ดร. ดวงสมร บุญผดุง ผู้เรียนจบปริญญาเอกเมื่ออายุ ๗๐ ปี กรุณาส่งวิทยานิพนธ์ปริญญาเอก (จาก มรภ. สวนสุนันทา) มาให้ เรื่อง อิทธิพลของบทบาทของผู้นำเชิงจิตวิญญาณ วัฒนธรรมองค์การ และ การออกแบบงานที่เหมาะสมที่มีผลต่อจิตวิญญาณในการทำงานของบุคลากรทางการแพทย์ในโรงพยาบาลสมเด็จพระยุพราช อ่านแล้วชุ่มชื่นใจ ว่าเป็นวิทยานิพนธ์ที่เปี่ยมคุณภาพ
ผมติดใจนิยามคำว่า จิตวิญญาณในการทำงาน ว่า ดร. ดวงสมร ให้นิยามไว้ดีมาก จึงนำมาเผยแพร่ต่อ โดยคัดลอกจากวิทยานิพนธ์แบบไม่มีการเปลี่ยนแปลงเลย ดังนี้
- “จิตวิญญาณในการทำงาน หมายถึง สิ่งที่จะทำให้บุคลากรทางการแพทย์ เกิดความรู้สึกมีความสุขในชีวิตและ การทำงาน เกิดพลังใจรับรู้คุณค่าของตนเองที่เกิดจากการได้ทำงานที่มีความหมายชัดเจน ในที่นี้ประกอบด้วย 4 องค์ประกอบ ได้แก่ การรับรู้ชีวิตด้านในของตนเอง รับรู้ว่างานที่ปฏิบัติมีความหมายชัดเจน สำนึกร่วมความเป็นชุมชน และ การเชื่อมโยงกับสิ่งที่มีพลังเหนือกว่า
- การรับรู้ชีวิตด้านในของตนเอง หมายถึง ความเข้าใจของบุคลากรทางการแพทย์ ในพื้นฐานความต้องการภายในหรือชีวิตจิตใจของตนเอง ในที่นี้ ประกอบด้วย การรับรู้ของบุคลากรทางการแพทย์ถึงคุณค่าของตนเอง รับรู้ว่าตนเองมีความหวังในชีวิต และ รับรู้ว่าเป้าหมายชีวิตของตนคืออะไร อยู่เพื่ออะไร
- การรับรู้ว่างานที่ปฏิบัติมีความหมายชัดเจน หมายถึง การที่บุคลากรทางการแพทย์มีความตระหนักและรับรู้ว่างานที่ทำมีเป้าหมายชัดเจนมีความสำคัญต่อส่วนรวม ตนเองเกิดคุณค่าผ่านงานที่ปฏิบัติและมีความสุข การทำงานเป็นแก่นแท้ของชีวิต ในที่นี้ประกอบด้วย การรับรู้ของบุคลากรทางการแพทย์ว่าตนเองมีความสุขในการทำงาน รับรู้ว่าชีวิตตนเองมีคุณค่าผ่านเป้าหมายของโรงพยาบาลและงานที่ปฏิบัติ มีความรักและผูกพันในงานปฏิบัติ
- สำนึกร่วมความเป็นชุมชน หมายถึง การรับรู้ของบุคลากรทางการแพทย์ที่มีต่อผู้อื่นและสิ่งอื่น ๆ ที่อยู่รอบตัวเป็นความสัมพันธ์ที่มีความลึกซึ้งและคุณภาพสูง ในที่นี้ประกอบด้วย การรับรู้ของบุคลากรทางการแพทย์ว่าตนเองรู้สึกมีความศรัทธาไว้วางใจในกลุ่มผู้ร่วมงาน รับรู้ว่าตนเองเป็นส่วนหนึ่งของชุมชนในองค์การ รับรู้ว่าในองค์การมีการดูแลเอาใจใส่กันอย่างจริงใจ
- การเชื่อมโยงกับสิ่งที่มีพลังเหนือกว่า หมายถึง การเชื่อมโยงระหว่างบุคลากรทางการแพทย์กับสิ่งที่มีพลังเหนือกว่าหรือการเชื่อมโยงกับผู้อื่นที่บุคลากรทางการแพทย์มีความศรัทธาหรือ มีเป้าหมายการดำรงชีวิตที่เห็นว่ามีคุณค่า ในที่นี้ประกอบด้วย การรับรู้ของบุคลากรทางการแพทย์ว่ามีแรงบันดาลใจในการทำงานจากพลังที่เหนือกว่า มีพลังในการทำความดี และมีความพร้อมในการช่วยเหลือผู้อื่นเสมอ”
โดยผมมีความเห็นว่า ในสถานการณ์ทั่วไป ที่ไม่ใช่ในโรงพยาบาล ก็ใช้หลักการหรือแนวทางนี้ได้ทั้งหมด เพื่อ “งานได้ผล คนเป็นสุข”
ย้ำว่า จิตวิญญาณในการทำงานมี ๔ มิติคือ (๑) ชีวิตที่มีความหมาย มีคุณค่า (๒) งานที่มีความหมาย มีคุณค่า (๓) ที่ทำงานเป็นชุมชนแห่งกัลยาณมิตร และ (๔) เป้าหมายคุณค่าที่สูงส่ง เหนือผลประโยชน์ของตนเอง (purpose)
ที่ติดใจก็เพราะ เป็นการบรรยายสิ่งที่ผมยึดถือมาตลอดชีวิตได้อย่างชัดเจน งดงาม
วิจารณ์ พานิช
๒๘ มี.ค. ๖๕