สวัสดีครับ
วันนี้ผมได้รับเกียรติจากกรมศุลกากรให้มาเป็นวิทยากรพิเศษให้่กับหลักสูตร "นายด่านศุลกากรและผู้บริหารศุลกากร" เพื่อเตรียมความพร้อมของข้าราชการ ในการก้าวขึ้นสู่ตำเเหน่งนายด่านศุลกากรเเละผู้บริหารศุลกากร ประมาณ 30 ท่าน ในหัวข้อ "ภาวะผู้นำ..กับการพัฒนากรมศุลกากรเพื่อการเปลี่ยนเเปลง"
ผมจึงเปิด blog นี้เพื่อเป็นเเหล่ง Share Knowledge ที่ได้จากการเเลกเปลี่ยนเรียนรู้ในครังนี้ครับ
ขอบคุณครับ
หัวข้อ ภาวะผู้นำ..กับการพัฒนากรมศุลกากรเพื่อการเปลี่ยนแปลง ในโครงการ นายด่านศุลกากร และผู้บริหาร กรมศุลกากร
ดร.จีระ : การเป็นผู้นำ ไม่เพียงแต่ตัวเอง แต่ต้องสร้างคนรุ่นใหม่ขึ้นมาให้มากข้างขึ้น ค้นหาตัวเอง อะไรที่เป็นช่องว่าง ก็มาทำร่วมกัน
คุณพิชญ์ภูรี : การที่ได้พูดเรื่องโลกาภิวัตน์ จะมีการพูดเรื่องภาวะผู้นำ 4 เรื่อง เช่น เรื่องภาวะโลกร้อน โรคระบาดติดต่อใหม่ การก่อการร้าย ยกตัวอย่างอดีต 3 อย่าง คือ chira way มีภาวะผู้นำ ในเชิงความคิด ความเป็นข้าราชการ นักวิชาการ เป็นผู้ประกอบการ การเลือกประเด็นพัฒนาทรัพยากรมนุษย์ ด้านความเป็นผู้นำ จนได้เป็นประธานด้าน APEC HRD ขอให้มองทะลุออกจากนี้ไปถึงข้างใน สิ่งที่นำมาในวันนี้เป็นความสดใหม่ ให้ความเป็นผู้นำ
ดร.จีระ : พูดถึงผู้นำและกรมศุลกากร ยกตัวอย่าง xijiping คือความเร็ว APEC อาเซียน เป็นต้น สิ่งที่ในห้องนี้ขาดไปบ้างคือความใฝ่รู้ อ่านหนังสือมากขึ้น ความ Enjoy
เรื่องแรกคือการเปลี่ยนแปลง
ความไม่แน่นอน เช่น ประเทศจีน slowdown อะไรบ้างที่จะกระทบเรา การหิวกระหายความรู้ มี Teamwork ที่ดี
unpredicted เปิดเสรีชายแดน ศุลกากร ต้องเป็น local Global ด้วย พัฒนาทั้งภาคใต้และภาคอีสานและที่ต่างๆ รัฐบาลกำลังคิดว่าชายแดนเป็นแหล่งเงินในประเทศไทย แต่มีความ compact มาก
อยากให้ใฝ่รู้ หาความรู้ ติดตาม Social Media ต่างๆ จับประเด็นเรื่องการเปลี่ยนแปลงให้ดี
ผู้นำ หรือภาวะผู้นำ จับประเด็น คือ เป็นส่วนหนึ่งของ Human digital ในทาง Human capital ทรัพยากรมนุษย์ต้องปลูกก่อน อย่าล้าสมัย อย่าบ้าตำแหน่ง ต้องเกียรติยศ มีศักดิ์ศรี
เก็บเกี่ยว เราต้อง Motivate มีลูกน้องก็ต้อง Motivate ให้เป็นเลิศ
ผู้นำ คือคนที่ต้องเอาชนะอุปสรรค มี vision มีปัญหาก็ต้องแก้ไข ต้องมีส่วนร่วมในการแก้ปัญหา มองไปในอนาคต การเป็นผุ้นำคือ ทฤษฎี Execution ให้ไปสู่อนาคตที่ดีขึ้น Manager กับ Leader ต้องแตกต่างกัน ต้องมี trust คือความไว้ใจกัน
ทฤษฏี Learning How to Learn
Process กับ Knowledge
คุณพิชญ์ภูรี : เป็นหัวใจของภาวะผู้นำ มี Learn share care มีหลักให้เราเกาะ 2R's จะคิดจะทำอะไรก็ต้องมี 2 ตัวนี้ ทั้ง Reality และ Relevance คือการมองประเด็นและเน้นความจริง การพูดเรื่อง Brand อุดมการณ์และเกียรติยศ ความเชื่อถือและไว้วางใจ การทำให้สำเร็จ ที่การจาก R ตัวที่ 2 คือตรงประเด็น การเรียนในห้องนี้ยังโยงไปที่ การปลูกและเก็บเกี่ยว เพื่อให้ท่านนำไปบริหารจัดการในองค์กร มีบรรยากาศในการเรียน เปิดโอกาสในมีการเรียนรู้ คือ Learning Communities
อ.จีระ ร่วมปะทะกันทางปัญญาและให้ทุกท่านได้ออกความคิดเห็นร่วมกัน ทำให้เกิด 3 V's คือ Value Added , Value creation , Value Diversity ร่วมกัน สุดท้ายเมื่อจบไปแล้วขอให้คุณบ้าคลั่งความรู้ต่อไป ผมจะทิ้งอะไรบางอย่างให้แก่ท่านไปทำต่อ ต้องได้อะไรสัก 1 - 2 เรื่อง
อ.พิชญ์ภูรี : ตรงกลางคือแก่น แนวตรง Learn share care ร่วม เลือกอะไรที่ให้ตรงเวลาและได้ผลตอบรับที่ดีที่สุด หลังจากนั้นเกิดแนวความคิด และนำความคิดที่ได้ไปทำต่อ Turn idea into Actions และจะนำไปสู่ Turn Actions to successes Execution เกิดมูลค่าและเกิดความยั่งยืน
อ.จีระ : What you Know หลังจากนี้ ไปสู่ตัวเอง องค์กร และผู้อื่น มีความกระหายความรู้ สิ่งที่อยากสรุปคือ พฤติกรรมในการเรียน ความใฝ่รู้ คุณประโยชน์ และเป้าหมายไปสิ่งที่ดีขึ้น และอีกอย่างต้องทำงานด้วยความสุข Happiness
อ.พิชญ์ภูรี : เรียนเพื่อไปบูรณาการ ในเรื่องต่างๆในระยะยาว จะได้มีหลักให้แก่ท่านนำไปทำต่อ
อ.จีระ : ถ้าจะเป็นผู้นำในการเปลี่ยนแปลง ขอเสนอแนว
Trust มีหลายประเภท
วิธีการได้มาซึ่ง Trust ระหว่างบุคคล
ถ้าจะจัดการเปลี่ยนแปลง John Kotter ผู้เขียนหนังสือเรื่อง Leading Change พูดถึง กลยุทธ์ในการกระตุ้นการเปลี่ยนแปลง 8 ขั้นตอน โดยถือเป็นภาระของผู้นำที่จะต้องกระตุ้นองค์การให้เปลี่ยนแปลง ดังนี้
Rules of Leadership (Nelson Mandela)
คุณสมบัติของผู้นำตามแนวทางของ Mandela |
|
2. ต้องรุกได้ แต่ต้องตั้งรับ และไม่ประมาท |
3. การนำอยู่ข้างหลัง จะต้องแน่ใจว่า คนที่เรายกย่องให้มีบทบาทอยู่ข้างหน้า ต้องให้เขามีความรู้สึกว่า เขาได้นำอย่างน่าภูมิใจ และสมศักดิ์ศรี |
4. ถ้าจะจัดการบริหารศัตรู ต้องรู้จักศัตรูให้ดี |
5. การจะอยู่อย่างผู้นำควรใกล้ชิดกับเพื่อน แต่กับคู่แข่ง หรือคนที่เราไม่ชอบ ต้องใกล้ชิดมากกว่า |
6. มีภาพลักษณ์ที่ดี ต้องปรากฏตัวตามที่ต่าง ๆ อย่างมีเกียรติและสง่างามเสมอ |
7. ไม่เน้น ถูกหรือผิด แบบ 100% หรือ ขาวหรือดำ 100% มีการประนีประนอมที่เหมาะสม แต่รักษาหลักการไว้ และหาทางตกลงกันได้แบบ Win - Win |
8. รู้ว่าจังหวะไหน จะ "พอ" หรือ จะ "ถอย" |
คุณสมบัติของผู้นำของฮิลลารี คลินตัน
ถึงจะเก่งอย่างไร? ก็ต้องรับฟังคนอื่น
ขอให้คนในห้องนี้อย่าหยุดการเรียนรู้ ขอให้ใฝ่รู้ ความรู้มันก็คือ ความสุข Habit ในการอ่านหนังสือ ดูทีวี
อย่าพอใจแต่ใบปริญญา คิดนอกกรอบเยอะๆ Thinking outside the box
กรณีศึกษาผู้นำจีน 5 รุ่น
รุ่นที่ 1 (1949 - 1976)
เป็นผู้นำรุ่นบุกเบิกมี เมาเซตุง (Mao Tse-tung) หรือ โจว เอ็นไล (Zhou En lai) เป็นหลัก รุ่นนี้ คือ
-ทรัพย์สินทุกอย่างเป็นของรัฐไม่ใช่ของบุคคล
- เศรษฐกิจ คือ รัฐเป็นคนกำหนด
รุ่นที่ 2 (1976 - 1992) คือ เติ้ง เสี่ยว ผิง (Deng Xiaoping)
รุ่นที่ 3 (1992 - 2003) คือ เจียง ซี มิน (Jiang Zemin)
รุ่นที่ 4 (2003 – 2013) คือ หู จิ่นเทา (Hu Jintao)
รุ่นที่ 5 (2013 – 2023) คือ สิ จินผิง (Xi Jinping)
อ.พิชญ์ภูรี : ทฤษฎี ขอให้จับประเด็น R คือขอให้มองภาพใหญ่ ความแหลมคมและตรงประเด็น ผู้นำรู้จักจะเดินแนวรุก
- การใฝ่รู้และหาความรู้ เปิดแรงบันดาลใจในการหาความรู้ ให้สนุกในการคิดข้ามศาสตร์ มีเศรษฐกิจ สังคม และวัฒนธรรม เราจะเห็นกรอบการค้า อะไรเป็นกรอบสินค้าในการสร้างเศรษฐกิจบ้าง อะไรเป็นสินค้าหนีภาษี มองยุทธศาสตร์ในที่ต่างๆ เช่น ท่าเรือ สินค้าอะไรจะเข้ามา
- การบูรณาการ การรวมกลุ่มที่มีพลัง จีน ไทย พม่า เป็นต้น ความร่วมมือร่วมกัน เน้นเพื่อร่วมงาน และ Stakeholders
- ชนะเล็กๆ ทำให้สำเร็จ เป็นวิธีการใหม่
- เรื่องความสุข อยากทำทำให้เกิดแรงบันดาลใจ
อ.จีระ : การทำ Workshop จะได้รู้ว่า ผุ้นำกับการเปลี่ยนแปลงในกรมศุลกากรจะเป็นอย่างไร นี่คือการเรียนของความจริง จะมีประเด็นที่แหลมคมจะเกิดขึ้นหลังจากนี้
สรุปจากผู้เข้ารับการอบรม ทดสอบ Reaction สั้น กระชับ ตรงประเด็น
- อยากให้ความเห็นว่า ผู้นำน่าจะเป็นแบบอย่างที่ดีที่จะทำตาม เช่นประเทศไทย ผู้นำที่ เป็น Role Model ลูกน้องจะได้เห็นเป็นรูปธรรม
อ.จีระ : ตัวอย่างที่ให้ไป เป็นแค่น้ำจิ้ม แต่กรมศุลกากร น่าจะทำ Research ว่าแต่ละรุ่นของอธิบดี เป็นอย่างไรบ้าง ให้วิเคราะห์ ว่าคนต่อไปพร้อมและสามารถสร้างเครือข่ายกับข้างนอกได้ด้วย
- ต้องปฏิสัมพันธ์กับบุคคลข้างนอกด้วย ให้มาทำงานร่วมกัน
- ในกลุ่ม เราอาจจะไม่แหลมพอ เรามองประเด็น ที่ไม่ได้ทำในทุกภาคส่วน อยากให้ใครเป็น Role Model ในกรมศุลกากร
- ภาวะผู้นำกับการเปลี่ยนแปลงของศุลกากร เราเป็นผู้นำจริง แต่เป็นอยู่แค่ในองค์กร การมองอาเซียน ศุลกากร ไม่ได้เป็นผู้นำแต่เพียงฝ่ายเดียว องค์กรอื่นก็อยากเป็นผู้นำเช่นกัน เช่น ก.พาณิชย์ ส่งผลในทางลบ ที่จะเราต้องเป็นคนหนึ่งในอาเซียนที่จะต่อสู้ในยุโรป และอเมริกา ทำให้เดินทางไม่สอดคล้องไปด้วยกัน เพราะต่างคนต่างคิดเป็นผู้นำ
อ.จีระ : ถ้าดู 8K คือ social networking เชิญมาทำงานร่วมกัน เชิญตำรวจ เชิญกระทรวงพาณิชย์จะได้มีเครือข่ายร่วม ต้องเป็นคนบริหารความหลากหลาย Value Diversity ต้องมีการทำ Research มาทำงานร่วมกัน ก.คลัง ก.พาณิชย์ กรมสรรพสามิต มาทำงานร่วมกัน มอง Stakeholder ข้างนอก ขอให้ออกความคิดร่วมกัน Share ความรู้ร่วมกัน
อ.พิชญ์ภูรี : เราต้องเข้มแข็งก่อน ก่อนจะไปปฏิสัมพันธ์กับข้างนอก แต่นี่คือการจุดประกาย มองพันธกิจร่วมกัน ถ้าได้ทำงานร่วมกันกับข้างนอกนั่นคือการบูรณาการร่วมกัน
อ.จีระ : วันนี้มีประโยชน์ 2 เรื่อง ความต่อเนื่องร่วมกันจากท่านทั้ง 30 คน กับผม และจาก ต่อท่านเองทั้ง 30 คน มาเรียนแล้วก็เกิดการต่อเนื่อง อยากให้เกิดการกระเด้งไปข้างหน้า ร่วมกัน สร้างให้เกิดความต่อเนื่อง ปัญหาต่างๆ สามารถแก้ได้
ถ้าเราจะทำงานเกี่ยวกับอนาคต เราต้องต่อเนื่อง ได้รับความหลากหลาย ได้รับความรู้ร่วมกัน ขอให้การเรียนร่วมกัน กลายเป็น Happiness ในการเรียนรู้ในครั้งนี้
workshop
1. ปัจจัยท้าทายของกรมศุลกากร 3 เรื่อง คืออะไร ภาวะผู้นำจะช่วยได้อย่างไร
2. ยกตัวอย่างผู้นำที่ท่านอยากให้เป็น Role Model 3 คน และให้เหตุผลว่าเพราะอะไร
3. ท่านคิดว่าแนวทางการพัฒนาภาวะผู้นำของกรมศุลกากรจะเป็นอย่างไร ยกตัวอย่าง
กลุ่ม 3
ภาวะผู้นำกับปัจจัยท้าทาย คนในห้องนี้ต้องฝึกความนิ่งให้ดี Intangible
ภาพลักษณ์ขององค์กร บุคคลข้างนอกมองเราในแง่ลบ ซึ่งเราคิดว่าเมื่อคุณสมชัยไปเป็นปลัดแล้ว เราจะต้องดำเนินการต่อไปในเชิงรูปธรรม การแก้ปัญหาคอรัปชั่นและปัญหาประเทศชาติ
ศูนย์กลางอาเซียน เราเห็นตัวอย่างของญี่ปุ่น ช่วยเป็นหูเป็นตาในสินค้าของเขา สินค้าลิขสิทธิ์ ทรัพย์สินทางปัญญา ญี่ปุ่นเป็นผู้นำ การที่เราเป็น center สามารถทราบได้หมดว่าประเทศไหนจับกุมเรื่องอะไรบ้าง สินค้าผ่านประเทศจำเป็นมี List Management และเชิญลาว กัมพูชา มาร่วมกัน
Ecommerce การเก็บภาษี เรามีมาตรการเพิ่มประสิทธิภาพมากมาย ดูแลก็ยังไม่เข้าเป้า น่าจะมาตรการการเก็บภาษี ซึ่งเป็นปัญหาใหญ่ Ecommerce ก่อให้เกิดรายได้มหาศาล เราจะให้การสนับสนุนเพียงอย่างเดียว ทำอย่างไรจะเก็บภาษีจาก Ecommerce ได้มากขึ้น แนวทางผู้ที่หลบเลี่ยง คือ มี User name อย่างเดียว แต่ไม่สามารถตามได้ว่าอยู่ที่ไหน
เราระดมว่าผู้นำต้องกล้าตัดสินใจ แก้ไขกระบวนการที่ขัดข้อง กฎหมาย ระเบียบ
ตัวอย่าง Role Model การมุ่งสู่การความซื่อสัตย์สุจริต คือ ป๋าเปรม และอองซานซูจี ยืดหยัด ไม่หนีปัญหา อีกท่านคือค่อนข้างเด็ดขาด ใช้วิธีแปลกแต่ก็เห็นความเป็นคิดถึงความเด็ดขาด คือ คิมจองอึน
แนวทางการพัฒนาภาวะผู้นำ : ต้องเกิดเป็นรูปธรรม และกล้าตัดสินใจให้ได้ ไม่ว่าจะเป็นทรัพย์สินทางปัญญาเป็นของญี่ปุ่น เราเป็น Hub สินค้าในอาเซียน ผู้นำต้อง Execution ในศุลกากร ต้องมีการสร้างองค์ความรู้ และใฝ่รู้ตลอดเวลา นำไอทีมาใช้ และการมีส่วนร่วมทั้งในและต่างประเทศ เริ่มจากยาเสพติดก่อน เฉพาะการนำเข้า ส่งออก ส่วนใหญ่ข้ามมาจากชายแดน
อ.จีระ : มองอนาคต เกี่ยวกับอาเซียน ไปกระทบกับสินค้า ยาเสพติด อาวุธ สินค้าเป็นพิษ วัตถุระเบิด ศุลกากรต้องระวัง ทำให้ศุลากากรต้องดูแล และสินค้าเกษตรบางตัว ดีใจที่คิดจะยึดอาเซียน ขอให้เสนออะไรที่เป็นประโยชน์ต่อประเทศ เขียน paper ให้เป็น ทำโครงการขึ้นมาให้เหมาะสมกับงาน กล้าที่จะเสนอ เพราะถ้าไม่กล้า ก็ไม่มีวันได้ทำ การเป็นผู้นำในศุลกากร ก็ไม่น่าเป็นรองใคร โครงสร้างของเราในการ Import สินค้าก็ดีมาก
ถ้าไม่ได้ฟังเรื่องท้าทาย ของที่นี่ เป็นเรื่อง Ecommerce และอาเซียน ผู้นำคือ ปลูก เก็บเกี่ยว Execution
คิมจองอึน ทำอะไรแบบเลือดเย็น Role Model เฉพาะที่เกาหลีเหนือดีกว่า
ขอให้กระเด้งไปอย่างต่อเนื่อง
กลุ่ม 1
ปัจจัยท้าทาย : การจัดเก็บรายได้ ภาษีจะลดน้อยลง จะก็จำเป็นในการจัดเก็บรายได้ของประเทศไทย สามารถดำเนินการไปได้ กรมศุลกากรก็มีพันธกิจในดำเนินการต่อไป
ทำอย่างไรในการอำนวยความสะดวกทางการค้า มีผู้ประกอบการที่อาศัยช่องโหว่ตรงนี้ วิธีการตรวจกับอิเล็กทรอนิกส์ เอาไอทีเข้าช่วย
การควบคุมทางศุลกากร เชื่อมโยงข้อ 1 และ 2 ให้ร่วมกันและเข้มแข็ง แต่ไม่เป็นอุปสรรคทั้ง 3 ข้อ เครื่องมือและวิธีการ แต่คนเป็นปัจจัยสำคัญที่สุด ในการกระตุ้นและนำพาไปสู่ความสำเร็จได้
อ.จีระ : ผู้นำที่จะดูแล 3 เรื่อง ต้องสื่อสาร การควบคุมทางศุลกากร ต้องแม่นยำในการถ่ายทอด
อ.จีระ : ต้องความภูมิใจในกรมศุลกากร และให้เกิด Impact มีเป้าหมายที่ดี น่าจะคิดต่อว่า 10ปี ข้างหน้าชีวิตเราจะไปเกี่ยวข้องอะไร
Role Model : พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว สนับสนุนคนดีให้ได้ทำงาน และความพอเพียง และความเหมาะสม ความพอดี น่าจะเหมาะสมกับความต้องการของประเทศ
ลีกวนยู : ความซี่อสัตย์ นักบริหารที่ดี
มหาเดธ์ : การมีวิสัยทัศน์ มุ่งมั่น ฝึกคนรุ่นใหม่ให้รับช่วงต่อ
อ.จีระ : เช้า ๆ ลีกวนยู เชิญผู้นำมาคุยร่วมกันตลอด ทุนมนุษย์สำหรับทุกท่าน เราลงทุนร่วมกัน แต่ลงทุน 10 ได้ 15 ถือว่าได้เพิ่มขึ้น ขอให้เป็นสังคมแห่งการเรียนรู้ คิดนอกกรอบ ทำงานให้เป็น มีเทคโนโลยีแล้ว ต้องมี Human Relationship ขอให้ทำงานเป็นทีม ให้กำลังใจและเกิดแรงบันดาลใจ
แนวทางการพัฒนา
โครงการพัฒนาความร่วมมือการบริหารชายแดนระดับภูมิภาคและ โครงการเชื่อมโยงข้อมูล NSW ระหว่างหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง เช่น ตม. , อย. และกลุ่มผู้ประกอบมาร่วมกัน มีภายในและหน่วยงาน และมีระหว่างภูมิภาค ไม่ใช่แค่กรมศุลกากร แต่มาร่วมกันทั่วภูมิภาค
โครงการฯ การเชื่อมโยงข้อมูล ในโครงการ การทำให้เกิดภาวะผู้นำของกรมศุลฯ ไม่ใช่แค่ในกรมเท่านั้น แต่มีร่วมกัน 50 -60 หน่วยงาน ต้องไปในทิศทางเดียวกัน อย่าต่างคนต่างทำ
อ.จีระ : ทำให้งานร่วมกันให้เกิดความร่วมมือ Networking ร่วมกัน ถ้าจะทำเพิ่มเติมต้องหลากหลาย และต่อเนื่อง ขอให้เป็นเรื่องที่ตรงประเด็น และ Relevance ด้าน Networking จะเกิดความหลากหลาย
เอาทฤษฎี ชนะเล็กๆ ไปใช้ก่อน ศุลกากร เราลองใช้ตัวอย่างที่เสนอในวันนี้ไปใช้
กลุ่ม 2
ประเด็นท้าทาย : ความโปร่งใส เปิดนำเข้า ส่งออก สู่ประเทศ หาผลประโยชน์ได้มาก
Ecommerce เก็บภาษีอย่างเต็มเม็ดเต็มหน่วย จะต้องการนำเข้าทางไปรษณีย์ และจากเครื่องบินจากส่วนบุคคล เช่นการหิ้วเข้ามา การโปรแกรมการดาวโหลดต่างๆ ต้องหาวิธีการเก็บภาษีด้านต่างๆเหล่านี้ จัดเก็บภาษีรายได้
การค้าชายแดน ผ่านแดน เหมาะที่จะเป็น Hub มีทำความตกลงด้าน GMS และระบบการผ่านแดน ที่กำลังดำเนินการอยู่
ความเป็นผู้นำ ต้องมีความสุจริตโปร่งใสมากขึ้น และการตกลงกันระหว่างประเทศ
Role Model
ลีกวนยู : มีความเผด็จการ ใช้กฏหมาย ระเบียบซื่อสัตย์
สตีปจ๊อป : มีความใฝ่ฝัน เรียนรู้ คิดนอกกรอบ
แจ็ค มา : กล้าทำ ไม่กลัวความผิดพลาด มองว่าลูกค้าคือพระเจ่า
อ.จีระ สตีปจ๊อป เขามีนวัตกรรม Invention ทั้งไอโฟน ไอแพด เก่งในเรื่องลูกค้า customer งานที่ท่านทำอยู่มันท้าทายสำหรับผมด้วย สตีปจ๊อป เคยล้มเหลว แต่ในที่สุดเขาก็กลับมาได้ ยอมรับความจริงว่าบางที่มีความล้มเหลว และส่งผลสู่ความสำเร็จได้
แนวทางการพัฒนา : ควรคัดเลือกบุคคลที่มีสมรรถนะ มาฝึกปฏิบัติ ไม่ใช่แค่ในห้องเรียน ออกนอกพื้นที่ หาผู้นำที่เป็นตัวอย่างที่ดี ให้เข้าสอนในทุกๆระดับขึ้นมา
อ.จีระ : เป้าหมายของผู้นำ ระบบที่เราเลือกคนที่เหมาะสมเป็นผู้นำในอนาคต และฝึกอย่างจริงจัง ฝึกด้าน Social Skill ด้วย Hart Skill และ soft skill ด้วย ต้องทำให้พื้นฐานดีก่อน
คุณพิชญ์ภูรี : เรามีความรู้ร่วมกัน กลุ่ม 1 มาแนวออกไปทางกฎหมาย กลุ่ม 2 จะแนวทางนักการค้าและการอำนวยความสะดวก กลุ่ม 3 ลงไปทางรายละเอียด และการบริหารจัดการ ทั้ง 3 กลุ่ม แต่รวมกันแล้วดี เป็นแนวดิ่งรวมกันแล้วดี อ.จีระ มีแนวคือ กระตุ้นความเป็นเลิศ และ Learn share care ร่วมกัน นำไปสู่ Turn idea into Actions ผู้นำต้องหาทางจะพัฒนาคุณภาพชีวิตให้พอเพียงและส่งเสริมได้อย่างไรได้บ้าง