ทางสองแพร่ง สองทิศทางที่ก้าวเดินของ พุทธชินราช

                กว่า ยี่สิบปี ที่ผมทำงานเป็นแพทย์ประจำ โรงพยาบาลพุทธชินราช  ผมเห็นการเจริญเติบโตของโรงพยาบาล ผ่านสายตาอยู่ทุกวัน อาคารผู้ป่วย ห้องผ่าตัด ห้องเอ็กซเรย์ โอพีดี ฯลฯ  ตึกต่างๆ งอกงามขึ้นมาเหมือนดอกเห็ด จนกระทั่งพื้นที่กว่า 164 ไร่ หนาแน่นไปด้วยอาคารสูงใหญ่ตระการตา   เราเคยมี“สระแก้ว” เป็นสระน้ำขนาดใหญ่ มีต้นไม้ร่มรื่นรายรอบ ไม่ว่าผู้ใหญ่หรือลูกเด็กเล็กแดงต่างใช้บริเวณรอบๆ สระแก้วเป็นสถานที่พักผ่อนหย่อนใจ ถึงวันเวลาสำคัญเช่นวันทำบุญใหญ่ หรือวันลอยกระทง ก็จะมีการปล่อยปลา ปล่อยเต่า ลอยกระทง  เป็นที่สดชื่นเบิกบานกันทั่วทุกคน ปัจจุบันสระแก้วของผมถูกถมที่รุกล้ำ จนกระทั่งเหลือสภาพเป็นเพียงสระน้ำขนาดไม่ใหญ่นัก น้ำสีข้นเข้มล้อมรอบด้วยทางเดินคอนกรีตอันร้อนระอุเพราะเก็บความร้อนจากแสงอาทิตย์ยามกลางวัน

สระแก้วเมื่อยี่สิบปีก่อน

                ถ้าเรียกว่าสิ่งนี้คือการพัฒนา พุทธชินราชพัฒนาขึ้นอย่างมากมาย มีอาคารต่างๆกว่า 50 อาคาร มีเตียงรับคนไข้ได้มากกว่า 900 เตียง มีบุคลากรทั้งแพทย์ พยาบาล เภสัชกร ทันตแพทย์ และอื่นๆ รวมกันมากกว่า สองพันคน ขณะเดียวกัน จำนวนผู้ป่วยที่เดินทางเข้ามา พุทธชินราชเพี่อรับบริการก็มากขึ้นเป็นเงาตามตัว จาก ห้าหกร้อยคนเพิ่มเป็นเกือบ สองพันห้าร้อย คนต่อวันในปัจจุบัน ผมมีคำถามเกิดขึ้นในใจอยู่เสมอๆ ว่า นี่คือทิศทางการพัฒนาของโรงพยาบาลพุทธชินราชที่ถูกต้องจริงหรือไม่?

                วันหนึ่ง เมื่อเราเดินไปตามถนน พบทางสองแพร่งอยู่ข้างหน้า  แพร่งทางขวา เห็นใครต่อใครเดินไปทางนี้กันอย่างขวักไขว่ อุ่นหนาฝาคั่ง  ส่วนแพร่งทางซ้าย พอมีคนเดินอยู่บ้างแต่ก็ช่างเงียบเหงา  ผมเชื่อว่าคนส่วนใหญ่คงตัดสินใจเดินไปทางขวาถึงจะไม่แน่ใจว่าจะเจออะไรแต่ก็น่าจะดีกว่าทางซ้ายเพราะใครต่อใครเขาไปทางนี้  เช่นเดียวกับการพัฒนาโรงพยาบาล ถ้าแพร่งทางขวาเปรียบเสมือนการพัฒนาเทคโนโลยีทางการแพทย์ เกาะติดวิทยาการอย่างทันโลก มีแพทย์ผู้เชี่ยวชาญเก่งๆ สามารถรักษาโรคยากๆให้หายได้ มีเครื่องไม้เครื่องมือที่ทันสมัย ผมเชื่อว่าผู้บริหารโรงพยาบาลส่วนใหญ่ อยากให้โรงพยาบาลของตนมุ่งไปบนถนนเส้นนี้ พุทธชินราชก็เช่นเดียวกัน หลายปีผ่านมาเราทุ่มเททรัพยากรเพื่อให้ได้ก้าวเดินบนถนนแห่งความเป็นเลิศ (road to excellent) สิบกว่าปีก่อนเราสามารถปลูกถ่ายไตให้ผู้ป่วยไตวายเรื้อรังได้เป็นรายแรก ปัจจุบันมีผู้ป่วยไตวายเรื้อรังหลายร้อยคนได้รับการปลูกถ่ายไตมีชีวิตใหม่ที่สุขสบายขึ้นตามสมควร

                โรงพยาบาลพุทธชินราชมี 3 excellent centers สำคัญคือ ศูนย์โรคหัวใจ  ศูนย์อุบัติเหตุ  ศูนย์ดูแลผู้ป่วยมะเร็ง ทั้ง 3 excellent centers  รักษาชีวิตผู้ป่วยไว้ได้ไม่ใช่น้อย  ป้องกันความพิการได้เป็นจำนวนมาก  แต่ทั้งสามทีมเป็นทีมตั้งรับครับ เมื่อใดมีผู้ป่วยหลั่งไหลมามากมายหรือบางขณะคนในทีมอ่อนกำลังลง หรือขาดคนทำงาน ทีม excellent ก็มีโอกาสเพลี่ยงพล้ำได้  โรงพยาบาลพุทธชินราช ก้าวเดินไปบนถนนแห่งความเป็นเลิศหรือทางแพร่งขวา อย่างต่อเนื่องและมั่นคง คงไม่มีใครพูดได้ว่าเส้นทางนี้ไม่ถูกต้อง เพราะสมัยก่อนเราสูญเสียผู้ป่วยจากโรคหัวใจ อุบัติเหตุและมะเร็งไปเป็นจำนวนมาก ซึ่งบุคคลเหล่านี้เป็นที่รักของคนในครอบครัว และถ้ามีชีวิตอยู่อาจจะสร้างคุณประโยชน์ให้สังคมได้อย่างมากมาย  สิ่งเหล่านี้ยืนยันได้ว่าก้าวเดินของ พุทธชินราชไม่ผิดพลาดและควรจะก้าวเดินต่อไปเพื่อรักษาชีวิตคนให้ได้มากที่สุดเท่าที่จะเป็นไปได้

                หันมามองแพร่งทางซ้ายที่ไม่ค่อยจะมีคนเดินกันครับ บางโรงพยาบาลอาจจะลืมไปแล้วด้วยซ้ำว่ายังมีทางเดินเส้นนี้อยู่  เส้นทางนี้นำพวกเราไปสู่ การพัฒนาระบบโรงพยาบาล เชื่อมโยงสู่ชุมชน โดยมีสถานีอนามัยหรือเรียกว่าเครือข่ายบริการปฐมภูมิเป็นเหมือนตัวกลางหรือสะพานเชื่อม เพื่อกระตุ้นให้เกิดการดูแลสุขภาพด้วยตนเองของประชาชนในชุมชน สร้างสุขภาพตนเองให้แข็งแรง หลีกเลี่ยงปัจจัยเสี่ยงหลายๆอย่างที่ทำให้เกิดโรค  สร้างวิถีชีวิตใหม่เกิดเป็นพฤติกรรมสุขภาพดีที่สามารถทำได้ในชีวิตประจำวันอันปรกติ

                โรคหลายโรคเกิดจากพฤติกรรมในชีวิตประจำวันที่ไม่เหมาะสมครับ บางคนกินอาหารหวานๆมันๆ มานาน ไม่ค่อยยอมออกกำลังกาย อ้วนลงพุง เสี่ยงต่อการเกิดโรคเบาหวาน และโรคหัวใจขาดเลือดเป็นอย่างมากครับ ปวดหลังปวดเข่า หลังเสื่อมเข่าเสื่อม มักจะเกิดจากการใช้ท่าทางที่ไม่ถูกต้องในการทำงาน หรือใช้งานเข่าหลังหนักเกินไปโดยไม่บริหารทำนุบำรุงให้แข็งแรง  อุบัติเหตุที่ใครๆก็ว่าเป็นเหตุสุดวิสัย ป้องกันได้ยาก แต่ก็มีพฤติกรรมดีๆที่ทำให้ลดอุบัติเหตุหรือความสูญเสียได้เช่น เมาไม่ขับ ง่วงไม่ขับ รู้จักใส่หมวกกันน็อก คาดเข็มขัดนิรภัย ปฏิบัติตามกฎจราจร  พฤติกรรมเหล่านี้แหละครับ ช่วยป้องกันอุบัติเหตุได้ หรืออย่างน้อยก็ผ่อนหนักให้เป็นเบา  มะเร็งหลายอย่างถ้ามีพฤติกรรมชีวิตดีๆ ก็ป้องกันได้ครับ มะเร็งของท่อน้ำดีในตับเกิดจากพยาธิใบไม้ที่แฝงตัวอยู่ในปลาดิบทั้งปลาร้าปลาเจ่า  ถ้าหลีกเลี่ยงของดิบพวกนี้หรือทำให้สุกเสียก่อนก็จะหลีกเลี่ยงมะเร็งชนิดนี้ได้ มะเร็งปอดกับบุหรี่เป็นที่รู้กันมานานว่าเกี่ยวข้องกันอย่างใกล้ชิด ถ้าไม่สูบบุหรี่หรือไม่เข้าใกล้คนสูบก็ลดโอกาสเสี่ยงจะเป็นมะเร็งปอดได้ไม่น้อยทีเดียว  คนที่ชอบกินเนื้อแดง ไม่ว่าเนื้อหมูเนื้อวัวมากเกินไปมีความเสี่ยงจะเป็นมะเร็งลำไส้มากขึ้น

                วิถีชีวิตใหม่แห่งพฤติกรรมสุขภาพดี เป็นวิถีเชิงรุก เพื่อป้องกันไม่ให้เกิดโรคร้าย ซึ่งทุกคนสามารถทำได้ด้วยตนเอง วิถีชีวิตเช่นนี้จะเกิดให้เห็นได้ต้องอาศัยความรู้ความเข้าใจของประชาชน โดยมีบุคลากรทางสาธารณสุข เป็นผู้สนับสนุนเหมือนเป็นโค้ชให้กับประชาชนเพื่อเรียนรู้ร่วมกันผ่านการปฏิบัติ จนเกิดเป็นพฤติกรรมสุขภาพดีที่แท้จริง ทำได้อย่างปรกติในชีวิตประจำวันเมื่อนั้นล่ะครับจึงจะอยู่รอดปลอดภัยจากโรคร้ายได้อย่างยั่งยืน

                ทางแพร่งนี้มีความสำคัญไม่ยิ่งหย่อนไปกว่าความเป็นเลิศทางด้านการรักษาของโรงพยาบาล และจะเป็นพลังการพัฒนาของโรงพยาบาลอย่างใหญ่หลวงถ้าทางสองแพร่งนี้มาบรรจบกันเป็นทางสายใหญ่สายเดียว  ก้าวเดินแต่ละก้าวบนทางสายนี้ คงได้เห็นประชาชนของเราลุกขึ้นมาดูแลสุขภาพด้วยตนเอง เลือกอาหารที่ดีต่อสุขภาพ ออกกำลังกายเป็นกิจวัตรประจำวัน  หลีกเลี่ยงบุหรี่ สุรา ยาเสพติด  เมื่อเจ็บไข้ด้วยโรคที่ไม่สามารถป้องกันได้ ก็ได้รับการดูแลรักษาจากหมอเก่งๆในโรงพยาบาล ซึ่งพัฒนาอย่างต่อเนื่องตามวิวัฒนาการก้าวหน้า

 เมื่อทางสองแพร่งรวมกันเป็นหนึ่งเดียว ถนนสายนี้จะเป็นถนนสายหลักพุ่งไปสู่จุดหมายคือสุขภาพดีทั้งกายและใจของประชาชน ผมว่านี่แหละครับคือคำตอบว่า โรงพยาบาลพุทธชินราชควรจะพัฒนาไปทิศทางใดอย่างไม่ต้องสงสัย