย่างมีศักดิ์ศรีและมีกินในท้องถิ่นของตนเอง เรียนแล้วช่วยตนเองได้ ช่วยผู้อื่นได้
ข้อสังเกตประการหนึ่งซึ่งเราตั้งคำถามและช่วยกันหาคำตอบในระหว่างทานข้าวมื้อเทียงคือ อาหารที่เรากินเข้าไปอะไรบ้างที่ปลูกเลี้ยงในพื้นที่ชุมชน/ท้องถิ่นบ้านเรา เป็นผักข้างบ้าน อาหารริมรั้ว สวนครัวหลังบ้าน ผมทดลองยกตัวอย่าง “อาหารสิ้นคิด” สั่งได้เลยไม่ต้องคิดอะไรมากของใครหลายคน คือ ข้าวราดผัดกระเพราไก่ไข่ดาว มาให้นักศึกษาช่วยกันคิดวิเคราะห์จำแนกแยกแยะที่มาของส่วนผสมแต่ละชนิด ตัวแรกที่เราหยิบยกขึ้นมาคือ “ข้าวสาร” วันนี้แหล่งที่มาของข้าวสารที่ชาวชุมพรส่วนใหญ่นำมาหุงกินกันในครอบครัวมาจาก ต.วังไผ่ อ.เมือง ไม่ใช่เพราะพื้นที่นี้ปลูกข้าวเลี้ยงชาวชุมพรได้แต่ประการใด แต่เป็นเพราะมีห้างค้าปลีกยักษ์ใหญ่เปิดแข่งขันกันถึง 3 ห้าง ดึงดูดชาวชุมพรให้เข้าไปจับจ่ายใช้สอยสารพัดสินค้า แล้วนำเงินตราก้อนใหญ่ออกไปนอกเศรษฐกิจจังหวัด วันนี้ชาวชุมพรกินข้าวหอมมะลิ ข้าวขาวปทุมธานี จากแหล่งผลิตในภาคอีสาน ภาคกลาง ส่วนข้าวสารจากชุมพรบ้านเราหาได้ยากแล้วเพราะชาวชุมพรส่วนใหญ่เปลี่ยนนาข้าวให้กลายเป็นนาปาล์ม แล้วก็มาเดือดร้อนกับเรื่องราคาจนต้องออกมาปิดถนนเรียกร้องความช่วยเหลือซึ่งจะมีให้เห็นกันอยู่เรื่อยๆ
มองต่อไปถึง “เนื้อไก่และไข่ดาว” ทุกคนพูดเป็นเสียงเดียวกันว่า เป็นไก่และไข่จากฟาร์มในเครือข่ายของธุรกิจอาหารยักษ์ใหญ่อีกเช่นกัน ทุกวันนี้ระบบการเลี้ยงไก่เปลี่ยนไปมากแล้วจากสมัยเด็กๆ ที่เราเคยซื้อลูกเจี๊ยบไปเลี้ยงที่บ้านเป็นโครงงานส่งครู สอนให้เด็กได้รู้ ได้ฝึกทักษะชีวิต วันนี้เราหาซื้อลูกเจี๊ยบไม่ได้แล้วเพราะระบบการผลิตและจำหน่ายลูกไก่ถูกจำกัดให้เฉพาะ “ลูกเล้า” ซึ่งก๋คือเกษตรกรที่เข้าร่วมในโครงการเกษตรพันธะสัญญากับบริษัทยักษ์ใหญ่ ชาวบ้านที่จะหาลูกไก่มาเลี้ยงต้องใช้วิธีขอพันธุ์พื้นบ้านประเภท ไก่แจ้ ไก่เตี้ย ไก่ชน กันเอาเอง เนื้อไก่และไข่ไก่ที่เราซื้อมาจากตลาดหรือห้างค้าปลีกยักษ์ใหญ่ต่างก็รับมาจากเครือข่ายธุรกิจเกษตรยักษ์ใหญ่เกือบทั้งหมด
ผมจี้ถามไปถึงพืชผักสมุนไพร พริกขี้หนู น้ำปลา มะนาว ฯลฯ ที่นำมาเป็นเครื่องปรุง โดยเฉพาะใบกระเพรา นักศึกษาทุกคนยืนยันเป็นเสียงเดียวว่า ไปซื้อมาจากตลาดซึ่งซื้อต่อมาจากแหล่งจำหน่ายพืชผักผลไม้ระดับประเทศ เช่น ตลาดไท หรือแหล่งค้าส่งผักจาก จ.ราชบุรี อีกต่อหนึ่ง แทบจะหาอาหารที่ผลิตจากแผ่นดินชุมพรไม่ได้เลย ทั้งๆที่เรากินข้าวราดผัดกระเพราไก่ไข่ดาวที่ชุมพรบ้านของเรา มันหมายความเป็นอย่างอื่นไปไม่ได้นอกจากว่า เราสูญเสียความสามารถในการผลิตอาหารเลี้ยงตัวเองไปแล้ว เราหันไปถางป่าปลูกปาล์มน้ำมัน ยางพารา จนติดชายคาบ้านไม่ได้หลงเหลือพื้นที่ให้แสงแดดส่องถึงเพื่อปลูกพืชผักสวนครัวไว้กินในครัวเรือน
ภาพชีวิตในอดีตที่อยากกินเห็ดเข้าป่า อยากกินปลาลงหนอง เด็กรุ่นใหม่และผู้คนส่วนใหญ่หลงลืมกันไปแล้ว วันนี้คนชุมพรส่วนมากท่องได้แต่คาถา “หิวเมื่อไหร่ก็แวะมา...”
วันนี้วิกฤตทางด้านอาหารค่อยๆคืบคลานเข้ามาโดยการเปิดรับของเราเอง พืชผักอาหารที่ไปซื้อมาบริโภคแน่นอนเราได้ของแถมติดมาด้วยคือ สารพิษทางการเกษตรที่เขาใช้กำจัดศัตรูพืช ยาปฏิชีวนะที่เขาใช้รักษาโรคสัตว์ ส่งผลกระทบต่อเนื่องไปถึงโรคภัยไข้เจ็บโดยเฉพาะมะเร็ง ซึ่งเป็นโรคที่ติดอันดับ 1 ไปแล้ว วิกฤติความมั่นคงทางอาหารจะทวีความรุนแรงเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ รอเราอยู่ ถ้าชาวชุมพรไม่ตื่นรู้มารับความจริง และเปลี่ยนแปลงอาหารที่เรากินด้วยมือของเราเอง.
ความเห็น (6)
ความสะดวกสบายไม่ต้องรอนานก่อนจะได้ตัดเก็บเด็ดมาทำอาหารมีมาก ทุกวันนี้คนส่วนใหญ่จึงเป็นดั่งที่อาจารย์กล่าว ไม่เกิดโรคไม่รู้สึก บางที่ทราบแต่เปลี่ยนพฤติกรรมความเคยชินรวดเร็วมีมากกว่าการรอ ไม่ขยันทำเอง คำว่า ไม่มีเวลา คือคำตอบที่ทุกคนชอบพูด ทั้งๆที่บางคนนั้นมีเวลาแต่ไม่ตอบคำอื่น สิ่งยากๆทำได้มากมาบแต่การปลูกพืชผักผลไม้ดอกไม้ ฯกินเอง ทำไม่ได้หรือไม่ทำ เพราะมีให้ซื้อง่ายๆรวดเร็ว สะดวก ไม่แพง รสชาติถูกปาก ใส่อะไรบ้างไม่สน ไม่ต้องรอ ฯ ถูกไหมค่ะ
กระเพาไก่ไข่ดาว....อาหารที่คนงานกินมากที่สุดเลยล่ะครับ...
ขอบคุณบันทึกดีๆครับ
สังคมที่เร่งรีบ...สังคมที่รวบรัด...สังคมที่ต้องประหยัด...สังคมที่ต้องแข่งกับเวลา...กระเพราไก่ไข่ดาวจึงเป็นที่นิยม
ข้าวราดกระเพราะ....ทานบ่อยเช่นกันค่ะ
...น่ากินมากนะคะ...
ผ่านไปสองปีของบันทึกนี้ ตอนนี้ปาล์มและยางพาราเริ่มกินไม่ได้เสียแล้ว หวังว่าตอนนี้พี่น้องชาวชุมพรคงหันมาอยู่อย่างพอเพียงเพาะปลูกในสิ่งที่ใช้บริโภคในครัวเรือนกันก่อนแล้วนะครับ