ประเด็นเรื่อง "อนัตตา"

ในการประชุมวิชาการระดับชาติ มจร ครั้งที่ ๑ เมื่อวันที่ ๒๓-๒๔ กรกฎาคม ๒๕๕๗ เรื่อง “พุทธบูรณาการเพื่อการพัฒนาจิตใจและสังคม”ศ.ดร.ลิขิตธีรเวคินได้เสนอประเด็นที่น่าสนใจหลายอย่างที่ผมเห็นด้วยคือที่ท่านบอกว่า การสอนเรื่องอนัตตาของพระพุทธเจ้าถือเป็นการปฏิวัติครั้งยิ่งใหญ่ของสังคมอินเดีย เป็นการล้มล้างความเชื่อที่ถูกปลูกฝังกันมานานว่าแก่นแท้ของสรรพสิ่งเป็นตัวตนหรืออาตมันการสอนของพระพุทธเจ้าจึงเป็นการทำลายระบบความเชื่อเดิมของชาวอารยันแล้วท่านยังตั้งข้อสังเกตว่าเป็นเรื่องแปลกที่พระพุทธเจ้ารอดมาได้ เพราะส่วนใหญ่คนที่ล้มล้างความเชื่อดั้งเดิมของสังคมมักจะถูกเล่นงานจนถึงชีวิต อย่างพระเยซู เป็นต้น

อนัตตาในทางพระพุทธศาสนาสามารถแปลเป็นอังกฤษได้หลายคำ ส่วนคำที่นิยมกันคือ Non-ego หรือ Egolessness และ Non-substanceสองคำนี้คำแรกใช้กับสภาวะชีวิตของมนุษย์ที่บอกว่าชีวิตมนุษย์ไม่มีอะไรที่เป็นตัวตนเพราะฉะนั้นจึงไม่มีอะไรที่ต้องยึดมั่นถือมั่นพูดง่าย ๆ คือต้องไม่มีตัวอีโก้ หรืออหังการและมมังการส่วนคำที่สองเป็นความหมายของอนัตตาที่ใช้กับสรรพสิ่งไม่ใช่แค่ชีวิตมนุษย์เท่านั้นนั่นก็คือสรรพสิ่งล้วนไม่มีสิ่งที่เรียกว่า แก่นแท้ (Substance) ซึ่งเรื่องนี้สามารถอธิบายได้ด้วยทฤษฎีควอนตัมที่ค้นพบว่าท้ายที่สุดแล้วสรรพสิ่งเป็นเพียงการสั่นสะเทือนของพลังงานเท่านั้นเอง

แต่ประเด็นที่ผมไม่เห็นด้วยกับท่าน ศ.ดร.ลิขิต ธีรเวคิน คือท่านเสนอว่าพระพุทธศาสนาไม่พูดถึงเรื่องจิตวิญญาณ หรือที่ศาสนาคริสต์เรียกว่า Soul ท่านบอกว่าคำสอนเรื่องวิญญาณของศาสนาคริสต์ทำให้คนเกรงกลัวพลังอันยิ่งใหญ่ของพระเจ้าเพราะการทำชั่วบางอย่างคนอื่นไม่รู้แต่ตัวเราเป็นผู้รู้และผลของความชั่วนี้แม้สังคมจะไม่ลงโทษได้ แต่บาปที่ทำลงไปได้ไปทำลายตัววิญญาณ หรือ Soul เพราะฉะนั้นชาวคริสต์จึงไม่กล้าทำบาปแม้ว่าผู้อื่นจะไม่รับรู้ก็ตามเพราะกลัววิญญาณ หรือ Soul ถูกทำลาย (สูญเสียความบริสุทธิ์)ประเด็นนี้ผมเข้าใจว่ามีนักปราชญ์อย่างพระพรหมคุณาภรณ์(ป.อ.ปยุตฺโต)ได้ชี้แจงโดยละเอียดแล้วแต่ผมก็ลืมคำอธิบายของท่าน ก็เลยพยายามคิดหาคำอธิบายโต้แย้งดู ขอผู้รู้ช่วยแนะนำด้วยครับ

[พ.แจ่มจำรัส]

ขอบคุณบันทึกดีๆครับ