อนุทิน ปฏิทิน
ครั้งแรกที่เจอคำว่า อนุทิน ใน GoToKnow ผู้เขียนก็สำคัญว่าเป็น บันทึกประจำวัน ที่เพิ่มเข้ามา ก็ไม่ได้คิดอะไรมาก... ต่อมาก็พบว่าคำนี้แปลมาจากภาษาอังกฤษว่า Journal ซึ่งผู้เขียนก็เพิ่งรู้เช่นเดียวกัน ลองเปิดพจนานุกรมดู เค้าก็แปลศัพท์นี้ว่า บันทึก ได้อีกความหมายหนึ่ง...
อนุทิน คำนี้ไม่ค่อยจะเห็นใช้โดยตรงในบาลี และไม่เคยเจอด้วยว่าในบาลีจะแปลว่า บันทึก หรือ Journal ได้ ... จึงคาดเดาเอาว่า น่าจะเป็นภูมิปัญญาของโบราณาจารย์ไทยที่เลือกบัญญัติคำว่า อนุทินใช้แทน Journal ในความหมายว่า บันทึก
เมื่อแยกศัพท์ อนุ + ทิน = อนุทิน ... โดย อนุ เป็นอุปสัคแปลว่า น้อย, ภายหลัง, ตาม ... ส่วน ทิน เป็นคำนามแปลว่า วัน ... ดังนั้น อนุทิน น่าจะแปลว่า ตามวัน หรือ ประจำวัน
ถ้าจะวิเคราะห์ศัพท์ทำนองบาลีก็อาจจัดให้เป็นศัพท์สมาส โดยเป็นอัพยายีภาวสมาสได้ และตั้งวิเคราะห์ได้ดังนี้
- ทินสฺส ปฏิปาฏิ อนุทินํ
- ลำดับแห่งวัน ชื่อว่า อนุทิน
โดยคำว่า อนุ อุปสัค ใช้แทนคำว่า ปฏิปาฺฏิ ในบทสรุป
-
หมายเหตุ ประเด็นนี้ เดิมทีนั้น ผู้เขียนได้อ้างชื่อวิเคราะห์ผิดพลาด ไัดัรับการแนะนำจากกัลยาณมิตร จึงได้แก้ไขใหม่ถูกต้อง (ขออนุโมทนาไว้ ณ ที่นี้ด้วย)
......
เฉพาะ ทิน ซึ่งแปลว่า วัน นี้ อาจตั้งวิเคราะห์ตามรากศัพท์ได้หลายนัย เช่น
- ททาติ วายามนฺติ ทินํ
- ธรรมชาติใด ย่อมให้ซึ่งความพยายาม ดังนั้น ธรรมชาตินั้น ชื่อว่า ทิน (เป็นที่ให้ซึ่งความพยายาม)
นัยนี้ ท่านว่ามาจาก ทา รากศัพท์ แปลว่า ให้ ... ลง อินะ ปัจจัย (ทา +อินะ = ทินะ) แปลว่า เป็นที่ให้ซึ่งความพยายาม... อาจอธิบายได้ว่า กลางคืนนั้น คนง่วงเหงาหาวนอน อยากพักผ่อน จึงถดถอยด้อยความพยายาม แต่เมื่อถึงกลางวัน คนจึงรู้สึกตัว กระปี้กระเปร่า เกิดความพยายามขึ้นมา....
- ทิพฺพติ เอตฺถาติ ทินํ
- ประชาชน ย่อมร่าเริง ในธรรมชาตินี้ เหตุนั้น ธรรมชาตินี้ ชื่อว่า ทิน (เป็นที่ร่าเริงแห่งประชาชน)
นัยนี้ ท่านว่ามาจาก ทิว รากศัพท์ แปลว่า ร่าเริง ... ลง อะ ปัจจัย แล้วแปลง ว.แหวน เป็น น.หนู (ทิว +อะ = ทิวะ - ทินะ) แปลว่า เป็นที่ให้ซึ่งความร่าเริงแห่งประชาชน... อาจอธิบายได้ว่า กลางคืนนั้น คนง่วงเหงาหาวนอน ซึ่งต่างกับกลางวัน ที่คนร่าเริงแจ่มใส...
- สตฺตานํ อายุ ทียติ ขียติ เอเตนาติ ทินํ
- อายุแห่งสัตว์ทั้งหลาย ย่อมสิ้นไป คือย่อมหมดไป เพราะธรรมชาตินี้ ดังนั้น ธรรมชาตินี้ ชื่อว่า ทิน (เป็นเหตุสิ้นไปแห่งอายุของสัตว์)
นัยนี้ ท่านว่ามาจาก ที รากศัพท์ แปลว่า สิ้นไป ... ลง อินะ ปัจจัย (ที + อินะ = ทินะ) แปลว่า เป็นเหตุสิ้นไปแห่งอายุของสัตว์... อาจอธิบายได้ว่า วันๆ หนึ่งที่ผ่านไปนั้น หมายถึงอายุของสัตว์ก็ย่อมสิ้นไปหรือหมดไปด้วย...
............
อีกคำหนึ่งที่คล้ายกันซึ่งมีใช้ในภาษาไทย คือ ปฏิทิน (ปฏิ + ทิน = ปฏิทิน)... โดย ปฏิ เป็นอุปสัค แปลว่า เฉพาะ, ตอบ, ทวน, กลับ. ... ดังนั้น ปฏิทิน จึงน่าแปลว่า เฉพาะวัน หรือ กำหนดวัน ...
อนึ่ง ในภาษาบาลีมีคำศัพท์ที่ใช้กำหนดวันคืนหลายสิบศัพท์ และมีอยู่นับสิบศัพท์เช่นเีดียวกันที่มีใช้อยู่ในภาษาไทย เช่น กาล เวลา ขณะ ยาม สายันห์ ราตรี อัสดง อรุณ สมัย ...
ความเห็น (26)
นมัสการค่ะพระอาจารย์
ดิฉันรู้จักคำว่า อนุทิน จากบล็อกของท่านอาจารย์หมอวิจารณ์ค่ะ สงสัยอยู่เหมือนกันค่ะว่าเด็กรุ่นใหม่จะรู้จักคำนี้หรือไม่ ดีจังเลยค่ะที่พระอาจารย์มาเขียนอธิบายถึงรากศัพท์ของคำว่า อนุทิน ไว้ค่ะ ขอบคุณค่ะ :)
สวัสดีคะ
ตามมาดูความหมายในเชิงลึกที่พระอาจารย์ได้อธิบายไว้
ขอบคุณมากคะ
ขอบคุณครับ ได้ความเข้าใจเพิ่มขึ้นครับ เมื่อหลายปีก่อนเคยนั่งทำหลักสูตรทางด้านภาษาร่วมกับอาจารย์ทางด้านภาษา เขาใช้คำนี้กันเยอะ จนผมงงไปหลายยก
- อาตมาก็เล่าเล่นๆ...
ไม่รู้ทำไม นักวิชาการวิชาเกินจึงชอบบัญญัติศัพท์แปลกๆ ใหม่ๆ มาใช้กันจริงๆ...
นักวิชาการไทยก็นิยมบาลีสันสกฤต ส่วนนักวิชาการฝรั่งก็ไปขุดคำกรีกลาตินมาใช้...
กลายเป็นว่า วิชาความรู้ถูกเก็บไว้ในหอคอยงาช้าง ทำให้คนทั่วไปหรือต่างแขนงวิชา ยากที่จะฝ่าด่านภาษาเข้าไปได้...
- ถือโอกาสบ่น (อีกครั้ง)....
เจริญพร
ผมเคยเข้าใจว่า คำว่า ทิน นั้นน่าจะมาจากคำที่หมายถึง พระอาทิตย์ ซึ่งหมายถึง วัน
ขอท่านผู้รู้ให้ความเห็นด้วยครับ
นมัสการหลวงพี่
เห็นด้วยว่า ศัพท์บัญญัติมากมาย ชอบใช้บาลีสันสกฤต ที่ในพจนานุกรมไทยก็หาไม่ค่อยจะเจอ อาจจะติดปากติดมือกันแล้วก็ไม่แน่ เข้าไปสถานศึกษาบางแห่ง เจอะศัพท์แปลกๆ ที่อ่านยากเขียนยาก
เห็นได้ชัดว่า ศัพท์บัญญัติใหม่ๆ หลายคำมีคนใช้กันพร่ำเพรื่อ และผิดความหมายไป เพราะไม่รู้ว่า แท้จริงแล้วหมายถึงอะไร
เห็นด้วยอีก ว่าฝรั่งเองก็ขุดศัพท์กรีก ละตินมาใช้ เหมือนกันเลย ;)
ยำใหญ่
พระอาทิตย์ ก็มีใช้นับสิบศัพท์เหมือนกัน...
- อยากดัง ! เรียกร้องความสนใจ ! อวดรู้ ! ...ฯลฯ
ก็แล้วแต่ว่าใครจะคิดว่าอย่างไร แต่ประเด็นนี้มีอยู่จริง... ดังเช่นแวดวงการเมืองไทยปัจจุบัน บางคนออกมาพูดครั้งหนึ่งก็เสนอคำศัพท์ใหม่ออกมาให้วิจารณ์ครั้งหนึ่ง...
โดยส่วนตัว อาตมาชอบคำว่า คนชายขอบ ระดับรากหญ้า ฯลฯ... ซึ่งเป็นคำไทยๆ พอจะเข้าใจได้มากกว่าคำว่า เนติบริการ โลกาภิวัฒน์ ฯลฯ... ซึ่งต้องแปลอีกครั้ง
คำไทย คำโดด คำมูล คำประสม.... เราควรจะเน้นคำเหล่านี้ในการสอนสร้างภาษาไทย มิใช่ชอบอวดรู้นำบาลีและสันสกฤตมาใช้ และหลายคำที่ใช้สืบต่อมาอย่างผิดๆ จนยากที่จะปรับแก้...
เจริญพร
พระอาจารย์ครับ... ผมคิดเอาเองว่า...คำใหม่ ๆ เขาใช้กันเพื่อจิตวิทยาภาษาน่ะครับ...
คนทั่วไปพอเริ่มชินกับคำเดิม ๆ ความสนใจก็ลดลง...
ใหม่สำหรับคนหนึ่งก็อาจเก่าสำหรับอีกคน...
ที่พระอาจารย์นำมาอรรถาธิบาย...ส่วนใหญ่ก็ใหม่สำหรับผม...เลยต้องติดตามเป็นประจำครับ....อิอิ
ท่านเลขาฯ ว่ามา ทำให้นึกถึงความเห็นของน้องเณรรูปหนึ่ง (ลาสิกขาไปสิบกว่าปีแล้ว) เธอว่า...
คนเราโดยมาก มักเกรงถูกกล่าวหาว่า โง่ ดังนั้น เมื่อมีใครยกศัพท์ใหม่ขึ้นมา ก็มักจะเงียบเสียง แต่ก็เงี่ยหูฟัง เพื่อจะได้จดจำไปอวดรู้กับใครบางคนต่อไป...
ที่เธอได้ให้ความเห็นอย่างนี้ เพราะน้องเณรรูปนี้ มักจะจำศัพท์แปลกๆ ใหม่ๆ จากอาตมาแล้วไปอวดภูมิรู้กับเพื่อนที่โรงเรียนประจำ...
เจริญพร
ธรรมดาสามัญ
ที่พระอาจารย์ว่า "ถ้าจะวิเคราะห์ศัพท์ทำนองบาลีก็อาจจัดให้เป็นศัพท์ตัทธิตได้ และตั้งวิเคราะห์ได้ดังนี้ ทินสฺส ปฏิปาฏิ อนุทินํ ลำดับแห่งวัน ชื่อว่า อนุทิน"
น่าจะเป็น"สมาส"มากกว่านะครับ เป็นนิปาตบุพพกะ อัพยยีภาวสมาสครับผม
ธรรมดาสามัญ
ขออภัยครับ..พิมพ์ผิด..เป็นอุปสัคคบุพพกะ อัพยยีภาวสมาสครับ..หมายถึงมีอุปสัคอยู่หน้า คำว่า "อนุ" เป็นอุปสัค..ขอบคุณครับ..^_^
ธรรมดาสามัญ
- ขออนุโมทนาอย่างสูงยิ่ง....
- ผิดพลาดจริงๆ ...
มีอะไรผิดพลาดก็ช่วยแนะนำมาด้วย ... บางบันทึกผิดพลาด ไม่มีใครทัก ก็ผิดอยู่เป็นปีๆ กว่าจะไปอ่านเจอแล้วได้แก้...
เฉพาะตามวิเคราะห์ที่ตั้งไว้ ไม่ผิด แต่อ้างชื่อผิด และตอนนี้ก็ได้แก้ไขตามคำแนะนำแล้ว...
ส่วนสาเหตุที่ผิดพลาด... น่าจะเป็นเพราะอัพยายีภาวสมาส ใช้อุปสัคแทนเนื้อความ ขณะที่ตัทธิตใช้ปัจจัยแทนเนื้อความ... จึงเผลอเรอไป....
มีอะไรก็ผิดพลาดโปรดแนะนำมาอีก จะได้แก้ไขให้ถูก... ขออนุโมทนาอย่างยิ่ง (อีกครั้ง)
เจริญพร
มาลงชื่ออ่านครับกระผม
- นมัสการพระคุณท่านBM.chaiwut ที่เคารพ
- ตามเข้ามาอ่าน ประเทืองปัญญาขอรับ
- กราบ 3 หนขอรับ
กราบนมัสการท่านค่ะ
- มาเติมความรู้เรื่อง อนุทิน
- ในความหมายความเข้าใจของตัวเองจะขอแปลความอนุทินที่ G2K ให้ตัวเอง เอง ว่า สมุด Note เล็ก จดไว้กลัวลืมค่ะ...จดนิดๆ หน่อยๆ เพื่อรู้เรื่องคนเดียว เข้าใจคนเดียว แล้วค่อยมาขยายอีกที่ในบันทึก ในบล็อก ค่ะ
- แต่บางที่การจดเป็นคำสั้น เป็นพยางค์ ๆ อาจจะถูกครูภาษาไทยดุใช่ไหมคะ เพราะว่าเปิดเผย...
- กำลังติดตามอนุทินของอาจารย์อยู่...
เห็นอาจารย์เพิ่มเติมผู้ติดตามอนุทินของอาตมาเข้ามา แต่ไม่นานก็ลบทิ้งไป จึงคาดหมายว่า อาจารย์คงกำลังจัดระเบียบอนุทินส่วนตัวอยู่ (......)
...........
- เห็นด้วยกับครูภาษาไทยคนนั้น...
เพราะถ้าเราเปิดเผยก็ควรใช้ภาษาให้คนอื่นพอจะอ่านได้รู้เรื่อง แต่ถ้าเราไม่เปิดเผย ต้องการจะไว้อ่านคนเดียว เราจะเขียนอย่างไรก็ได้เพื่อให้เรารู้เรื่องเท่านั้น...
เหมือนตอนเรียนหนังสือ สมุดจดของเพื่อนบางคน ใครๆ ก็ชอบอ่าน ถึงกับนำไปถ่ายเอกสารกันเลยก็มี แต่ของบางคน พอเห็นก็คืนเลย เพราะอ่านไม่ออก ดูไม่รู้เรื่อง (5 5 5....)
ฟังว่าปราชญ์บางท่าน ตอนเรียนจะจดหน้าหนึ่ง อีกหน้าหนึ่งก็จะเก็บไว้เขียนวิจารณ์ที่อาจารย์สอน เมื่อกลับถึงที่พัก เพราะเพิ่งเรียนมา และยังไม่ลืม... อาตมาเคยนำวิธีการนี้มาใช้บ้างเหมือนกัน แต่ก็ทำได้เพียงบางครั้งบางคราวหรือบางวิชาเท่านั้น...
เจริญพร
- นมัสการพระคุณท่านBM.chaiwut
- รับว่ากำลังจัดระเบียบอนุทินขอรับ
- ได้ติดตามอ่านแลก็ศึกษาวิธีเขียนอนุทิน โดยเข้าไปอ่านอนุทินของสมาชิก ร่วมทั้งของพระคุณท่านด้วย
- และก็เคยคลิกที่"ติดตามอ่านอนุทินนี้"ของพระคุณท่านด้วยขอรับ
- และด้วยความไม่แน่ใจว่า จะสมควรหรือ? หากไม่ได้ขออนุญาตเจ้าของอนุทินก่อน ทำนองนี้แหละ จึงลบออกไปก่อน
- มาบัดนี้ ก็พอจะรับรู้/รับทราบขึ้นมาบ้างแล้ว ก็เลยขอเป็นแฟนประจำในอนุทินพระคุณท่านด้วยก็แล้วกันขอรับ
- กราบ 3 หนขอรับ
กราบนมัสการหลวงพี่
มารับความรู้ด้วยคนครับ
กริช
เจริญพร
กราบนมัสการพระมหาฯ ค่ะ ขออนุญาตเก็ความรู้ด้วยคนนะคะ
ตอนแรกก็ไม่เข้าใจว่า "อนุทิน" คืออะไร และมีไว้ทำไม
ตอนนี้เข้าใจแล้วค่ะ
ขอบพระคุณมากค่ะ