บูรพดารา : หน่วยวิชาการเล็กๆ ที่ยิ่งใหญ่

บูรพดารา : หน่วยวิชาการเล็กๆ ที่ยิ่งใหญ่

หนังสือ A Star in the East : A Short History of HITAP สะท้อนภาพการก่อเกิด เติบโต และทำคุณประโยชน์ ขององค์กรเล็กๆ ที่ทรงคุณค่ายิ่งต่อระบบสุขภาพ

เป็นหนังสือที่ทบทวนประวัติศาสตร์ระบบสุขภาพไทยไว้อย่างกระชับ น่าอ่านมาก ชี้ให้เห็นว่า ระบบสุขภาพไทยพัฒนาเข้าสู่ระบบประกันสุขภาพถ้วนหน้า ทำให้ต้องมีเครื่องมือตัดสินใจว่าจะครอบคลุม บริการใดบ้าง และเครื่องมือนั้นคือ HITA (Health Intervention and Technology Assessment) การจัดตั้ง HITAP จึงมีคุณค่ายิ่งต่อระบบสุขภาพไทย ทำให้ระบบสุขภาพของเราเป็นระบบที่ “ฉลาด”

แต่การทำงานวิจัยในเรื่องที่กระทบผลประโยชน์ของคน/หน่วยงานหลายฝ่าย ต้องทั้งแม่นวิชาการ /เทคนิค และต้องมีวิธีทำงานที่โปร่งใส ให้ได้รับความเชื่อถือ ซึ่ง HITAP ภายใต้การนำของ นพ. ดร. ยศ ตีระวัฒนานนท์ ทำได้อย่างดียิ่ง ดังสรุปวิธีการไว้ในหนังสือ

ผมตีความว่า ปัจจัยหลักต่อความสำเร็จของ HITAP คือ ทำงานวิชาการทั้ง “ขาลง” และ “ขาขึ้น”

วิชาการขาลงหมายถึงทำวิจัยโดยใช้ระเบียบวิธีที่คนอื่นคิดหรือพัฒนาไว้แล้ว ส่วนวิชาการขาขึ้น หมายถึงเข้าไปร่วมสร้างหรือพัฒนาวิธีการต่อเนื่อง เท่ากับเป็นผู้สร้างเครื่องมือของการวิจัยด้านนั้นๆ ด้วย ไม่ใช่แค่ใช้เครื่องมือ

HITAP ทั้งสร้างเครื่องมือ และสร้างคน ที่เรียกว่า capacity building ทั้งสร้างนัก HITA ให้แก่ประเทศไทย และประเทศเพื่อนบ้าน

จุดเด่นที่ควรเน้นไว้ คือการสร้างระบบการจัดการของ HITAP ที่มีการกระจายความรับผิดชอบ และมีคนที่มีทักษะเหมาะสมรับผิดชอบงานแต่ละส่วน นี่คือข้อสังเกตส่วนตัวของผม

บุคคลสำคัญที่ทำให้เกิด HITAP มี ๔ คนคือ นพ. สุวิทย์ วิบุลผลประเสริฐ, นพ. ดร. วิโรจน์ ตั้งเจริญเสถียร, นพ. ดร. ยศ ตีระวัฒนานนท์, และ ภญ. ดร. ศรีเพ็ญ ตันติเวส

แต่ใช่ว่าการดำเนินการของ HITAP จะราบรื่นเสียทั้งหมด ในบางช่วงของรองปลัดกระทรวง บางคนก็ถูกแกล้ง และตอนที่มีขบวนการเล่นงาน สสส. HITAP ก็โดนหางเลขไปด้วย ไม่ว่าคนหรือองค์กร ต่างก็อยู่ในสภาพแวดล้อมที่มีเชื้อโรค ข้อความในย่อหน้านี้ ผมอยู่ในเหตุการณ์ด้วย

วิจารณ์ พานิช

๓๐ เมษายน ๒๕๕๙