เยี่ยมช่างทอที่บ้านโคกกุง

สงสารแต่เด็กตัวเล็ก นุ่งกางเกงขายาว พื้นก็แฉะ มือคอยดึงขอบกาง ขาก็ต้องวิ่ง อยู่รั้งท้ายคนอื่นๆ

   ไม่ได้เล่าเรื่องผ้าเสียหลายวัน เพราะไม่มีอารมณ์ปลอดโปร่งที่จะปรับแก้ข้อความ ผ่านมาหลายวัน คงต้องเล่ากันต่อ เที่ยวนี้เดินทางไปบุรีรัมย์ ที่เป็นอย่างก็เพราะเส้นทางบังคับอย่างนี้ พวกเราเดินทางไปหลายจังหวัดในภาคอีสาน (คราวนี้มาหลายวัน) ต้องกำหนดเส้นทางที่เดินทางได้สะดวกที่สุด เมื่อไปถึงอำเภอนาโพธิ์ จ.มหาสารคาม รุ่งขึ้นก็เดินทางเข้าตัวเมืองมหาสารคาม แล้วผ่านไปร้อยเอ็ด ซึ่งจะสะดวกกับการเดินทางในวันหลังๆ หากไปมหาสารคามก่อน (ซึ่งใกล้กว่า) การเดินทางในวันหลังจะทำบาก ตอนบ่ายแวะไปกินข้าวที่ตัวอำเภอนาโพธิ์ บ่ายกว่าๆ ฝนตกโครมใหญ่ แต่ตกครู่เดียวก็หาย

กินข้าวแล้วไปที่สำนักงานพัฒนาชุมชนอีกเหมือนเดิม เจ้าหน้าที่พาไปที่บ้านโคกกุง อ.นาโพธิ์ ถามเจ้าหน้าที่ว่าไกลไหม เขาบอกว่าไม่ไกล ประมาณ 20 กิโล (แต่ 20 กิโลในเส้นทางค่อนข้างลำบาก จึงใช้เวลานานกว่าที่คิด) เมื่อไปถึง กลุ่มแม่บ้านมารออยู่เต็มบ้าน ใส่ผ้าไหมกันมาทุกคน อุปกรณ์ทุกอย่างเตรียมไว้เรียบร้อย ยังมีประกาศนียบัตรที่ได้รับรางวัลการทอผ้ามาตั้งแสดงไว้ด้วย ผ้าไหมผืนสวยๆ แขวนไว้กับราว พวกเราแทบไม่ต้องทำอะไรเลย นอกจากจัดแสดงและวางกล้องเท่านั้น ได้ถามข้อมูลเล็กๆ น้อยๆ จากช่างทอผ้าทั้งหลาย

การประกวดผ้าทอนี้ยังไม่มีข้อมูล ทราบแต่ว่าจัดกันที่พระตำหนักภูพานราชนิเวศน์ จังหวัดสกลนคร ในช่วงปลายๆ ปี โดยชาวบ้านจะส่งผ้าไปล่วงหน้าประมาณ 1 เดือน และชาวบ้านหลายที่ก็ได้รางวัลมาชื่นใจกัน

ผ้าที่นี่มีผ้าไหมมัดหมี่เยอะแยะมาก ทั้งลายเก่าๆ และลายใหม่ๆ ถามคุณยายคนหนึ่ง ว่านี่ผ้าลายอะไร คุณยายบอกว่า “ปาซิ่ว” ผ้าลายปลาซิวนี่เป็นผ้ามัดหมี่ เป็นขีดสั้นๆ เรียงสลับแถวกันไป เขาบอกว่ารูปร่างเหมือนปลาซิว นอกจากนี้ก็มีผ้ามัดหมี่ลายสร้อยดอกหมาก ทราบว่าเป็นผ้าประจำจังหวัดบุรีรัมย์ ส่วนชาวมหาสารคาม ก็ว่าประจำจังหวัดเขาเหมือนกัน พี่ป้าน้าอาที่นี่พูดภาษาอีสานตลอด ตอนนั้นพวกเรายังไม่คุ้นกับสำเนียง มีโตคนเดียวที่เป็นคนอีสาน พอกล้อมแกล้มแปลให้ได้บ้าง ไม่ได้บ้าง

ผ้าโสร่งไหม ใส่ไหมเข็น คือควบสองเส้น อย่างที่เรียกไหมหางกระรอก แล้วมีผ้าพื้น ผ้าลายลูกแก้ว ไม่ถือว่าเด่น หรือต่างจากที่อื่นมากนัก

ระหว่างถ่ายทำมีฝนเทลงมาพักหนึ่ง แต่ไม่นานนัก บอลบอกว่าชาวบ้านที่บ้านกำพี้ (ซึ่งเราจะไปถ่ายทำพรุ่งนี้) โทรมาตาม บอลบอกว่ากำหนดไว้วันที่ 5 แต่เจ้าหน้าที่ประสานงานเขียนผิดเป็นวันที่ 4 เลยต้องขอโทษขอโพยเสียยกใหญ่ เพราะกลุ่มแม่บ้านมารอเก้อเสียตั้งนาน พอทราบแล้วก็ถามคนขับรถว่าจะไปทันไหม สอบถามแล้วว่าไม่ทันแน่ ก็อดจะเสียใจไม่ได้

ประมาณสี่โมงกว่า ถ่ายทำเสร็จเรียบร้อย ร่ำลาขอบคุณทุกๆ คน ทั้งเจ้าหน้าที่อำเภอ และกลุ่มแม่บ้านทุกคน หมายความว่าพวกเราเดินทางสบายๆ เพื่อไปพักที่ตัวเมืองมหาสารคาม แล้วรุ่งขึ้นค่อยไปอำเภอบรบือ ระหว่างทางจึงแวะถ่ายภาพตรงโน่นนิดตรงนี้หน่อยอย่างสบายอารมณ์ อากาศชื้นๆ เพราะฝนเพิ่งหยุดไม่นาน

ผ่านมาหน่อย เห็นตะวันกำลังยอแสง ควายนอนปลัก ข้าวต้นเรียวสวย แดดสองผ่าน เห็นเป็นสีเขียวใส บนฟ้ามีรุ้งโค้งพองาม ข้างทาง เด็กเล็กๆ กลุ่มหนึ่งกำลังวิ่งเล่นกันอยู่ ยังกะภาพในหนังเก่าๆ พี่ป้อมรีบคว้ากล้องวิดีโอ บอกเอ็มให้วิ่งไปบอกเด็กๆ ว่าอย่าเพิ่งหนีไปไหน พอเอ็มเข้าไปใกล้ เด็กก็วิ่งแจ้นเสียแล้ว คนโตหน่อยอายุประมาณ 6-7 ขวบ คนเล็กคงราว 3-4 ขวบได้ วิ่งหนีกันเป็นพรวน คงเป็นเห็นคนแปลกหน้า กลัวแก๊งรถตู้จับเด็กก็เป็นได้ สงสารแต่เด็กตัวเล็ก นุ่งกางเกงขายาว พื้นแฉะ มือต้องคอยดึงขอบกางแล้ว ขาก็ต้องวิ่ง อยู่รั้งท้ายคนอื่นๆ ไม่ทราบว่าร้องไห้ไปด้วยหรือเปล่า น่ารักก็น่ารัก สงสารก็สงสาร...

 

[แก้ว..อุบล จ๋วงพานิช]

ถ้ามีภาพประกอบคำบรรยาย คงเห็นภาพสวยงามมากขึ้นนะคะ

[ออต ญาณพิสิษฐ์]

อาจารย์ธวัชชัยที่เคารพ

• จากเมืองพลมาสวนป่าครูบาสุทธินันท์ ออตผ่านนาโพธิ์เสมอ เห็นว่าพี่น้องแถบนั้นทอผ้ากันมาก เสียแต่ว่าผ้าที่ชาวบ้านกลุ่มเล็ก ๆทอ ราคาไม่คุ้มแรงนัก
• แต่ราคาดีไปตกที่กลุ่มบางกลุ่มที่เข้มแข็ง อันนี้เป็นธรรมดา
• ชาวบ้านกลุ่มเล็ก ๆหลายกลุ่มเหล่านี้เหมือนช่างทอผ้าที่บ้านออตเลย ซึ่งออตกำลังพยายามออกแบบลายใหม่ ๆให้เขาแข่งในตลาดได้
• ดีใจที่อาจารย์ช่วยบอกเล่าเรื่องราวเรื่องผ้าทออีสานให้ตลาดรับรู้อีกทาง ขอบพระคุณอีหลีครับ

[ธ.วั ช ชั ย]

สวัสดีครับ พี่ อุบล จ๋วงพานิช ภาพคงหาไม่ได้แล้วล่ะ เพราะไม่ได้ถ่ายภาพนิ่งเอาไว้เลยครับ ไว้โอกาสหน้าจะได้ถ่ายเก็บเยอะๆ เลย ขอบคุณที่แวะมาครับ

[ธ.วั ช ชั ย]

สวัสดีครับ คุณ ออต จะพยายามนำเรื่องแหล่งผ้ามาเล่าให้ครบ เท่าที่ได้ไปมา มีส่วนไหนจะเพิ่มเติม หรือแก้ไขก็บอกได้นะครับ ข้อมูลบางส่วนอาจคลาดเคลื่อนครับ ขอบคุณครับ

[แว่นน้อย]

สวัสดีค่ะ...อาจารย์ธวัชชัย

   อาจารย์คงเก่งด้านการใช้ภาษาไทยนะค่ะ

เพราะการใช้คำของอาจารย์ดีมากเลยค่ะ

ดิฉันยังไม่เคยเห็นการทอผ้าของช่างทอที่บ้านโคกกุงเลยคะ

คงสวยน่าดู...เคยเห็นแต่การทอผ้าของทางบ้านแม่แจ่ม

อำเภอแม่แจ่ม  จังหวัดเชียงใหม่ค่ะ

อาจารย์เคยเห็นหรือยังค่ะ

เป็นการทอผ้า  "ผ้าซิ่นตีนจก"  ค่ะ...

แล้ววันหลังจะเอารูปมาให้นะคะ

แต่ก็อยากเห็นภาพ...ผ้าที่ทอเสร็จสมบูรณ์แล้ว

ของบ้านโคกกุง...หากมี...อาจารย์เอามาให้ดูด้วยนะค่ะ

.....ดูแลสุขภาพด้วยนะค่ะ.....

แล้วจะเข้ามาเยี่ยมใหม่นะคะ...