ตะลุย "วิถีคนชนเผ่า" บนดอยอินทนนท์ - เก็บข้อมูลงานวิจัยสันติวิธี

ต้นฝนที่เชียงใหม่...

ผมได้กลับมาเยือนเมืองเหนืออีกครั้ง ตามภารกิจของงานวิจัยที่ต้องลงพื้นที่เก็บข้อมูลในหมู่บ้านชาวไทยภูเขาแถบภาคเหนือ ครั้งนี้เราประสานงานหมู่บ้านปกาเกอญอ หมู่บ้านแม่กลางหลวง ที่บนดอยอินทนนท์ จ.เชียงใหม่ เป็นหมู่บ้านเป้าหมายหลักที่เราต้องเดินทางไปในครั้งนี้

บ้านแม่กลางหลวง ดอยอินทนนท์

สิ่งที่ดึงดูดใจอย่างหนึ่งก็คือ บ้านแม่กลางหลวงเป็นพื้นที่การถ่ายทำภาพยนตร์เรื่อง “หนึ่งใจเดียวกัน” และเป็นหมู่บ้านที่จัดการท่องเที่ยวโดยชุมชนเอง ถือได้ว่าเป็นชุมชนที่เข้มแข็ง มีกระบวนการจัดการชุมชนที่เป็นแบบอย่าง ประเด็นงานวิจัยที่ผมมาเก็บข้อมูลในครั้งนี้ เป็นประเด็น “การจัดการความขัดแย้งในกลุ่มชาติพันธุ์” ศึกษาในกลุ่มชาติพันธุ์ ๖ เผ่า อันได้แก่ ม้ง,เมี่ยน,ลีซู,ลาหู่,อาข่า,ปกาเกอญอ พื้นที่อยู่ในสองจังหวัด (เชียงรายและเชียงใหม่) โดยสำนักสันติวิธีและธรรมาภิบาล สถาบันพระปกเกล้า ผมมาในฐานะที่ปรึกษาของโครงการวิจัยฯ ดังกล่าว

เป็ดน้อย ครอบครัวที่อบอุ่น

เด็กน้อย...อนาคตของชุมชน

การเดินทางมาเก็บข้อมูลยังพื้นที่เป็นเสน่ห์อย่างหนึ่งของงานวิจัยที่ผมชื่นชอบ สิ่งที่ได้เรียนรู้มากมายในชุมชน เป็นความรู้ใหม่ เป็นความรู้แฝง (Tacit knowledge) ที่เราพบได้เสมอจากการสนทนา พูดคุย รวมถึงเวทีชาวบ้าน เป็นคำตอบได้ว่า เขาอยู่กันอย่างไร จัดการชุมชน จัดการความรู้อย่างไร จนอยู่รอดมาได้ถึงทุกวันนี้ สัมผัสความสุข ความพอเพียงในชีวิตของชาวบ้านเป็นผลผลิตของวิธีคิดที่เอื้ออาทรต่อธรรมชาติ โดยเฉพาะวิถีของชาวปกาเกอญอ

set อาหารเช้าของผมครับ

อากาศยามเช้าที่เชียงใหม่เย็นสบาย ทุกอย่างที่นี่ช้าลงกว่ากรุงเทพฯ อย่างเห็นได้ชัด คนดอยแบบผม ที่มีอันต้องผกผันชีวิตไปสู่เมืองหลวงด้วยความจำเป็น ครั้นกลับมาถิ่นฐานเดิม ก็รู้สึกอบอุ่นและคุ้นเคย

ทีมงานเรานัดพี่คนขับรถเวลาสายๆ เพื่อจะออกเดินทางไปสบายๆ เรานัดชุมชนบนดอยได้ประมาณบ่ายโมง กะเวลาออกสักสิบโมงจากตัวเมืองเชียงใหม่คิดว่าไม่ช้ามากนัก อาหารเช้าง่ายๆที่ทางบ้านอ้ายหล้าจัดเตรียมให้เป็น Set ข้าวต้มน่ารัก น่าทาน ผมละเลียดกาแฟคาปูชิโน่ร้อนๆ และจัดการข้าวต้มรองท้องเป็นเสบียงสำหรับเช้านี้

อาหารกลางวัน...ข้าวเหนียว เเน่นๆ

ผลิตภัณฑ์จากธรรมชาติที่น้ำตกสิริธาร

มุมหนึ่งของน้ำตก

ทีมงานของผม

พวกเราออกเดินทางแบบไม่เร่งรีบ จากตัวเมืองเชียงใหม่ ไปยัง อ.จอมทอง รถของเราลัดเลาะไต่ระดับขึ้นตามถนนสายหลักที่เดินทางตรงไปยังดอยอินทนนท์ พี่คนขับรถบอกว่า ควรที่จะแวะน้ำตกสักหน่อย เพื่อชมความฉ่ำเย็น ของสายน้ำจากเทือกเขาอินนทนนท์ “น้ำตกวชิรธาร” เราแวะรับประทานอาหารกลางวันที่นี่ เมนูกลางวันวันนี้เน้นอาหารรสจัดหน่อยครับ เป็นเมนู ข้าวเหนียวส้มตำ ไก่ย่าง เรียกได้ว่า รสแซ่บ อิ่มท้องแบบแน่นๆ

ไปถึงบ้านแม่กลางหลวง...เห็นวิวภูเขาที่ลดหลั่นสวยงาม ทุ่งนาแทรกตัวระหว่างหุบเขา นี่หากเรามาในช่วงทุ่งข้าวสีทองอร่าม คงจะสวยงามสุดพรรณาจริง ผมจินตนาการไปไกล ตามวิสัยของตากล้องคนชอบถ่ายรูป มองไปทางไหนก็เห็นเป็นเฟรมมุมกล้องไปหมด....

แม่กลางหลวงวันนี้ยังเหมือนเดิม จากวันที่ผมเคยมาเยือนที่นี่ ราวสองปีที่ผ่านมา ชนบทบนดอย วิถีปกาเกอญอ ยังคงเรียบง่าย สงบ พึ่งพิงกับธรรมชาติ สายน้ำ ป่าที่เขียวชอุ่มรอบทิศ แสงแดดจัดๆที่นี่ ไม่ได้แสบร้อนเหมือนแสงแดดในเมือง อีกทั้งมีสายลมเย็นพัดเอื่อยๆมาเป็นระยะๆ

ยังไม่ถึงเวลานัดกับคุณสมศักดิ์ และ ผู้ใหญ่บ้าน เรายังมีเวลาเหลือพอที่จะเดินเที่ยวหมู่บ้าน ถือว่าเป็นการเก็บข้อมูลอีกแบบหนึ่งที่เราสามารถเก็บรายละเอียดบริบทชุมชนได้ ผ่านการเดินเที่ยวย พูดคุย ทักทายชาวบ้าน รอยยิ้มของชาวบ้านสำหรับคนแปลกหน้าอย่างพวกเรามีให้เห็นตลอดเวลาเมื่อเราเดินผ่านบ้านหลังแล้วหลังเล่า มิตรภาพของคนท้องถิ่นเป็นความบริสุทธิ์ของจิตใจ พร้อมจะเอื้ออาทรเสมอสำหรับผู้มาเยือน

พะตี่ใจดี (พะตี่ = ลุง -ภาษาปกาเกอญอ) บ้านหลังท้ายเขา พะตี่ใจดีอาสาเป็นไกด์นำทางพาพวกเราไปพบผู้ใหญ่บ้าน เขาบอกว่าจะพาเดินทางลัด “แป้บเดียวก็ถึง” เขาบอกผมแบบนั้น คำว่าแป้บเดียวก็ถึง ของพะตี่ก็คือ พาพวกเราเดินตัดขึ้นไป ยังภูเขาชันๆ เบื้องหน้า เล่นเอาทั้งหนุ่มดอยและหนุ่ม กรุงเทพฯ เหนื่อยหอบแฮกๆตามกัน

เดินขึ้นเขา

เดินเที่ยวในหมู่บ้าน

ถึงบ้านผู้ใหญ่บ้านก็ทักทายสวัสดี แนะนำตัว ...และ นั่งพูดคุยกับผู้ใหญ่บ้าน ใต้ถุนบ้านอย่างเป็นกันเอง ประเด็นที่พูดคุยเป็นประเด็นการจัดการความขัดแย้งที่ชาวปกาเกอญอที่ชาวบ้านสามารถจัดการได้เองในชุมชน รวมถึงการประสานกับภาครัฐในกรณีความขัดแย้งที่ไม่สามารถจัดการได้ในระดับชุมชน

ส่วนใหญ่ปัญหาความขัดแย้งในชุมชนเป็นเรื่องเล็กๆน้อยๆที่สามารถไกล่เกลี่ยได้ในระดับชุมชน มีระบบผู้อาวุโสในการวินิจฉัยข้อขัดแย้ง ตลอดจนการ รอมชอม กันทั้งสองฝ่าย หากจำเป็นต้องจ่ายค่าปรับไหม ก็ตามกฏเกณฑ์ของหมู่บ้านที่ตั้งไว้

ผมคิดว่าด้วยธรรมชาติของปกาเกอญอเป็นกลุ่มชาติพันธุ์ที่รักความสงบและมีวิถีชีวิตอยู่กับธรรมชาติ การขัดแย้งรุนแรงจึงไม่ค่อยเห็นในกลุ่มชาติพันธุ์นี้

วงสนทนาออกรสชาติ ที่ใต้ถุนบ้านผู้ใหญ่บ้าน

เมื่อได้เวลาผู้ใหญ่บ้านก็อาสาเป็นไกด์พาพวกเราไปชมการผลิตกาแฟ ของหมู่บ้านที่มีทั้งการเก็บเมล็ดกาแฟ การตาก การกระเทาะ คั่วและบด จนได้กาแฟรสชาติดี ซึ่งถือว่าเป็นกาแฟออกานิก (Organic Coffee)เป็นผลิตภัณฑ์สินค้า OTOP ขึ้นชื่อของที่นี่ อ่านเพิ่มเติม กาแฟ "นากาลาโต้" Broadcast to day!!! ถ่ายทอดสดจากดอยอินทนนท์

ป้ายบอกทางไป ตลาดชุมชน

โรบัสต้า กาแฟที่ปลูกได้ในภาคใต้ แต่ที่แม่กลางหลวงก็พอมีให้เห็น

ภูมิปัญญาชาวดอย..

โรงเรียนเพียงหลวง ...ฉากของภาพยนตร์ "หนึ่งใจเดียวกัน"

เย็นย่ำได้เวลาลากลับแล้ว พวกเราจึงถือโอกาสอำลาผู้ใหญ่บ้านและชาวบ้านที่นี่ กลับไปยัง ตัวเมือง จ.เชียงใหม่ เย็นนี้ทางคุณพ่อคุณแม่ของคุณศุภณัฐ เพิ่มพูนวิวัฒน์ (พี่เล็ก) จะเป็นเจ้าภาพเลี้ยงอาหารมื้อค่ำ ที่ ภัตตาคารเจีย ท้ง เฮง (Jia Tong Heng Restaurant)

บรรยากาศบนโต๊ะอาหาร

แอบถ่ายแก้วน้ำ

หมูหัน..อาหารจานเด็ด

เจ้าของ ภัตตาคาร...

ว่ากันว่าที่นี่อาหารอร่อยมากๆของเชียงใหม่ โอกาสดีที่เจ้าของร้าน อาม่า และลูกชาย ภัตตาคารเจีย ท้ง เฮง มาต้อนรับด้วยตนเอง พร้อมกับสนทนา ผมนั่งฟังประวัติชีวิตของอาม่าวัย ๘๑ ปี ก่อนที่จะถึงวันนี้ ...ที่ท่านใช้ความวิริยะ อดทนอย่างที่สุด ชีวิตอาม่าเหมือนนิยาย ที่คนๆหนึ่งประสบมาด้วยตนเอง มีคุณค่าและเตือนสติลูกหลาน ประโยคหนึ่งในบทสนทนาบนโต๊ะอาหาร อาม่าท่านบอกพวกเราว่า “ไม่มีอะไรที่ไม่มีปัญหา มันมีปัญหาทั้งนั้น แต่ทุกอย่างก็แก้ไขได้ เพียงขอให้เราต้องเป็นคน อดทน” อาม่าเตือนสติทุกคนด้วยรอยยิ้ม ผมถือว่าเป็นอาหารมื้อที่อร่อยและยังมีโอกาสฟังเรื่องราวดีๆจากผู้ใหญ่อีกด้วย สรุปว่ามื้อนี้ อาม่า และลูกชายเจ้าของ ภัตตาคารเจีย ท้ง เฮง เป็นเจ้าภาพเลี้ยงพวกเรา ขอขอบพระคุณท่านมา ณ โอกาสนี้

จากภัตตาคารเจียท้งเฮง ทั้งอิ่ม และแหน็ดเหนื่อยจากการเดินทางลงพื้นที่ คืนนี้น่าจะนอนหลับอย่างมีความสุขเป็นแน่

ขอบคุณมิตรภาพและเรื่องราวดีๆที่ได้พบเจอที่เชียงใหม่...พรุ่งนี้วางแผนกันให้ดีอีกครั้ง พวกเราจะเดินทางไป หมู่บ้านกลุ่มชาติพันธุ์ลีซู(Lisu) แถบๆอำเภอแม่แตง จ.เชียงใหม่ ก่อนที่จะขึ้นเครื่องกลับ กทม.ในตอนเย็นของวันเดียวกัน

ขอบคุณ อ้ายบุญช่วย ที่ช่วยขับรถตลอดทริปวิจัย

ขอบคุณ พ่อหลวง,อ้ายสมศักดิ์ แห่งบ้านแม่กลางหลวง

ขอบคุณ เจ้าภาพอาหารมื้อเย็นที่เเสนอร่อย

เขียนใน GotoKnow
โดย จตุพร วิศิษฏ์โชติอังกูร
ใน The ultimate leader

คำสำคัญ (Tags): #conflict managment#การจัดการความขัดเเย้ง#ปกาเกอญอ#สถาบันพระปกเกล้า#สำนักสันติวิธีและธรรมาภิบาล

หมายเลขบันทึก: 262569เขียนเมื่อ 21 พฤษภาคม 2009 23:32 น. ()แก้ไขเมื่อ 6 กันยายน 2013 20:46 น. ()สัญญาอนุญาต: ครีเอทีฟคอมมอนส์แบบ แสดงที่มา-ไม่ใช้เพื่อการค้า-อนุญาตแบบเดียวกัน

จตุพร วิศิษฏ์โชติอังกูร