คราวที่แล้วเราได้เสนอเรื่องราวของศิลปะถ้ำในประเทศไทยให้เพื่อนๆ ได้อ่านไปพอสังเขปแล้วนะคะ และก่อนที่เราจะไปดูศิลปะถ้ำหรือภาพเขียนสีในจังหวัดชุมพร พิพิธภัณฑ์ขอตอบข้อซักถามของเพื่อนๆ ในเรื่องสี อุปกรณ์ และการกำหนดอายุสมัยของภาพเขียนสีที่เพื่อนๆ ถามเข้ามาก่อนค่ะ
วัตถุที่ใช้ในการเขียนภาพ
คนในสมัยโบราณสามารถวาดภาพ เขียนสี
ได้โดยการนำวัตถุดิบจากธรรมชาติมาใช้ในการเขียนภาพบนผนังหิน
สีที่ใช้ส่วนใหญ่เป็นสีแดง นอกจากนั้นยังมีสีส้ม
สีเลือดหมู สีเหลือง สีน้ำตาล สีดำ สีขาว
และสีเทา
สีเหล่านี้มักหาได้ตามธรรมชาติในรูปของอนินทรีย์วัตถุ
มีลักษณะคล้ายดินสอสี สีแดงได้จากดินแดงหรือดินเทศ
และยังมีสารอีกหลายชนิดที่สามารถนำมาใช้เป็นสีเขียนภาพได้
แต่ยังไม่ทราบแน่ชัดว่าจะเป็นสารชนิดเดียวกับที่ปรากฏบนผนังหินหรือไม่
สารต่างๆ
ที่ใช้ในการเขียนภาพสามารถจำแนกได้ดังนี้
-
แร่เฮมาไทต์ (Heamatite)
สันนิษฐานว่าเป็นวัตถุดิบที่ใช้ในการเขียนภาพบนผนังหินมากที่สุด
และยังใช้เขียนลวดลายบนผิวภาชนะดินเผาในวัฒนธรรมบ้านเชียงอีกด้วย
ก่อนจะนำแร่เฮมาไทต์ (Heamatite) มาใช้ต้องนำมาบดให้ละเอียด
ผสมกับน้ำหรือกาวพอให้ติดกัน
จากนั้นนำผงแร่ที่ผสมแล้วไปเขียนภาพ
หรือใช้ทาลงบนฝ่ามือแล้วทาบลงบนผิวหินที่ต้องการให้เกิดภาพ
- ดินเทศหรือดินแดง
มีลักษณะเป็นก้อนสีแดงเข้ม ก้อนใหญ่บ้างเล็กบ้าง
นำมาใช้โดยการบดให้ละเอียดแล้วผสมกาวหรือยางไม้และไขสัตว์
สำหรับการใช้สีแดงนั้น
มีผู้สันนิษฐานว่าเป็นสีแห่งความแข็งแกร่ง
นอกจากนี้ยังเป็นสิ่งที่เกี่ยวข้องในแง่ของความเชื่อ
โชคลาง ความอุดมสมบูรณ์ หรืออาจใช้แทนเลือด
แทนชีวิต และถือเป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์
อุปกรณ์ที่ใช้เขียนภาพ
อาจสันนิฐานได้ว่าเริ่มแรกคงใช้นิ้วมือจุ่มสีแล้ววาด หรือใช้พู่กันที่ทำจากเปลือกไม้ทุบให้เป็นเส้น หรืออาจทำจากขนสัตว์บางชนิด เช่น ขนกระต่าย ขนนก เป็นต้น นอกจากนี้ยังมีตัวประสานที่ทำสีที่ใช้เขียนติดกับผนังได้นานโดยไม่ลบเลือน สีที่นำมาใช้เขียนภาพส่วนใหญ่อยู่ในรูปของแข็ง จำเป็นต้องผสมสารบางชนิดให้อยู่ในรูปของเหลวก่อน วีธีการจะบดสีให้เป็นผงแล้วนำไปผสมกับยางไม้ ไขสัตว์ น้ำ หรือวัตถุดิบอื่นๆ ที่มีคุณสมบัติคล้ายกาว แต่ในปัจจุบันยังไม่ทราบว่าเป็นสารตัวไหน
อายุสมัย
อายุสมัยของศิลปะถ้ำหรือภาพเขียนสีส่วนใหญ่จะอยู่ในสมัยก่อนประวัติศาสตร์ โดยการกำหนดอายุจะต้องประกอบด้วยหลายส่วน ทั้งในเรื่องของความคงทนของสี หลักฐานทางโบราณคดีในบริเวณใกล้เคียง อุปกรณ์ที่ใช้ทำให้เกิดภาพ และเรื่องราวที่ปรากฏในภาพ ยกตัวอย่างเช่น ศิลปะถ้ำบางแห่งมีการทำรูปรอยลงในหิน ซึ่งต้องใช้โลหะทำให้เกิดรอยดังกล่าว โลหะนี้อาจจะเป็นสำริดหรือเหล็กก็ได้ ซึ่งหลักฐานการใช้เครื่องมือเหล็กจะอยู่ประมาณ 5,000 ปี หรือไม่เกิน 3,000 ปี อายุของภาพเขียนสีที่พบก็น่าจะอยู่ในช่วงนี้ เป็นต้น
เอกสารอ้างอิง
-ศิลปากร,กรม. ศิลปะถ้ำสมัยก่อนประวัติศาสตร์ในประเทศไทย.กรุงเทพฯ:โรงพิมพ์คุรุสภาลาดพร้าว,
2540.
พูดถึงเรื่องสีและการเขียนภาพแล้ว ทำให้นึกถึงเด็กๆ หาก พช.ชพ.จัดกิจกรรมการเรียนรู้ศิลปะถ้ำ/ภาพเขียนสี ให้เด็กๆ แล้วจะดียิ่ง