สังเคราะห์บทเรียนการส่งเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ โดยชมรมผู้สูงอายุ จ.ลำปาง

ภูมิหลัง บริบทและเส้นทางการขับเคลื่อน

             จังหวัดลำปางเริ่มดำเนินการโครงการฟันเทียมพระราชทานตั้งแต่ปี ๒๕๔๘ พร้อมกับจังหวัดอื่น ๆ จากนั้นในปีถัดมา กระทรวงสาธารณสุขได้ขยายผลการดำเนินงานโดยมุ่งเน้นให้ผู้สูงอายุมีสุขภาพช่องปากที่ดีไว้ตลอดชีวิต จึงได้ริเริ่มงานส่งเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุขึ้น โดยการประสานงานกับศูนย์อนามัย ๕ แห่ง เพื่อคัดเลือกจังหวัดในพื้นที่ให้เข้าร่วมโครงการในลักษณะนำร่องโดยศูนย์อนามัยที่ ๑๐ จ.เชียงใหม่ ได้คัดเลือก จ.ลำปาง เป็นพื้นที่นำร่อง และหลังจากนั้นอีก ๒ ปี กระทรวงได้ขยายงานทันตกรรมป้องกันตามชุดสิทธิประโยชน์มาดำเนินงานในจังหวัดด้วย

            ในช่วงที่จะเริ่มงานส่งเสริมสุขภาพช่องปากเมื่อปี ๒๕๔๙ นั้น สภาพปัญหาของ จ.ลำปาง ก็เป็นเช่นเดียวกับพื้นที่อื่น ๆ คือ การทำงานของทันตบุคลากรในสถานพยาบาลอยู่ในสภาพตั้งรับ ในขณะที่ปัญหาสุขภาพช่องปากขยายตัวขึ้นอย่างรวดเร็ว และมีแนวโน้มจะรุนแรงขึ้นเรื่อย ๆ อย่างไม่มีสิ้นสุด ในทุกกลุ่มอายุ รวมทั้งกลุ่มผู้สูงอายุด้วย

            การริเริ่มกิจกรรมส่งเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุโดยกระทรวงสาธารณสุขนั้น เป็นความพยายามในการออกจากปัญหาดังกล่าว ซึ่งสอดคล้องกันอย่างยิ่งกับความสนใจและความต้องการของบรรดาทันตบุคลากรที่อยู่กับปัญหาซ้ำ ๆ ซาก ๆ เหล่านั้นจนแทบไม่มีเวลาคิดหาทางออก เหตุดังกล่าวทำให้ทันตบุคลากรจากสำนักงานสาธารณสุข จ.ลำปาง เข้าไปมีส่วนร่วมรับเอานโยบายจากหน่วยงานต้นสังกัดมาขับเคลื่อนในพื้นที่ ทั้งนี้นอกจากเหตุผลในการออกจากปัญหาดังกล่าวแล้ว การริเริ่มงานในกลุ่มผู้สูงอายุในประเด็นส่งเสริมสุขภาพช่องปากก็เป็นงานใหม่ที่น่าท้าทาย

            แนวคิดในการดำเนินงานส่งเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุโดยชมรมผู้สูงอายุของทีมงานจากกลุ่มงานทันตสาธารณสุข สำนักงานสาธารณสุข จ.ลำปาง นั้น ให้ความสำคัญกับหลักการ ๒ ประการ คือ (๑) ต้องเริ่มจากชมรมผู้สูงอายุที่มีความเข้มแข็ง และ (๒) ในพื้นที่นั้น ๆ ต้องมีทันตบุคลากรที่มรีความพร้อม สนใจและเอาใจใส่ต่อการขับเคลื่อนงานนี้

            ภารกิจแรกของการขับเคลื่อนคือการเลือกชมรมผู้สูงอายุที่มีความเข้มแข็ง ควบคู่ไปกับการพิจารณาทันตบุคลากรในพื้นที่ ในที่สุดก็ได้เลือกที่จะทำงานกับโรงพยาบาลชุมชน ๒ แห่ง คือ  โรงพยาบาลแจ่ห่ม และโรงพยาบาลห้างฉัตร เนื่องจากเป็นไปตามเกณฑ์ที่กำหนดไว้ทั้ง ๒ ประการ

            อย่างไรก็ตามที่โรงพยาบาลห้างฉัตร กลุ่มงานทันตกรรม ได้เปลี่ยนชมรมผู้สูงอายุจากเดิมที่กำหนดไว้ ซึ่งเป็นชมรมผู้สูงอายุที่เข้มแข็ง โดยไปเลือกชมรมผู้สูงอายุที่ยังไม่เข้มแข็งแทน ด้วยเหตุผลการทำงานที่ต่างไปจากแนวคิดจากทางจังหวัด

            ในการขับเคลื่อนงานส่งเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุของทั้งสองพื้นที่ ได้รับการสนับสนุนงบประมาณจากส่วนกลางจำนวนหนึ่ง รวมทั้งได้รับการสนับสนุนในด้านวิชาการจากจังหวัด (สสจ.) เขต (ศูนย์อนามัยที่ ๑๐ จ.เชียงใหม่) และส่วนกลาง (สำนักทันตสาธารณสุข กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข) ซึ่งทีมงานทันตบุคลากรของทั้งสองพื้นที่ได้ทุ่มเททั้งแรงกาย ใจและสติปัญญาในการขับเคลื่อนงานอย่างเต็มที่

            กระบวนการทำงานเริ่มจาก การชักชวนให้เห็นความสำคัญในการดำเนินงานส่งเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุโดยชมรมผู้สูงอายุ ทั้งนี้ได้น้อมนำกระแสพระราชดำรัสของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ที่ทรงห่วงใยสุขภาพช่องปากของประชาชน ความว่า “เวลาไม่มีฟัน กินอะไรก็ไม่อร่อย ทำให้ไม่มีความสุข จิตใจก็ไม่สบาย ร่างกายก็ไม่แข็งแรง” รวมถึงการเป็นโครงการเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว มาสร้างความตระหนักต่อความสำคัญของการดำเนินการดังกล่าว

            เมื่อชมรมผู้สูงอายุทั้งสองแห่งเห็นความสำคัญและเต็มใจที่จะเข้าร่วมโครงการแล้ว ทีมงานทันตบุคลากรทั้งสองโรงพยาบาลได้สร้างความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับสุขภาพช่องปาก การดูแลอย่างถูกวิธี การปรับเปลี่ยนทัศนคติที่ถูกต้องต่อการดูแลสุขภาพช่องปากและการป้องกันรักษา รวมทั้งการสอนทักษะการดูแลสุขภาพช่องปากต่าง ๆ

            หลังจากสมาชิกชมรมผู้สูงอายุมีความรู้ความเข้าใจ มีทัศนคติที่ถูกต้อง รวมทั้งมีทักษะการดูแลสุขภาพช่องปากอย่างถูกวิธีแล้ว ซึ่งถือเป็นการเสริมพลังชมรมผู้สูงอายุให้มีขีดความสามารถสำหรับการดำเนินงานส่งเสริมสุขภาพช่องปากในระดับที่เพียงพอต่อการทำงาน ทางทีมงานฯ ก็เริ่มให้ทางชมรมผู้สูงอายุ คิดค้นแนวทางที่จะทำงานส่งเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุโดยชมรมฯ เอง ซึ่งกิจกรรมที่คิดค้นขึ้นมามีทั้งกิจกรรมที่จะดูแลแลทั้งตนเองและผู้อื่นที่จะทำให้มีสุขภาพช่องปากที่ดี

            การดำเนินงานส่งเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุของ จ.ลำปาง ในปีแรกค่อนข้างประสบความสำเร็จ โดยเฉพาะการดำเนินงานที่ อ.แจ้ห่ม ทันตบุคลากรในพื้นที่จึงมีโอกาสได้ไปนำเสนอประสบการณ์ดำเนินงานให้กับบุคคลและหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ซึ่งจัดโดยกระทรวงฯ ต้นสังกัด และหลังจากนั้นก็ได้นำประสบการณ์ชุดเดียวกันนั้นมานำเสนอต่อทันตบุคลากรในจังหวัด ในการประชุมทันตบุคลากร ที่จัดขึ้นเป็นประจำราวปีละ ๔ ครั้ง โดยกลุ่มงานทันตสาธารณสุข สสจ.ลำปาง ซึ่งได้กระตุ้นและสร้างแรงบันดาลให้ทันตบุคลากรจากอำเภอต่าง ๆ สนใจที่จะดำเนินงานตามประสบการณ์ที่ได้มานำเสนออย่างต่อเนื่อง

            ความพยายามหาทางออกจากปัญหาของพื้นที่ ผนวกกับนโยบายจากหน่วยงานต้นสังกัด รวมทั้งประสบการณ์การดำเนินงานจากการนำเสนอที่ไม่ยุ่งยากซับซ้อนและไม่เกินกำลัง เป็นปัจจัยทำให้อีกสองโรงพยาบาลในสองอำเภอของ จ.ลำปาง นั่นคือ โรงพยาบาลเกาะคา และโรงพยาบาลเถินตัดสินใจเข้าร่วมโครงการฯ

            การขับเคลื่อนงานของโรงพยาบาลเกาะคา ดำเนินการและเกาะติดโดยหัวหน้ากลุ่มงานทันกรรม โดยมีทีมงานทันตบุคลากรในกลุ่มงานร่วมขับเคลื่อนและเรียนรู้ไปในคราวเดียวกัน ทั้งยึดรูปแบบการดำเนินงานตามที่ได้เรียนรู้จากประสบการณ์จากพื้นที่ต้นแบบ ส่วนที่โรงพยาบาลเถิน นอกจากจะดำเนินงานตามประสบการณ์จากพื้นที่ต้นแบบแล้ว ยังบูรณาการงานส่งเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุเข้ากับงานส่งเสริมสุขภาพด้านอื่นของโรงพยาบาลด้วย

            งานส่งเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุโดยชมรมผู้สูงอายุ ใน ๒ ปีแรกของ จ.ลำปาง ซึ่งมีทันตบุคลากรจากโรงพยาบาลชุมชนในพื้นที่เป็นพี่เลี้ยง ทำงานร่วมกันอย่างเคียงบ่าเคียงไหล่ ส่งผลเป็นที่น่าพึงพอใจ ผู้สูงอายุในชมรมมีความรู้ความเข้าใจ รวมทั้งมีทัศนคติที่ถูกต้องเกี่ยวกับการดูแลสุขภาพช่องปาก ทีทักษะการปฏิบัติที่ถูกต้องในการดูแลสุขภาพช่องปากของตนเอง รวมทั้งยังสามารถกระจาย/ขยายความรู้เหล่านี้ออกไปยังบุคคล/กลุ่มข้างเคียงได้อย่างมีประสิทธิภาพ

            บทเรียนและประสบการณ์ดำเนินงานส่งเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุทั้ง ๔ อำเภอ ถูกนำเสนอและตอกย้ำในเวทีประชุมของทันตบุคลากร จ.ลำปางอย่างต่อเนื่อง ซึ่งช่วยสร้างความเชื่อมั่นให้แก่ทันตบุคลากรจากอำเภออื่น ๆ ที่ยังมิตัดสินใจ ให้มีความมั่นใจที่จะร่วมขับเคลื่อนงานส่งเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุมากยิ่งขึ้น จนกระทั่งในปีที่สามสามารถขยายได้เกือบครบทุกอำเภอในจังหวัดลำปาง มีเพียงสองอำเภอเท่านั้นที่ขอเตรียมความพร้อมอีก ๑ ปี จนกระทั่งปีรุ่งขึ้นงานส่งเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุโดยชมรมผู้สูงอายุสามารถดำเนินงานได้ครอบคลุมทุกอำเภอใน จ.ลำปาง

            สำหรับการนำเสนอผลการดำเนินงานส่งเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ จ.ลำปาง กลุ่มงานทันสาธาณสุจ สสจ. ลำปาง ได้จัดให้มีการประชุมแลกเปลี่ยนประสบการณ์ส่งเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุโดยชมรมผู้สูงอายุด้วย ซึ่งได้เริ่มดำเนินงานต่อเนื่องเป็นประจำทุกปีมาตั้งแต่ปี ๒๕๕๑

            ซึ่งการประชุมดังกล่าว นอกจากจะมีการเสริมความรู้ซึ่งถือเป็นการเสริมเพิ่มพลังขีดความสามารถในการทำงานแล้ว ยังถือเป็นโอกาสให้แต่ละชมรมได้สรุปบทเรียนและประสบการณ์ของตนเองนำมาแลกเปลี่ยนแบ่งปันกับชมรมอื่น ๆ อีกด้วย

            ผลงานจากการดำเนินงานว่งเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ ใน จ.ลำปาง ในระยะไม่กี่ปี ส่งผลสำเร็จเป็นที่น่าพอใจของหน่วยงานต้นสังกัด เป็นผลให้คณะทันตบุคลากรทั้งจากในพื้นที่และจาก สสจ.ลำปาง ได้รับเชิญให้ไปนำเสนอประสบการณ์ต่อที่ประชุมในระดับประเทศอยู่บ่อยครั้ง ซึ่งการออกไปนำเสนอผลงานนั้นทำให้ทีมงานในจังหวัดจำต้องมีการสรุปผลการดำเนินงานเพื่อให้การนำเสนอนั้นเป็นบทเรียนให้กับพื้นที่อื่น ๆ ได้ ทั้งนี้ผลพลอยได้จากการสรุปงานภายในจังหวัดได้ย้อนกลับไปเป็นบทสะท้อนการทำงานในแต่ละพื้นที่เพื่อการปรับปรุงประสิทธิภาพงานให้ยิ่งขึ้นไปด้วย

 

กลไกและบทบาทการดำเนินงาน 

            กลไกที่เกี่ยวข้องกับการดำเนินงานส่งเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ จ.ลำปาง ประกอบด้วย ๒ ส่วน คือ กลไกสนับสนุน แยกเป็น กลไกสนับสนุนนอกพื้นที่และในพื้นที่ และกลไกปฏิบัติการ

            กลไกสนับสนุนนอกพื้นที่ ประกอบด้วย สำนักทันตสาธารณสุข ศูนย์อนามัยเขต ๑๐ จ.เชียงใหม่ และ สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดลำปาง ส่วนกลไกสนับสนุนในพื้นที่ประกอบด้วย โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล สถานีอนามัย อสม. และองค์การบริหารส่วนท้องถิ่น สำหรับกลไกปฏิบัติการ ประกอบด้วย โรงพยาบาลในพื้นที่ และชมรมผู้สูงอายุ

            บทบาทการดำเนินงานของกลไกเหล่านี้ ได้แก่

            สำนักทันตสาธารณสุข มีบทบาทในแง่ การสนับสนุนในเชิงนโยบาย ความรู้และวิชาการ งบประมาณการดำเนินงาน รวมทั้งการติดตามสนับสนุนในระดับพื้นที่ และการเชิดชูผลงาน

            ศูนย์อนามัยเขต ๑๐ จ.เชียงใหม่ เป็นกลไกเชื่อมต่อจากสำนักฯ มีบทบาทในแง่การสนับสนุนความรู้และวิชาการ รวมทั้งการติดตามสนับสนุนทั้งในระดับพื้นที่และการยกย่องชมเชยให้กำลังใจ

            สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดลำปาง โดยกลุ่มงานทันตสาธารณสุข มีบทบาทในแง่การสนับสนุนความรู้และวิชาการ การติดตามสนับสนุนทั้งระดับพื้นที่ การยกย่องชมเชยให้กำลังใจ รวมทั้งการจัดเวทีแลกเปลี่ยนประสบการณ์ในระดับจังหวัด

            โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล และ/หรือสถานีอนามัยในพื้นที่ มีบทบาทในแง่การสนับสนุนการดำเนินงานทั้งของโรงพนาบาลชุมชนที่เป็นพี่เลี้ยงชมรมผู้สูงอายุ รวมทั้งสนับสนุนกิจกรรมของชมรมผู้สูงอายุในการดำเนินงานส่งเสริมสุขภาพช่องปากในรูปแบบต่าง ๆ

            องค์การบริหารส่วนท้องถิ่นในพื้นที่ มีบทบาทในแง่การสนับสนุนงบประมาณการดำเนินงานกิจกรรมของชมรมผู้สูงอายุในการส่งเสริมสุขภาพช่องปาก

            โรงพยาบาลศูนย์หรือโรงพยาบาลชุมชนในพื้นที่ มีบทบาทในแง่การเป็นพี่เลี้ยงชมรมผู้สูงอายุ ที่ช่วยสร้างความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับสุขภาพในช่องปาก การสอนทักษะการปฏิบัติเกี่ยวกับการดูแลสุขภาพช่องปาก การกระตุ้นส่งเสริมสนับสนุนและร่วมขับเคลื่อรกิจกรรมส่งเสริมสุขภาพช่องปากของชมรมผู้สูงอายุ

            ชมรมผู้สูงอายุในพื้นที่ มีบทบาทในแง่การเป็นกลไกหลักในการส่งเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุในพื้นที่ ทั้งในด้านการสร้างความรู้ความเข้าใจ การปรับเปลี่ยนทัศนคติ การสอนทักษะที่จำเป็นต่อการดูแลสุขภาพช่องปากแก่ผู้สูงอายุในชมรม บุคคลอื่น ๆ ในชุมชนทั้งในสมาชิกครอบครัวและในชุมชน ในรูปแบบต่าง ๆ เช่น การจัดบอร์ดนิทรรศการ การพูดคุยให้ความรู้แบบตัวต่อตัว การให้ความรู้ผ่านห่อกระจายข่าว ฯลฯ การขยายผลความรู้ดังกล่าวไปยังชมรมผู้สูงอายุในพื้นที่ใกล้เคียง การจัดกิจกรรมส่งเสริมสุขภาพช่องปากกับเด็กในศูนย์พัฒนาเด็กเล็ก และโรงเรียน รวมทั้งการบูรณาการงานส่งเสริมสุขภาพช่องปากเข้ากับงานสร้างเสริมสุขภาพอื่น ๆ ในชุมชน

 

ต้นทุนและปัจจัยสนับสนุนการดำเนินงาน 

            ปัจจัยประการแรกที่ส่งผลต่อการเกิดขึ้นและดำเนินงานอย่างต่อเนื่องของงานส่งเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุในจังหวัดลำปาง คือ ความพยายามในการออกจากปัญหาที่สะสมมานานและมีแนวโน้มจะรุนแรงขึ้นของเหล่าทันตบุคลากรในพื้นที่ การเกิดขึ้นของนโยบายและการชักชวนเข้าร่วมโรงการจึงเป็นโอกาสอันสำคัญที่ทันตบุคลากรเหล่านี้ต้องการ

            ประการถัดมา คือ วิธีการคัดเลือกบุคคลและพื้นที่ดำเนินงานของผู้ประสานงานโครงการจาก สสจ.ลำปาง ที่เห็นว่าควรเริ่มจากพื้นที่ที่มีความพร้อม ๒ ประการ คือ การมีชมรมผู้สูงอายุที่เข้มแข็งและทันตบุคลากรที่มีความพร้อมและสนใจเข้าร่วมโครงการ การตั้งเกณฑ์นี้ไว้ทำให้คัดเลือกพื้นที่นำร่องได้ไม่ผิดพลาด พื้นที่ดังกล่าวสามารถดำเนินงานได้อย่างมีประสิทธิภาพและเป็นต้นแบบแห่งการเรียนรู้ในระยะถัดมา

             ความทุ่มเทและเอาใจใส่ต่อการดำเนินงานของทันตบุคลากรในพื้นที่นำร่องแรกของจังหวัดลำปาง คือ ร.พ.แจ้ห่ม ไม่เพียงประสบความสำเร็จอย่างเป็นที่น่าพอใจในระดับพื้นที่เท่านั้น แต่ความสำเร็จดังกล่าวได้ส่งผลต่อการกระตุ้นและสร้างแรงบันดาลใจให้กับทันตบุคลากรในพื้นที่อำเภออื่นเห็นความสำคัญและตัดสินใจเข้าร่วมโครงการในปีถัดมา จนครบทุกอำเภอใน จ.ลำปางภายในเวลาเพียง ๔ ปี

            ช่องทางที่ส่งผลต่อการขยายผลบทเรียนการดำเนินงานจากพื้นที่ที่ประวบความสำเร็จในการดำเนินงานมีอย่างน้อย ๒ ช่องทาง ช่องทางแรก คือ การนำเสนอผลงานในการประชุมทันตบุคลากรของ จ.ลำปาง ซึ่งจัดขึ้นเป็นประจำปีละ ๔ ครั้ง ในเวทีดังกล่าวมีการนำเสนอผลการดำเนินงานในพื้นที่ที่ประสบความสำเร็จอย่างต่อเนื่อง นอกจากนั้นในเวทีนี้ยังเป็นเวทีแลกเปลี่ยนประสบการณ์และสรุปบทเรียนการทำงานร่วมกันภายในจังหวัดด้วย ส่วนช่องทางที่สอง คือ การจัดเวทีแลกเปลี่ยนเรียนรู้ประสบการณ์การทำงานส่งเสริมสุขภาพช่องปากของผู้สูงอายุใน จ.ลำปาง ที่ชมรมต่าง ๆ นำประสบการณ์ของตนเองมาแลกเปลี่ยนแบ่งปันกับชมรมอื่น ๆ ในขณะเดียวกัน เวทีดังกล่าวยังช่วยเสริมความรู้ความเข้าใจที่จำเป็นต่อการขับเคลื่อนงานให้แก่บรรดาสมาชิกชมรมผู้สูงอายุอีกด้วย

            ปัจจัยที่ส่งผลต่อการปรับปรุงประสิทธิภาพการดำเนินงานส่งเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ คือ การสรุปบทเรียนอย่างต่อเนื่อง ทั้งนี้สืบเนื่องมาจากการที่ จ.ลำปาง เป็นพื้นที่ดีเด่นในการทำงานด้านนี้ จึงได้รับเชิญให้ไปนำเสนอผลการดำเนินงานอยู่บ่อยครั้ง ซึ่งการดำเนินการดังกล่าวจำเป็นต้องมีการสรุปผลและเตรียมการนำเสนอ อย่างไรก็ตามผลการเตรียมการดังกล่าวมิได้ใช้เดพื่อการนำเสนอเท่านั้น แต่ผลจากการสรุปบทเรียนได้ถูกย้อนนำมาปรับปรุงประสิทธิภาพการดำเนินในจังหวัดด้วย

          ผู้สูงอายุในชุมรมที่ขับเคลื่อนงานเป็นปัจจัยที่สำคัญไม่น้อย ในหลายชมรมฯ สมาชิกชมรมบางคนเป็นข้าราชการเกษียณ บ้างเป็นครู บ้างเป็นพยาบาล ซึ่งไม่เพียงประสบการณ์และความรู้เดิมที่เป็นประโยชน์ต่อการขับเคลื่อนงานเท่านั้น แต่สถานภาพดังกล่าวนั้นก็ทำให้มีผู้คนให้ความเคารพเชื่อถือ และพร้อมจะให้ความร่วมมือ นอกจากนั้นในกลุ่มผู้สูงอายุที่มารวมกลุ่มทำกิจกรรม ล้วนเป็นผู้ที่ไม่ต้องการผลประโยชน์ในด้านชื่อเสียงเงินทองหรือผลประโยชน์ในทางวัตถุแล้ว แรงจูงใจในการทำงานโดยมากเป็นความปรารถนาดีที่จะช่วยผู้อื่นให้พ้นจากความทุกข์ยากเจ็บไข้ รวมทั้งการช่วยเหลือป้องกันมิให้ลูกหลานต้องประสบกับปัญหาสุขภาพในช่องปากซึ่งสามารถป้องกันได้หากมีวิธีปฏิบัติที่ถูกต้อง และสำหรับประเด็นสุขภาพในช่องปากนี้ ผู้สูงอายุมักจะเข้าใจความสำคัญกับเรื่องนี้เป็นอย่างนี้เนื่องจากผู้สูงอายุจำนวนมากประสบภาวะทุกข์ลำบากด้วยตนเอง การไม่อยากเห็นลูกหลานคนรุ่นหลังทุกข์ลำบากเช่นตนเองก็เป็นแรงจูงใจในการทำงานที่สำคัญประการหนึ่งเช่นกัน

[ครู ป.1]

น้องชายเขียนได้ ย้าว..ยาว

พี่อ่านไม่หมดหรอก..พี่สมาธิสั้น

แต่ก็แวะมาเยี่ยมเยือนเสมอนะคะ

พี่ไม่รู้ลึก ไม่เข้าใจในงานที่น้องชายทำ

รู้แต่ว่า"มีขวัญใจตัวจิ๋ว จอมซ่าส์ เฌวาน่ารัก"

    

 

 

[ณัฐรดา]

สวัสดีค่ะ

พาเพื่อนมาเล่นกับเฌวาค่ะ

[คิม นพวรรณ]

สวัสดีค่ะ

เราเขียนสลับกันนะคะ  พี่คิมเริ่มที่บริบทนี้เป็นบันทึกเข้าเรื่อง ฮาดีเหมือนกัน  ผู้เฒ่ายังไม่ลงมือสักที ยังเขียนเล่น ๆ อยู่

พี่คิมตอบโจทย์ข้อสุดท้ายแล้ว  และสังเคราะห์กระบวนการอีกเล็ก (ไม่) น้อย  เอาไว้ส่งก่อนวันที่ ๒๐ ตรงเป๊ะ  ภายใน ๑ เดือน  ดีไหม

คุณหมอที่นาโยง  อยากอ่านด้วย  ส่งไฟล์ไปให้เขาหมดแล้ว  และแนะนำให้มาเขียน มาอ่านในโกบ้าง

เหลือเป้าหมายและทางเลือกใหม่ใช่ไหม

[เพื่อนร่วมทาง]

• พี่หนาน ... อ่านแล้วประทับใจมาก (ผู้เขียน)
• พี่หนานสรุปรวบยอดได้เยี่ยมเลย
• ขอบคุณนะค๊า

[จตุพร วิศิษฏ์โชติอังกูร]

ได้รับงานผ่านทางอีเมลเเล้วครับ

ขอบคุณมากครับ

ผมจะขออ่านก่อนครับผม

[หนูรี]

สวัสดีค่ะ

แวะมาเยี่ยมเป็นกำลังใจค่ะ

ขอบคุณค่ะ

[เอื้องแซะ]

• 
• สวัสดีเจ๊าหนานเกียรติ
• ชื่นชมสำหรับกิจกรรมดูแลส่งเสริม สุขภาพผู้สูงอายุ

 

[ขจิต ฝอยทอง]

• ตามมาอ่านครับพี่
• ลำปางหนาวไหม
• ฮ่าๆๆ
• ครั้งก่อนเจอผู้สูงอายุของกรมอนามัย
• ทำงานเก่งมากๆๆครับ

[ขจิต ฝอยทอง]

• เอามาฝาก
• ไปถอดบทเรียนมาครับ
• http://gotoknow.org/blog/yahoo/390171
• http://gotoknow.org/blog/yahoo/390652
• http://gotoknow.org/blog/yahoo/391507

[บุษรา]

• สวัสดีค่ะ
• แวะมาเยี่ยมเยียนกัน ช่วงนี้ฝนตกทุกวันเลย... รักษาสุขภาพด้วยนะคะ
• ด้วยความระลึกถึงค่ะ
• ขอบคุณค่ะ

               

[หนานเกียรติ]

สวัสดีครับ คุณพี่ ครู ป.1 

แหะ แหะ คุณพี่
แบบว่าบันทึกนี้มาจากงานที่ต้องเขียนส่งเขาหนะ
ใช้ช่องทาง G2K ส่งงานครับ
ไหน ๆ ก็เขียนมาแล้ว ส่งไปด้วย เอามาแบ่งปันกันอ่านด้วย
เรื่องเข้าใจยากหน่อยครับ เป็นเรื่องของกลุ่มทันตแพทย์
ขอบคุณหลาย ๆ ที่แวะมาเยี่ยมครับ

 

สวัสดีครับพี่ณัฐรดา 

ภาพสดใสน่ารักดีครับ
ให้เฌวาดูแล้วครับ

 

สวัสดีครับ พี่ครูคิม 

ช่วงนี้ไม่ค่อยได้เขียนบันทึกเลยครับ วุ่นอยู่กับหลายเรื่อง
ตั้งใจจะเขียนแทรกอีกสักตอนนึง แต่ยังไม่ได้เริ่มลงมือเลย
ผมส่งงานทั้งหมดให้พื้นที่แล้ว เขาชอบกันใหญ่ พลอยดีใจไปกับเขาด้วยครับ

 

สวัสดีครับคุณหมอ เพื่อนร่วมทาง 

ขอบคุณครับคุณหมอ
ยังรู้สึกว่าเขียนได้ไม่ดีเท่าที่ควรเลยครับ
แหะ แหะ ถ้าพาลงพื้นที่รับรองดีกว่านี้ครับ

 

สวัสดีครับ เอก จตุพร วิศิษฏ์โชติอังกูร 

มีข้อแนะนำหรือจะให้เพิ่มเติมอะไรก็บอกมาได้นะครับ

 

สวัสดีครับ คุณหนูรี 

ขอบคุณที่แวะมาเยี่ยมนะครับ....

 

สวัสดีเจ้า พี่เอื้องแซะ 

ขอบคุณที่แวะมาแอ่วเจ้า
แม่ฮ่องสอนเป๋นจะไดพ่อง ม่วนก่อ...

 

สวัสดีครับ อาจารย์ขจิต ฝอยทอง 

แวะไปอ่านบันทึกถอดบทเรียนมาแล้วครับ

 

สวัสดีครับ คุณบุษรา 

ขอบคุณที่แวะมาเยี่ยมครับ
ดอกไม้สวยมาก ๆ ครับ