ที่มาองค์สมมติ

คนในตลาดนครสวรรค์หรือคนท้องถิ่นจะเรียกว่าตลาด “ปากน้ำโพ”ชาวปากน้ำโพส่วนใหญ่มีความเคารพนับถือเจ้าแม่กวนอิมดังนั้นในงานประเพณีแห่เจ้าของชาวตลาดปากน้ำโพในทุกปีจะมีการคัดเลือกองค์สมมติเจ้าแม่กวนอิมเพื่อสร้างสีสรรให้กับงานและนำเข้าขบวนแห่ด้วย

สำหรับการสมัครรับคัดเลือกองค์สมมติเจ้าเเม่กวนอิม ต้องปฏิบัติตามเงื่อนไข ดังนี้

1. เป็นสาวพรหมจรรย์
2. เป็นลูกหลานคนนครสวรรค์โดยกำเนิด
3. อายุ17-24ปี ส่วนสูงห้ามต่ำกว่า 160 cm
4. มีความพร้อมร่วมประชาสัมพันธ์งานอย่างต่อเนื่อง
5. พร้อมที่จะถือศีลกินเจก่อนวันคัดเลือก 7 วัน เเละหลังจากได้เป็นเเล้ว ตลอดจนจบงาน
6. ผู้ปกครองยินดีเเละยินยอม
7. ไม่เคยเป็นองค์สมมติในปีไหนๆมาก่อน
8. หากได้รับการคัดเลือกเเล้ว ห้ามไปประกวดเวทีใดๆอีกจนกว่าจะจบงาน
9. ในระหว่างที่ได้รับเลือกเเล้วต้องยินดีปฏิบัติตามคณะกรรมการ ไม่เช่นนั้นคณะกรรมการมีสิทธิ์ปลดออก
10. ผู้ที่ทำการดัดฟัน ต้องยินยอมถอดออก

การคัดเลือกเป็นหน้าที่ของคณะกรรมการการจัดงานประเพณีแห่เจ้าในทุกปีเป็นผู้ดำเนินการดังนี้

ขั้นที่หนึ่ง เริ่มจากประกาศหาสาวพรหมจรรย์ที่เป็นลูกหลานชาวปากน้ำโพแต่กำเนิดที่มีอายุตั้งแต่ 17 ปีขึ้นไปมาสมัครโดยไม่ได้ดูความงามเป็นหลัก แต่จะดูคุณงามความดี กิริยามารยาทดี และต้องมาจากครอบครัวที่ดี

ขั้นที่สอง หลังจากปิดรับสมัครและได้ผู้สมัครแล้วคณะกรรมการจะตรวจสอบคุณสมบัติของสาวเหล่านั้นโดยมีระเบียบพื้นฐาน อาทิเช่น

1. ต้องได้รับอนุญาตจากผู้ปกครอง

2. สามารถเข้าร่วมกิจกรรมกับคณะกรรมการการจัดงานได้โดยไม่มีข้อต่อรองเกี่ยวกับรายได้

3. ต้องถือศีล กินเจนับแต่วันแรกที่ได้รับตำแหน่งเจ้าแม่กวนอิม

4. ระหว่างรับตำแหน่งต้องไม่ไปทำหน้าที่ หรือกิจกรรมอื่นใดอันขัดต่อความเคารพศรัทธา ฯลฯ

ขั้นที่สาม สาว ๆ ที่มีคุณสมบัติตรงตามที่คณะกรรมการตรวจสอบ ทางกรรมการจะกำหนดวันที่ทำการคัดเลือกโดยการเสี่ยงทายต่อหน้าองค์เจ้าแม่ หน้าผา ซึ่งทางคณะกรรมการจะเชิญกรรมการมาร่วมเป็นสักขีพยาน เช่น ผู้ว่าราชการจังหวัดนครสวรรค์

ขั้นที่สี่ วิธีเสี่ยงทายเพื่อการคัดเลือก โดยให้สาวงามจับสลากว่าจะได้อันดับที่เท่าใด ในการเสี่ยงทาย ซึ่งสาวงามที่ผ่านเข้ามาจะเป็นผู้เสี่ยงทายเองโดยการโยนไม้สามครั้ง เรียกว่า การปัวะปวย ไม้ ที่ใช้เสี่ยงทายจะต้องคว่ำอัน หงายอัน (เซ่งปวย) เป็นจำนวนสองครั้ง เสี่ยงทายครั้งสุดท้าย ไม้ที่ใช้เสี่ยงทายจะต้องคว่ำทั้งสองอัน(อุ้งปวย)เป็นจำนวนหนึ่งครั้ง ภาษาจีนเรียกว่า 'หน่อเส่งเจ็กอุ้ง' ถึงจะเป็นองค์สมมุติเจ้าแม่กวนอิมโดยสมบูรณ์และถูกต้อง

ถ้าคนที่หนึ่งเสี่ยงได้ เป็นอันถือว่าผู้นั้นได้รับการคัดเลือกเป็นองค์สมมุติเจ้าแม่กวนอิมเลย ไม่มีการเสี่ยงต่อ แต่ถ้าคนที่หนึ่งเสี่ยงไม่ได้ คนที่สอง ที่สาม ที่สี่ในจำนวนที่คณะกรรมการคัดมาได้จะเสี่ยงต่อไปใครได้ก็หยุดตรงนั้น แต่ถ้าเสี่ยงจนครบจำนวนแล้ว ยังไม่ได้ ก็เริ่มที่คนแรกใหม่ ทำเช่นนี้จนได้ตัวแทนองค์สมมุติเจ้าแม่กวนอิม จะใช้เวลาเท่าใดก็ต้องทำ บางปีนั้นใช้เวลาหลายชั่วโมงก็ยังไม่ได้ แต่บางปี ทำการปัวะปวยเพียงครั้งเดียวก็ได้เลย

ดังนั้น สาว ๆ ที่เข้าคัดเลือกจะรู้ตัวมาก่อนว่าปีนี้จะเข้ารับเลือก บางคนถือศีลกินเจเป็นเดือน ๆ เพื่อทำให้ตัวเองบริสุทธิ์สมกับตำแหน่งองค์สมมุติเจ้าแม่ผู้เปี่ยมไปด้วย คุณธรรม เป็นที่เคารพกราบไหว้ของผู้ศรัทธา