"ชุมชนเข้มแข็ง" เป็นธงชัยที่หลายองค์กรแม้กระทั้งรัฐบาลเองก็ต้องการ้เกิดขึ้นกับสังคมไทย แต่ก็ยังไกลเกินเอื้อม เพราะส่วนมากเป็น "มือสมัครเล่น" ทำครึ่ง ๆ กลาง ๆ ที่สำคัญไม่จริงใจที่จะทำให้ชุมชนเข้มแข็งจริง ๆ โดยยึดความต้องการของชาวบ้านเป็นสำคัญ
การจะพัฒนาชุมชน เพื่อก้าวเข้าสู่ประตูของความเข้มแข็งควรจะต้องมี ความยุติธรรม เป็นสะพานที่สำคัญเพราะในปัจจุบันความยุติธรรมในมิติของรัฐ ที่ผ่านกฏหมายไม่สอดคล้องและไม่เกื้อกูลกันกับความยุติธรรมของชุมชนโดยเฉพาะชุมชนที่เข้มแข็งแล้ว จะสามารถจัดการความขัดแย้งได้ในเบื้องต้น ซึ่งชุมชนอ่อนแอจะไม่สามารถจัดการได้
การร่วมมือเป็นหุ้นส่วนกันของชุมชนเอง ในการร่วมกันด้วยความสมานฉันท์ที่จะจัดการกับความยุติธรรมชองชุมชนที่เริ่มจากตัวชุมชนเอง
ทางเลือกหรือกิจการอะไรบ้าง จะเป็นตัวเชื่อมโยงความเป็นหุ้นส่วนของคนในชุมชน ชุมชนเองต้องเรียนรู้ตามต้องการของชุมชนเพื่อให้รู้ว่าตัวเขาเองอยากจะรู้ อยากจะทำอะไร และที่สำคัญที่สุดคือในอดีตชุมชนเองมีการจัดการกับความขัดแย้งได้ในเบื้องต้นโดยใช้ประเพณีและวัฒนธรรมของชุมชนเอง แต่เมื่อมีโรงพัก มีตำรวจ ชุมชมเลยมอบหน้าที่เหล่านี้ให้โรงพักไปหมด เข้าทำนองว่า ตำรวจมา ปู่ย่าไม่มีความหมาย ชุมชนไม่ได้เข้ามามีส่วนร่วม ในการดูแลความขัดแย้งเบื้องต้น เมื่อตำรวจและศาลตัดสิน ลูกหลานก็ หลุดออกไปจากชุมชน
ชุมชนจึงต้องเข้ามามีส่วนร่วมในการเชื้อมโยงกับภาครัฐบนพื้นฐานของความเกื้อกูลกันทางความยุติธรรม จึงจะเกิดความเข้มแข็งขึ้น ในชุมชน
ในบทนี้มีKey Word ใหม่ๆเก่าๆ เอามาขีดเส้นใต้เช่น
1 ชุมชนเข้มแข็ง (ซึ่งก็ไม่ทราบว่าเข้มและแข็งแค่ไหนเพราะอะไร)
2 ไกลเกินเอื้อม ก็ใช้มือแม่นาคพระโขนงสิ
3 มือสมัครเล่น แล้วอะไรอีกละ บางอย่างมันก็จไม่ได้แยกแยะว่ามือแบบไหน เช่นคนเล่นหวย มือไหนๆก็เล่นได้
4 ความสมานฉันท์ เป็นคำที่ลอยอยู่ในอากาศ เพราะพูดถึงแต่ไม่บอกว่า อะไรทำให้เกิดความสามนฉันท์ และจะสมานฉันท์ได้จะต้องมีกระบวนการอะไร มีแผนแม่บท มีเจ้าภาพหลัก เจ้าภาพรอง อย่างไร มีตัวช่วย มีขุนพล มีเสี่ยวเอ้อ มี ฯลฯ มันถึงจะสมานแผลสังคมได้ Key word สมานฉันท์ คือสมานแผลสังคม ฮู้บ่
5 เป็นหุ้นส่วนกัน ไม่มีหรอกในสังคมหายาก ถ้าหุ้นส่วนในครอบครัวพอได้ เช่นแต่งงานกัน แต่ก็ไม่แน่นะ หุ้นส่วนระดับครอบครัวยังเตียงหักบ่อยๆ
6 ตำรวจมา ปู้ย่าม่มีความหมาย มีสิ ขูดเงินปู่ย่านั่นแหละไปเสียค่าปรับ
ขอคิดดังๆต่อยอดครูบาครับ