839. เรียนจิตวิทยาบวกจาก "The Last Jedi"

ผมดูเรื่อง the Last Jedi จบไปสามรอบ แถมย้อนกลับไปดู the Force Awakened อีกครั้ง …   ไม่เขียนไม่ได้แล้วครับ หลายคนพูดว่า Star Wars ตอนนี้เปลี่ยนไป มีคนชอบบ้างไม่ชอบบ้าง ... สำหรับผม ให้เกียรติศิลปินครับ ปล่อยให้เขาสร้างสรรค์ได้เต็มที่ ...ส่วนตัวผมเอง ไม่ว่าจะดูเรื่องอะไร ให้ข้อคิดเสมอ เอามาผูกโยงกับเรื่องที่สนใจได้เสมอ โดยเฉพาะเรื่องจิตวิทยาบวก (Positive Psychology)  

ตอนนี้ก็เช่นกัน เป็นตอนที่ไคโร เรนเติบโตเข้มแข็งขึ้นเรื่อยๆ หลังฆ่าพ่อแท้ๆ ของตนเองคือฮาน โซโลในตอนก่อน  ไคโร เรนร่วมมือกับซิธ ลอร์ด กวาดล้างฝ่ายกบฏซึ่งนำโดยเจ้าหญิงเลอา แม่แท้ๆ ของไคโร เรนไปทั่วจักรวาล  แน่นอนกบฎเพลี่ยงพล้ำ จนเหลือความหวังสุดท้ายนั่นคืออัศวินเจไดที่ซ่อนตัวอยู่อย่างลึกลับ นั่นคือลุค สกายวอ์กเกอร์  ... ความหวังเหลือที่ The Last Jedi นี่เอง ... กองกำลังกบฎเลยต้องส่งเรย์ สาวน้อยไปที่เพิ่งค้นพบพลังตัวเองไปตามหา เพื่อฝึกการใช้พลังกับปรมาจารย์ และนำตัวท่านกลับมากู้จักรวาลด้วย   จะเป็นอย่างไรรายละเอียดควรไปดูครับ ... ส่วนผมจะวิเคราะห์ว่าเรื่องราวทั้งหมด ทำให้ผมมองเห็นอะไร ... เราเรียนรู้อะไรได้บ้างจากมุมมองจิตวิทยาบวก

ผมเห็นอะไรครับ ผมเห็นคนไม่มีความสุข ถึงขั้นเกรี้ยวกราดประสาทกินของไคโร เรน เห็นลุคก็ขึ้นๆ ลงๆ ดูดาร์คๆ  เรย์ก็มีวูบวาบ

รวมๆแล้วเรื่องนี้พูดถึงความสุข 

ผมนึกถึง Model ที่อธิบายเรื่องนี้ได้ เอาตั้งแต่ Star Wars ตอนแรกๆ เลย ที่นำมาสู่ตอนนี้ ... นั่นคือ PERMA Model 

PERMA Model ประกอบด้วย

P=Positive Emotion อารมณ์บวก

E=Engagement สภาวะที่เราทุ่มเท

R=Relationship ความสัมพันธ์ที่ดี

M=Meaning การที่เรารู้สึกว่าตัวเองมีคุณค่า

A=Achievement ความสำเร็จ 

องค์ประกอบของความสุข

มีสมการดังนี้

P+E+R+M+A 

อารมณ์บวก+ทุ่มเท+ความสัมพันธ์ที่ดี+รู้สึกว่าตัวเองมีคุณค่า+ความสำเร็จ

เอาเป็นว่าขาดตัวใดตัวหนึ่งนี่สำเร็จอยู่ดีๆ ก็อาจล้มครืนไปเลย หรือสำเร็จตอนนี้แต่พังในโอกาสต่อไป คือไม่ยั่งยืนนั่นเอง 

คุณจะเห็น PERMA ในเรื่องนี้ชัดมาก

คุณจะเห็นเรนพูดเรื่องเกลียดพ่อแม่และลุงของตัวเองทั้งเรื่อง เกลียด เกลียด ธีมหลักเลย คุณจะเห็นเรื่องนี้ชัดตอนที่เรย์ติดต่อทางกระแสจิตกับไคโร เรนได้ แล้วบอกสาเหตุที่ทำให้เขาต้องเป็นอย่างนี้ นั่นเพราะ  ไคโร เรน  เกลียดพ่อแม่ตัวเองมากๆ รู้สึกตัวเองเหมือนขยะ  แล้วตอนหลังมาค้นพบว่าลุค พยายามฆ่าอีก ก็ยิ่งลบไปอีก ถึงขั้นหนีไปจากลุค  เรื่องนี้วิเคราะห์ได้สามชั้น

ชั้นแรก สติแตกจากของพ่อแม่  มาจากอะไร สันนิษฐานว่า พ่อแม่ เลอากับฮาน ไม่น่าจะมีความสัมพันธ์ที่ดีต่อกัน เพราะในตอนก่อนก็ไม่ได้อยู่ด้วยกันมานาน แยกกันไปอยู่คนละจักรวาล  น่าจะความที่ต้องใช้ชีวิตระเหเร่ร่อน รบกับฝ่ายจักรวรรดิไม่หยุด สมัยไคโร เรนเด็กๆ น่าจะเจอว่าพ่อแม่ไม่ค่อยกลับบ้าน หรือไม่ก็ทะเลาะกันบ่อยๆ จนเอาครอบครัวไม่อยู่ ดูๆแล้วน่าจะมาจากการที่สองฝ่านเอาจริงเอาจังกับงานกันเกินไปครับ (สถานการณ์คงบังคับด้วย)

มองจาก PERMA  คุณจะเห็นว่า Engaging ในเรื่องงานนี่ สูงมากทั้งเลอา และฮาน ชีวิต ทั้งสองดูมีคุณค่ามากๆ (Meaning) ทั้งสองสร้างผลงานที่โดดเด่น Achievement  ในตอนที่ 6 แล้วก็แต่งงานกัน...มาอยู่ด้วยกัน ..

แต่ผมเชื่อว่าตอนหลังมาอยู่ด้วยกันนี่แหละที่ฮานกับเลอานี่จะมีเรื่องกันมากขึ้นเรื่อยๆ ...เพราะฮานดูเก่งแบบกองโจร ชอบอะไรคาวบอยๆ แต่ต้องมาอยู่กับเลอา ที่เป็นเจ้าหญิง และเติบโตมากับครอบครัวผู้นำกองทัพ ..ที่น่าจะมีระบบระเบียบใการทำงานมากกว่า... และนี่แหละครับ ถึงจะมี Positive Emotion กับกองกำลังกบฎ มีความสัมพันธ์ที่ดีกับคนรอบข้าง (Relationship) รู้สึกชีวิตมีความหมาย (Meaning) และมีความสำเร็จเรื่องงาน (Acheivement) แต่วิธีการทำงานที่จริงจัง หรือ Engaging น่าจะต่าง และคงนำมาสู่การไม่ลงรอยในที่ทำงาน และลามมาถึงที่บ้าน อาจหงุดหงิด เกิดอารมร์ลบบ่อยๆ ที่สุดความสัมพันธ์ (Relationship) ก็เลวร้ายลงเรื่อยๆ ไม่มีความสุข ที่สุดไม่ Engaging หรือใส่ใจดูแลกันอีกต่อไป ครอบครัวเลยไปไม่รอด และเนื่องจากเห็นไคโร เรนดูมีพลังด้วย เลยเอามาให้ลุงคือลุค สกายวอร์กเกอร์เลี้ยง 

เอาเป็นว่า PERMA ในเรื่องงานของพ่อแม่มีเต็มล้นปรี่ในระยะแรก 

ต่อมาน่าจะเลวร้ายลงเรื่อย PERMA เป็นลบแล้ว ส่งผลมาถึงที่บ้าน

จน PERMA ที่บ้านเลวร้าย เห็นชัดมาก เพราะไปไม่รอด อยู่ด้วยกันไม่ได้ 

..ถ้ามองจาก PERMA  เรามาดูหัวใจไคโร เรนตอนเด็ก

อารมณ์บวก คงไม่มีแล้วพ่อแม่คงทะเลาะกันมาก แกคงพยายามไกล่เกลี่ย (Enagage) แต่ก็ไม่ทำให้ความสัมพันธ์ดีขึ้น ... พ่อแม่ก็ยังเลิกกันอีก แถมถูกส่งไปอยู่กับลุง คือนี่ถูกทิ้งเลย...เลยรู้สึกชีวิตไม่มีความหมาย (Meaning) คือตัวเองไม่มีค่า... ไม่เอาแล้วครับ ไม่อยากไปส่วนหนึ่งของครอบครัว เกลียดไปเลย ...  (ครอบครัวไม่ประสบความสำเร็จ) 

PERMA ของไคโร เรน กับพ่อแม่ ไม่มีอีกแล้ว

ชั้นที่สอง PERMA กับลุง... พอไปอยู่กับลุง ลุงก็พร่ำสอน ... แต่ลืมไปว่า เด็กคนนี้เครียด และเกลียดชังมากๆ เนื่องจาก เก่งเลยมองเห็นแววของไคโร เรน ในด้านมืด  และมีวันหนึ่งก็เกิดกลัว ...เกิดอารมณ์ลบ  ..  ที่สุด เป็นไงครับ  ก็พยายามฆ่าไคโร เรน แต่ไคโร เรนรู้ตัวก่อน ...ไม่เหลืออะไรแล้วครับ

PERMA กับลุค พ่อแม่.. ไม่มีความสุข ก็ล้มเหลวไปหมด

เมื่อเกลียด... Positive Emotion ไม่มี  เกลียดลักษณะนี้คือหมดความนับถือ  ไม่อยากยุ่งอีก ..(Engaging) ... ตัดความสัมพันธ์ไปเลย (Relationship)  ...Acheivement  หมดไปเลย ลุคสอนหลานไม่สำเร็จ พังหมด .. แถมได้สร้างศัตรูที่ยิ่งใหญ่ที่สุดในจักรวาล...  

เกิดจากอารมณ์ลบแท้ๆ ...  (ไม่มี Positive Emotion)  

ทั้งลุคและพ่อแม่ที่เก่งที่สุด และดีที่สุดในจักรวาล ได้เปลี่ยนวัยรุ่นหน้าตาดีคนหนึ่งให้เป็นอสูรที่โหดร้ายและทรงพลังที่สุดในจักรวาล...  

ชั้นที่สาม... PERMA กับฝ่ายกบฎ...พ่อแม่ลุงล้วนแต่เป็นบุคลลเชิงสัญญลักษณ์ของฝ่ายกบฎ และศาสนาเจได้...  เมื่อไม่มีความสุขกับพ่อแม่ ลุงก็ยังมาทรยศอีก...  จบกันครับ Enaging กับพอแม่ลุงไม่มีก็หมายถึง ความสัมพันธ์กับกองกำลังกบฎกับเจไดก็ไปด้วย ไม่รู้สึกถึงการมีตัวตน ไม่มีคุณค่า (Meaning) อีกต่อไป...ไคโร เรน เลยไม่อยู่สร้าง Achievement ให้กองกำลังกบฎอีกต่อไป..คราวนี้ไปอยู่ตรงข้ามเลย..เพราะไม่มีที่ยืนแล้ว...  อืมถ้าพ่อแม่เป็นคนธรรมดา อาจไม่ขนาดนี้ พอดีเป็นระดับจักรวาล เลยกลายเป็นพ่อแม่รังแกฉันระดับจักรวาลเลย  ผลกระทบจึงรุนแรงมากๆ   ถ้าพอแม่ไคโร เรนเป็นข้าราชการบทดาวเล็กๆ ...ลูกอาจหนีไปทำธุรกิจอีกเมืองเท่านั้น ...นี่ระดับจักรวาลเลย..ไม่รู้จะไปยืนที่ไหน นอกจากฝ่ายตรงข้าม..

ส่วนเรย์ อัศวินเจไดสาว...หลังที่ค้นพบตัวเอง ...ว่ามีพลัง และได้เริ่มช่วยฝ่ายกบฏจนประสบความสำเร็จในตอนก่อน ...  

PERMA ในการทำงาน และการใช้ชีวิตมีแน่นอนครับ

และอะไรที่ทำให้เรย์ สาวน้อยโนเนมกล้าลุกขึ้นต่อกรกับบุรุษผู้ทรงอำนาจที่สุดในจักรวาลคนหนึ่งครับ ..

นั่นคือ.. Engaging นั่นเอง..ความที่มุ่งมั่น จดจ่อ กับงาน..ทำให้ติดต่อกับไคโร เรนทางจิตได้ ...เรามองเห็นช่องว่งความขัดแย้งในตัวไคโร เรน ...และนั่นเองบวกกับการที่มี PERMA กับกองกำลังกบฎ เรจึงมองเห็นโอกาสที่จะเปลี่ยนใจไคโร เรน   นำมาสู่ปฏิบัติการที่บ้าบิ่นและชัยชนะในเวลาต่อมา ... จะเป็นอย่างไร ไม่อยาก Spoil ไปดูต่อเองนะครับ  

สรุปบทเรียนวันนี้ครับ

1. รักษาอารมณ์ครับ ดูเหมือนอารมณ์จะเป็นที่มาของความหายนะ และความสำเร็จของตัวละคร  และผมว่าในชีวิตจริงด้วย ...เพราะฉะนั้นดูแลอารมณ์ดีๆ .. คุณอาจมีทัศนคติที่ดี (Positive Emotion) กับงาน รักงานมากๆ คุณอาจยุ่งมีสมาธิกับงานมาก (Engaging)  ความสัมพันธ์กับเพื่อน ลูกค้ายอดเยี่ยม (Relationhip) ยอดเยี่ยม งานก็ไปไกล...(Acheivement) แต่กลับบ้านมาห่อเหี่ยวไหม ..เหนื่อยจนหลงลืมที่จะมีสมาธิกับคนรัก (Engaging) ไหม... อารมณ์ไม่ดีอยู่ไหม...ถ้าไม่.กลับมาครับกลับมา ..ผลเสียมันใหญ่หลวงนัก...พักผ่อน ดูแลใจกันดีๆ รักษาสมดุลย์ชีวิต แนวคิดเรื่อง Happy 8 ของสสส.ไม่เลวเลยครับ ใช้ได้  ต้องบอกเลยเสียดายที่ฮานและเลอาไม่ได้ดู เรื่องนี้ ลุคก็ด้วย พังกันหมด

           ดูเรื่อง Happy 8:  https://www.gotoknow.org/posts...  

2. พ่อแม่ต้องรักษาความสัมพันธ์กันดีๆ Worklife Balance บ้านเป็นบ้าน งานเป็นงาน ... ถ้าย้อนเวลาไปได้ ผมอยากให้ฮานและเลอา ศึกษk PERMA คือความสุข ความสำเร็จ งานได้ผล คนต้องเป็นสุข เอา Model นี้มาประเมินสถานการณ์แล้วปรับตัวกันแต่เนิ่นๆได้  และถ้าย้อนเวลาไปได้ ...ฮานและเลอา ควรเรียนรู้เรื่องการเป็นพ่อแม่คน เดวนี้มีโรงเรียนพ่อแม่ด้วยครับ ..สอนเรื่องการดูแลลูก เรื่องนี้ต้องเรียนนะครับ  ดูข้อมูลที่นี่..   

        โรงเรียนพ่อแม่: http://www.sdsweb.org/sdsweb/i...

3. พ่อแม่ ถ้าทำงานด้วยกันต้องค้นหาวิธีการทำงานร่วมกันให้ได้  ผมแนะนำให้ไปทำแบบประเมิน VIA Character Strenghts จะเห็นเลยว่าฮานมีจุดแข็งอะไร เลอามีจุดแข็งอะไร ก็จะได้ส่งเสริมกันถูก ..  จิตวิทยาช่วยได้ครับ  เช่นฮานอาจชอบผจญภัย ปล่อยแกไปครับ ให้แกไปทำอะไรแนว CIA หน่วยสืบราชการลับ หรือผู้บัญชาการทหารกองโจร นี่อาจเป็นเพราะไม่ได้ใช้จุดแข็งของฮานอย่างถูกที่ถูกทาง เยกลายเป็นปัญหาตามมา

       ดู VIA Character Strengths ที่นี่.. https://www.gotoknow.org/posts...

4. เหล่าอัศวินเจได ควรศึกษาวิชาด้านจิตวิทยาครับ ในสภาเจได อาจมีอาจารย์ หรือเจไดด้านจิตวิทยา หรือ Familiy Counselor มาช่วย ดูๆแแล้วนี่เป็นองค์ความรู้ที่ขาดหายไปของศาสนาเจไดเลย ...จริงแล้วจักรวาล Star Wars นี่ยุ่งเหยิงเพราะปัญหาครอบครัว ...นี่เป็นมาตั้งแต่ตอนแรกเลย ตั้งแต่อนาคินถูกพรากจากแม่ แถมเมียตายอีก... PERMA หายหมด ไม่มีใครเข้าใจอนาคิน หรือตอนหลังก็รุ่นหลานไคโร เรน ..ตาหลานนี่น่าจะเป็นโรคซึมเศร้าทั้งคู่ ...   หรือไม่อาจแนะนำให้บรรดาอัศวินและครอบครัวรู้จักเว็บนี้ครับ ... ดาวน์โหลด App เว็ย OOCA นี่เอาไว้ที่ดาบเลเซอร์ก็ได้ เครียดเมื่อไหร่ ก็เข้า App นี้นัดคุยกับจิตแพทย์ได้เลย  ...    https://www.ooca.co/th 

5.นึกอะไรไม่ออก ลองทำอย่างเรย์นะครับ...นิ่งๆ ทำใจสงบ จดจ่อไปที่ปัญหานั้น แล้วจะเกิดปัญญาหาทางออกได้เอง .. (Engaging)  จริงๆ เจไดเอาชนะด้วยวิธีการนี้มาตลอด   แนะนำเรื่องการเจิรญสติครับ ...แนะนำให้เหล่าอัศวินเจได ฝีกพลังสติจาก ที่นี่...ลองดู Clip พระอาจารย์อำนาจ ดีมากๆ จะช่วยได้ครับ  หรือไม่ก็ไปเข้าหลักสูตรครูสมาธิของหลวงพ่อวิริยังค์ ก่อนมาสอนพาดาวัน ก็น่าจะประเสริฐไม่น้อย

      สถาบันจิตตานุภาพ: http://www.samathi.com/2016/in...

6. เจไดควรทำ Appreciative Inquiry (AI) หรือการตั้งคำถามเชิงบวกให้เป็นครับ ...ลุคเองมองแต่ปัญหา แล้วแก้เลย พังครับ ...ถ้าทำ AI เป็น
.. ลุคจะมาค้นหาก่อนว่าตอนที่แก้ปัญหาคล้ายๆกันนี้ลุคทำสำเร็จได้อย่างไร เขาเรียกว่าการทำ Discovery ก่อน.ก็จะค้นพบว่าความสงบ การมองนิ่งๆ Engaging ที่เคยทำให้ลุค เอาชนะดาร์ธ เวเดอร์มาแล้ว แล้วก็จะใช้วิธีนี้แก้ปัญหาไคโร เรนได้ .. ..แต่ตอนนี้กลับทำเสีย ทำตัวคิดมากหมกมุ่น ไม่สงบ...ทำตัวเป็นปีศาจเอง.. จนทำไคโร เรน กระเจิง สร้างปีศาจไปเลย   ถ้าทำ AI เป็นไม่เกิดเหตุการณ์นี้ขึ้นแน่. .. เลยอยากแนะนำลุคมาเรียน AI กับผมที่ MBA มหาวิทยาลัยขอนแก่นได้นะครับ หรือดูที่ www.aithailand.org จะมี case study ให้ดูเยอะ ยินดีแบ่งปันให้ฮีโร่ทุกท่าน..  นอกจากนี้สภาเจไดในอนาคตที่จะตั้งขึ้นใหม่ ควรเรียนเรื่อง Appreciative Inquiry  ผมยินดีเป็นที่ปรึกษาในการฝึกพาดาวันรุ่นใหม่ๆ ให้ครับ เจไดจะได้ไม่วงแตกง่ายๆ 

และสุดท้ายขอให้มีความสุข

May the Force be with you คงไม่พอแล้วครับ

ควรเป็น 

May the PERMA be with you มากกว่า

สวัสดีปีใหม่อีกครั้ง ขอให้ทุกท่านมี PERMA ตลอดไปนะครับ

ด้วยรักและปรารถนาดี

ดร.ภิญโญ รัตนาพันธุ์  

www.aithailand.org