นัยสำคัญของขบวนสวัสดิการชุมชน
งานด้านเกษตรกับทรัพยากรเป็นสวัสดิการพื้นฐานสำคัญของชาวชนบท มีปัญหาสาหัสสั่งสมมากมาย ส่วนงานสวัสดิการสังคมนั้นเป็น safety net ที่เป็นเหมือนตาข่ายรองรับดูแลคนที่อาจเจอปัญหาจากสถานการณ์ทั่วไปอีกทีหนึ่ง อาจมองว่าเป็นการบรรเทาปัญหาเพื่อให้ชีวิตมั่นคงขึ้นมีภูมิต้านทานมากขึ้น (เป็นเชิงตั้งรับกับปัญหา) ปัจจุบัน ทรัพยากรต่างๆของภาครัฐก็ทุ่มมาด้านสวัสดิการสังคมมากขึ้น คนดูแลก็หลากหลาย ขบวนชาวบ้านก็เข้มแข็งมากขึ้นเรื่อยๆ แต่ขบวนชาวบ้านเองยังมีข้อจำกัดในการแก้ปัญหาหลัก คือด้านเกษตรกับทรัพยากรธรรมชาติ เพราะต้องไปสู้กับ วิธีคิด ตลาด และการแย่งชิงทรัพยากรกับรัฐและนายทุน ดูคล้ายๆกับว่ารัฐ(นักการเมือง) เลี่ยงปัญหาที่จะเผชิญหน้าด้านเกษตรกับทรัพยากร ด้วยการอ้อมมาทำงานด้านสังคมซึ่งมีการเผชิญหน้าน้อยกว่าและรัฐ(นักการเมือง)ทำงานได้ง่ายกว่า
อย่างไรก็ดี งานสวัสดิการชุมชนมีความสำคัญมาก นัยสำคัญของเรื่องนี้ มิได้อยู่ที่ตัวสวัสดิการที่ชาวบ้านแต่ละคนได้รับ แต่อยู่ที่การรวมพลัง นั่นคือ สวัสดิการชุมชนเป็นเครื่องมือหรือยุทธศาสตร์ของการสร้างชุมชนเข้มแข็ง ถ้าชุมชนเข้มแข็งได้ ต่อไปค่อยขยับไปสู่การรวมกันแก้ปัญหาและมีอำนาจต่อรองด้านเกษตรและทรัพยากร หรือแม้แต่การคานอำนาจกับการเมืองระดับท้องถิ่น และการเมืองระดับประเทศ
ชาวบ้านและนักขับเคลื่อนจึงให้ความสำคัญกับ การเปลี่ยนแปลงวิธีคิด(สู่ฐานวัฒนธรรม) และการรวมพลัง
ในขณะที่นักวิชาการ (นักเทคนิค) ให้ความสำคัญกับ ประสิทธิภาพ วิธีการบริหารจัดการ และความยั่งยืนของเครื่องมือ เช่น กองทุนสวัสดิการชุมชน (ทั้งที่เป็นตัวเงินและไม่เป็นตัวเงิน)
ช่วยกันมองสองด้านนั้นดีแล้ว เพราะหากเกิดขัดข้องทางเทคนิคขึ้นมา ความเชื่อมั่นของชาวบ้านหายไป ก็ย่อมสั่นคลอนโอกาสในการร่วมมือและรวมพลัง...
ความยั่งยืนของเครื่องมือจึงเป็น "เงื่อนไขจำเป็น" ที่มองข้ามเสียมิได้เช่นกัน
ความเห็น (7)
- เชื่อว่าถ้าชุมชนมีการรวมพลัง
- ในการทำสิ่งดีๆๆแก่ชุมชนเอง
- จะเกิดความเข้มแข็ง
- การรวมพลัง นั่นคือ สวัสดิการชุมชนเป็นเครื่องมือหรือยุทธศาสตร์ของการสร้างชุมชนเข้มแข็ง ถ้าชุมชนเข้มแข็งได้ ต่อไปค่อยขยับไปสู่การรวมกันแก้ปัญหาและมีอำนาจต่อรองด้านเกษตรและทรัพยากร
- ขอบคุณครับผม
ชาวบ้าน นักขับเคลื่อน และนักวิชาการ นักเทคนิค นักคิดเครื่องมือ ไปพร้อมๆกันได้ประเสริฐยิ่งนัก
ขอบคุณบันทึกนี้ครับ
- ผมเองยังใหม่มากต่อเรื่องการจัดสวัสดิการสังคม แต่มาปีนี้ผมได้รับงบจาก พ.ร.บ ส่งเสริมการจัดสวัสดิการสังคมมาทำในเรื่อง "ศูนย์ข่าวและข้อมูลท้องถิ่นเพื่อการเรียนรู้แบบมีส่วนร่วมของเด็กและเยาวชน" ก็เลยต้องหาความรู้เพิ่มเติมอีกมาก ขอบคุณอาจารย์ปัทมวดีที่ช่วยให้ผมกระจ่างขึ้น
- ที่แม่ฮ่องสอน ในส่วนของเอ็นจีโอ และองค์กรรากหญ้าก็ตื่นตัวเรื่องนี้นะครับ แต่เจ้าภาพคือหน่วยงานระดับจังหวัดนี่ขยับตามไม่ค่อยทัน อันนี้อาจจะเป็นปัญหาในเชิงโครงสร้างหน่วยงานภาครัฐที่ไม่คล่องตัว มีขีดจำกัดมากมาย ยิ่งในพื้นที่ห่างไกลการติดต่อประสานงานลำบาก ทำให้ขบวนการสวัสดิการชุมชนเป็นไปได้ช้า
- ส่วนในเรื่องของการเรียนรู้หรือการสร้างความพร้อมแก่ชุมชน อันนี้เป็นเรื่องสำคัญมากครับ ถ้าชาวบ้านเข้าใจถูกต้อง แม้เครื่องมือจะทื่อๆโบราณ แต่ก็จะสามารถพลิกแพลงดัดแปลงได้ตรงตามเป้าประสงค์
- ชาวบ้านเองก็ยังต้องการการเรียนรู้เรื่องนี้ (อย่างมีประสิทธิภาพ) นะครับ ขนาดผมเรียนมาจนหัวหงอก กว่าจะเข้าถึงวิธีคิดเรื่องนี้ได้ก็ต้องมานั่งศึกษา มาฝึกคิดฝึกทำดู แต่ผมยังไม่เห็นมีสื่อ หรือมีใครไปให้ความรู้เรื่องนี้ในท้องถิ่นที่ผมอยู่เลย
- มิพักแต่ชาวบ้านนะครับ กลไกของรัฐ รวมถึงนักศึกษาที่จะไปทำงานด้านนี้ ก็ต้องมีความพร้อม มีความรู้เรื่องสวัสดิการสังคมเป็นทุนอยู่บ้าง พอให้สามารถขับเคลื่อนไปด้วยกัน แต่ผมไม่รู้ว่า ภาคส่วนเหล่านี้มีการรับรู้และปฏิบัติการในเรื่องนี้มากน้อยแค่ไหน
- สะท้อนจาก "มือใหม่หัดขับ" อาจจะผิดก็ได้นะครับ
บันทึก(เพิ่มเติม)
ข้อความในบันทึกได้เขียนว่า การจัดสวัสดิการสังคมส่วนใหญ่เป็นการตั้งรับกับปัญหา
อันที่จริง ถ้ามองสวัสดิการที่ชุมชนจัดขึ้น ตัวเองมองว่า สวัสดิการที่ให้เป็นตัวเงินส่วนใหญ่เข้าข่ายเป็นการตั้งรับ เพราะชาวบ้านต้องเอาเงินนั้นไปซื้อบริการจากตลาดหรือจากรัฐอีกทีหนึ่ง การให้เป็นเงินจึงเป็นการบรรเทาปัญหาที่ "เข้าไม่ถึง" สวัสดิการ (เช่น ทุนการศึกษา เงินค่านอนโรงพยาบาล) เพราะขาดแคลนเงินทุน
แต่กิจกรรมที่ชาวบ้านจัดหลายกิจกรรม (ไม่ใช่ให้เป็นเงิน) กลับเป็นสวัสดิการเชิงรุก เช่น ศูนย์เรียนรู้ การเรียนรู้ผ่านการทำแผนแม่บทชุมชน การจัดกิจกรรมครอบครัวสัมพันธ์ วิทยุชุมชน
สวัสดีค่ะอาจารย์ขจิต ขอบคุณที่แวะมาอ่าน อาจารย์สบายดีนะคะ
สวัสดีค่ะครูนง
องค์กรชุมชนและท้องถิ่นคงจะมีบทบาทสำคัญในการขยับขบวนการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยมากขึ้นเรื่อยๆ พรบ.ส่งเสริมการจัดสวัสดิการสังคมมีมิติเรื่องการศึกษา คงจะทำงานร่วมกับ พรบ.การศึกษานอกระบบของครูนงได้ดีนะคะ
ครูนงไปญี่ปุ่น ไปโออิตะหรือเปล่าคะ ใครๆคิดถึงโออิตะแต่เรื่อง OTOP แต่ที่ตัวเองเห็นในหลายๆจุด กลับคิดว่า ที่นั่นเป็นตัวอย่างที่ดีของท้องถิ่นที่จัดการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยค่ะ ...OVOP ของโออิตะมีปรัชญาข้อสามเรื่องการพัฒนาคน ....ใช่เลยค่ะ
สวัสดีค่ะคุณยอดดอย
ขอบคุณที่แลกเปลี่ยนประสบการณ์จากพื้นที่จริงค่ะ ต้วเองก็เป็น "มือค่อนข้างใหม่" และประสบการณ์ในพื้นที่ไม่มากนักเทียบกับอีกหลายๆท่าน อาศัย "ใจรัก"และขยันเขียนเท่านั้นค่ะ
ขบวนชาวบ้านไปเร็วมาก นักวิชาการถ้าไม่ลงไปคลุกคลีจริงๆก็ตามพื้นที่ไม่ค่อยทัน และยิ่งหากเป็นนักวิชาการ"ตามตำราฝรั่ง" ด้วยแล้ว ยิ่งไปกันใหญ่ ตัวเองเป็นนักวิชาการแบบ "ขี่ม้าชมเมือง"มากกว่า เพราะไม่สามารถอยู่ติดพื้นที่ได้
เรื่องสื่อ... ที่ พอช.น่าจะมีวีดิทัศน์เผยแพร่นะคะ หนังสือเผยแพร่ก็มีหลายเล่ม แต่ก็ให้ภาพการทำงานเชิงพื้นที่ของกลุ่มต่างๆแบบหลวมๆ ไม่ใช่หนังสือแบบ How to
การไปศึกษาดูงานจากพื้นที่ที่ก้าวหน้าในเรื่องนี้น่าจะดีที่สุด แต่อย่ายึด "รูปแบบ" แบบพิมพ์เขียว ได้ "แนวคิดและกระบวนการ" จะดีกว่า เพื่อนบอกว่า "จินตนาการ" เป็นเรื่องสำคัญค่ะ
"ศูนย์ข่าวและข้อมูลท้องถิ่นเพื่อการเรียนรู้แบบมีส่วนร่วมของเด็กและเยาวชน" น่าสนใจค่ะ... คงต้องเป็นศูนย์ข่าวและข้อมูลท้องถิ่นที่มีชีวิตชีวา... ใช้หลักของอาจารย์ชัยอนันต์ คือ play and learn แปลว่า เพลิน ค่ะ