870. คู่มือการใช้ Metaphor ประเมินองค์กร

ผมดูรายการวิจารณ์การเมืองที่ทำเป็นเหมือน Standup Comedy ประมาณโน๊ต อุดม แต้พาณิชย์  แต่ให้สาระความรู้ ความเข้าใจแบบลึกๆ ด้วยตัวเลขสถิติที่มีสีสัน ชื่อรายการ Patriot Act  ฉายทาง Netflix …ฮัสซันทำได้ดีมากๆ… รายการมีความยาวประมาณ 25-27 นาที … จุดเด่นของรายการนี้คือ จริงๆ รายการเป็นอะไรที่ซีเรียสมากๆ ..แต่ก็ลงลึกได้ด้วยการใช้ Mtaphor อุปมาอุปไมย  …ฮัสซันมักเอาเรื่องที่ไม่เกี่ยวข้องเลยมาอธิบายปรากฏการณ์ที่ยากๆ ที่เกิดขึ้นต่างวัฒนธรรม เช่นเหตุการณ์ในตะวันออกกลางที่มีแง่มุมที่คนตะวันตกอาจไม่เข้าใจ..แต่ด้วยอุปมาอุปไมย..ทำให้เราเห็นแง่มุมที่เป็นบริบทของข่าวได้  ซึ่งไม่ทำอย่างนี้หลายรายการต้อง Expert หรือคนตามข่าวมานานๆ ถึงจะเข้าใจได้.. เป็นรายการที่ดูแล้วติดหนึบ ตลกสุดๆ นี่ต้องไปดูกันเองครับ

Metaphor เป็นการใช้สิ่งที่เราเข้าใจ มีประสบการณ์อยู่ทุกวี่วัน ไปทำความเข้าใจสิ่งที่สิ่งที่เกินความรู้หรือประสบการณ์ของเรา...ครับ ในศาสตร์การพัฒนาองค์กรก็มีหนังสือเรื่อง The Images of Organization นี่ทั้งเล่ม เป็นการเอา Metaphor มาอธิบายลักษณะ ปัญหาองค์กรที่ทุกวันนี้มีความซับซ้อนมากยิ่งขึ้น ทำให้เราเข้าใจศาสตร์ Organization Development ได้ดียิ่งขึ้น  

Metaphor ใช้ในวงการวิชาการ กับคนทำ OD Consulting เก่งๆ อย่างอาจารย์ ...ไม่ค่อยเห็นทั่วไป 

สำหรับท่านที่ยังมีประสบการณ์ไม่มาก หรือมากก็ได้ การใช้ Metaphor เป็นประโยชน์มากครับ 

ในวันนี้ผมเลยขอเสนอวิธีการใช้ Metaphor มาประเมินองค์กร แบบง่ายๆครับ 

ในการทำงานด้านการพัฒนาองค์กร  (Organization Development) การประเมินสถานการณ์องค์กรนั้นเป็นเรื่องที่ท้าทาย เพราะมีผลต่อการออกแบบวิธีการแทรกแซง (Organization Development Interventions-ODI)   

... ปรกติก็จะใข้การสัมภาษณ์ผู้มีส่วนได้ส่วนเสียในองค์กร  แล้วมาประมวลเป็นภาพใหญ่ ค้นหาความคาดหวังแล้วก็ออกแบบ ODI 

แต่วันนี้ลองใข้ Mataphor ดูครับ เอาอะไรก็ได้ที่ไม่เกี่ยวกับส่ิงที่คุณเข้าไปประเมิน แล้วลองเชื่อมโยงกัน ...จะทำให้คุณเห็นแง่มุมที่คุณอาจมองข้ามไป...  

ผมลองเอามาประเมินบริษัทแห่งหนึ่ง

ลองไปถามคนที่ติดต่อผมเข้าไปครับ..

“ลองนึกถึงอะไรที่ไม่เกี่ยวกับองค์กรคุณสิครับ...ประมาณอุปมาอุปไมยแล้วเล่าสถานการณ์องค์กรคุณออกมา เช่นอาจเปรียอบงค์กรเป็นเรือ ตอนนี้การเดินทางของคุณเป็นอย่างไร...เช่นคุณอาจเปรียบว่า ตอนนี้เรือมันรั่ว ...คุณเห็นการคอรัปชั่นอยู่  ..ประมาณนี้

จะลองดูครับ...

"ผมเอาโรงพยาบาลก็แล้วกัน..." ลูกค้าบอก

เริ่มกระบวนการเลย...

“ถ้าเปรียบว่าบริษัทของคุณเป็นโรงพยาบาล ตอนนี้สถานการณ์เป็นอย่างไร”

“โรงพยาบาล..เริ่มทรงๆ กำไรแทบไม่ มาสักพักแล้ว 

ตอนนี้ก็ยอดคนไข้ลดลด 50% ครับ  ที่สำคัญคนหันไปหาแพทย์ทางเลือกมากขึ้น ไปวิ่งตามพี่ตูนมากขึ้นสุขภาพคนแข็งแรงเลยไม่มาโรงพยาบาล”

หมออยู่ตัวใครตัวมัน ทางใครทางมัน 

หนึ่งในสามหมดไฟ อีกกลุ่มไม่อยากรักษาพยายามขยับเป็นผู้บริหาร อีกกลุ่มมีปัญหาสุขภาพ

พยาบาลทำงานไปวันๆ เพราะข่าวลือเรื่องโรงพยาบาลอาจต้องปิดกิจการ 

ตอนนี้ได้ผู้อำนวยการโรงพยาบาลมาใหม่ เป็นคนขยัน แต่เกษียณมาจากกรมชลประทาน ไม่เคยเป็นหมอและบริหารโรงพยาบาลมาก่อน แต่เป็นคนดังของกรมชลประทาน”

“นี่เป็นสถานการณ์จริงที่ผมสัมภาษณ์มา”

สนุกดีครับ พูดซะเห็นภาพ จริงๆมีมากกว่านี้...

พอเขาพูด Metaphor เสร็จแล้ว ....ให้เข้าค่อยๆ ถ่ายทอด Metaphor ...ว่าจากที่เขาใช้ Metaphor... เขามองเห็นปัญหาอะไร... เช่น 

1. “โรงพยาบาล..เริ่มทรงๆ กำไรแทบไม่ มาสักพักแล้ว” 

นี่คือปัญหาเรื่องรายได้ กับต้นทุน...

2. “ตอนนี้ก็ยอดคนไข้ลดลด 50% ครับ  ที่สำคัญคนหันไปหาแพทย์ทางเลือกมากขึ้น ไปวิ่งตามพี่ตูนมากขึ้นสุขภาพคนแข็งแรงเลยไม่มาโรงพยาบาล”

พฤติกรรมคนไข้เปลี่ยนแปลงไป

3. หมออยู่ตัวใครตัวมัน ทางใครทางมัน หนึ่งในสามหมดไฟ อีกกลุ่มไม่อยากรักษาพยายามขยับเป็นผู้บริหาร 

อีกกลุ่มมีปัญหาสุขภาพ

ปัญหาเรื่อง IKIGAI หรือ Pupose  และวัฒนธรรมในการทำงาน

4. พยาบาลทำงานไปวันๆ เพราะข่าวลือเรื่องโรงพยาบาลอาจต้องปิดกิจการ 

ปัญหาเรื่อง IKIGAI หรือ Pupose  และวัฒนธรรมในการทำงาน ขวัญกำลังใจ

5. ตอนนี้ได้ผู้อำนวยการโรงพยาบาลมาใหม่ เป็นคนขยัน แต่เกษียณมาจากกรมชลประทาน ไม่เคยเป็นหมอและบริหารโรงพยาบาลมาก่อน แต่เป็นคนดังของกรมชลประทาน”

ปัญหาเรื่อง Leadership  

คราวนี้ก็มาถึงตัวคุณในฐานะ OD Consultant...คุณเป็นใคร เช่นถ้า CEO ดึงคุณเข้าไป...คุณอาจทำได้ตั้งแต่ 1-4 ...CEO อาจทำได้บ้างถ้าเขาศรัทธาคุณ

ถ้าบอร์ดดึงเข้าไป อาจทำได้ 1-5 เลย ..

OK สมมติว่าคุณสามารถทำได้ 1-5  เครื่องมือ OD Intervention ที่คุณอาจนำมาใช้จะเป็นอะไรได้บ้าง ก็อาจมีดังนี้ครับ

1. รายได้ กับต้นทุน... ผมเสนอให้ใช้ Appreciative Inquiry ค้นหาอนาคตองค์กรกันใหม่
2. พฤติกรรมคนไข้เปลี่ยนแปลงไป ตัวนี้ใช้ Design Thinking ครับ  
3. ปัญหาเรื่อง IKIGAI หรือ Pupose  และวัฒนธรรมในการทำงาน    ใช้การโค้ชหา IKIGAI ใช้ Dialogue/AI/Theory U สร้างวัฒนธรรมการทำงาน  เรียนรู้เรื่องสัตว์สี่ทิศ. เรียนรู้การใช้ Appreciative Inquiry ในการสร้างระบบการทำงานที่สร้างสรรค์ สร้างบรรยากาศการทำงานที่ดี  อาจเสริมเรื่อง Positive Psychology 
4. Leadership อาจพาท่านหา IKIGAI  นี่จะดีมากๆ  พาท่านเรียนรู้การคุยแบบ Appreciative Inquiry ...หรือ Generative Conversation พาศึกษาเรื่อง Appreciative Evaluation เรื่อง Learning Organization นี่ก็สุดๆ 
5. ปัญหาระดับนี้อาจทำเป็นโครงการเชิง Positive Change Network เน้นการทำ Action Research คือทุกคนทุกทีมต้องมี Project ร่วมกัน ส่วนทีมที่ปรึกษาเป็นผู้อำนวยความสะดวกด้านเทคนิค วิธีการ จากนั้นนัดประเมินผล สร้างการเปลี่ยนแปลงไปเรื่อยๆ ใช้เวลาอย่างต่ำ 1 ปี อาจ 1-3 ปี  (ผมจะเขียนเพิ่มในตอนหน้าครับ)

สุดท้าย ผมถามว่าอะไรที่ประหลาดใจจากการทำ Workshop นี้ ท่านบอกว่า...ประเด็นที่ 4 เคยคิดอยู่แต่ไม่ชัด พอมาใช้ Metaphor ...เรื่องนี้เลยเข้ามาในสมอง.... เรื่องวัฒนธรรมการทำงาน...

บางทีการสัมภาษณ์ก็ทำให้เราตกประเด็นอะไรไป เพราะองค์กรบางที่ซับซ้อนเกินไป เราอาจสนใจบางอย่างและละเลยบางอย่าง... Metaphor ช่วยได้มาก...

และนี่ครับการใช้ Matephor

Metaphor  ... อาจใช้ได้กับชีวิตส่วนบุคคล อย่าง Positive Psychology ตอนนี้รุ่นใหม่ๆ ก็มีการใช้ Metaphor ในการประเมินชีวิต (ดูเรื่อง Sailboat metaphor ที่นี่ https://www.gotoknow.org/posts... )  ทีม องค์กร ชุมชน..ประเทศชาติ

เช่นถ้าทีมคุณตอนนี้เปรียบเสมือนทีมบอล ตอนนี้กำลังเกิดอะไรขึ้นกับทีมบอลของคุณ...

ถ้าบ้านคุณเปรียบเหมือนร้านค้า ...ตอนนี้กำลังเกิดอะไรขึ้น

ถ้าบริษัทคุณเหมือนโรงเรียนประถม ตอนนี้มันเป็นอย่างไร

ถ้าเมืองของคุณเป็นนาข้าว ตอนนี้มันกำลังอยู่ตรงไหน

คุณจะเริ่มมองเห็นสิ่งที่มองไม่เห็นครับ

สำหรับเรื่อง MEaphor

...คุณล่ะคิดอย่างไร...

สำหรับวันนี้ก็ขอบคุณรายการ Patriot Act ...ผมได้แรงบันดาลใจจากคุณมากๆครับ 

บทความโดยดร.ภิญโญ รัตนาพันธุ์ 

Appreciative Inquiry Institute

https://www.facebook.com/group...