มาหัดอู้กำเมืองกั๋นดีกว่า ๓
๒๕/๐๙/๒๕๕๖
*********
บันทึกนี้ก็คงจะยังอยู่ที่หมวดพืช ผัก ของกินคนเมืองอีกสัก ๑ บันทึก เพราะเห็นว่ามีความสัมพันธ์กับชุมชนหรือวิถีชีวิตของท้องถิ่นเป็นอย่างมาก รวมถึงคำสำนวนที่ใช้สอนลูกหลานด้วย หากไม่ได้รับการกล่าวถึงหรืออนุรักษ์ไว้ ต่อไปก็อาจจะหลงและใช้กันไม่ค่อยถูกอีกเหมือนกัน เริ่มด้วยคำศัพท์แบบไทยกลางแล้วเท่ากับ กำเมือง พร้อมด้วยประโยคคำพูดที่ผมคิดเอาเองสั้น ๆ อาจจะมีเนื้อหาสาระบ้าง ไม่มีสาระบ้าง กำเมืองนั้นเขียนตามเสียงที่พูดดังต่อไปนี้...
ประเภทพืช ผัก ที่กินได้
ผักกะเฉด = ผักหนองโป้ง
ภาพประกอบจากอินเทอร์เน็ต
“ผักหนองโป้งนี่...ซอบขึ้นและแพ่ในน้ำ...คนมักจะปากั๋นเอามากิ๋นกับน้ำพิกหลือว่าแก๋งส้ม”
(ผักกะเฉดนี้...ชอบขึ้นและแพร่ขยายในน้ำ...คนมักจะพากันนำมากินกับน้ำพริกและแกงส้ม)
กระถิน = ผักหนอง
ภาพประกอบจากอินเทอร์เน็ต
“ผักหนองนี่...นอกจากจะจ่วยต้านโลคหมะเร็งแล่ว...ยังจ่วยบำรุงสายต๋าได้แหมตวย เน่อ”
(ผักกระถินนี้...นอกจากจะช่วยต้านโรคมะเร็งแล้ว...ยังสามารถช่วยบำรุงสายตาได้อีกด้วย)
กระเจี๊ยบขาว = หม่ะเขือห้อ / หมะเขียห้อ
ภาพประกอบจากอินเทอร์เน็ต
(บางแห่งก็เรียกว่ากระเจี๊ยบเขียวหรือกระเจี๊ยบมอญ)
“ได้ฮยินหมอเขาบอกว่า...คนตี่เป๋นเบาหวานหื้อหมั่นกิ๋นหม่ะเขือห้อเข้าไว่...เพราะมันจะจ่วยคุมหละดับน้ำต๋าลในเส้นเลือดได้ดี”
(ได้ยินหมอเขาบอกว่า...คนที่เป็นเบาหวานให้หมั่นรับประทานกระเจี๊ยบขาวเข้าไว้..เพราะว่ามันจะช่วยควบคุมระดับน้ำตาลในเส้นเลือดให้สมดุลดี)
ตะไคร้ = จ๊ะไค /จะไค
ภาพประกอบจากอินเทอร์เน็ต
“หมู่บ้านคนเมืองเฮานี่...บ้านไผบ่อมีจะไค...ถึงกับต้องไปซื้อเขาหนะ...ถือว่าแย่แต๊ๆ”
(หมู่บ้านคนเมืองเรานี้...หากบ้านไหนไม่มีตะไคร้...ถึงกับต้องไปหาซื้อเขามากิน...แสดงว่าแย่มาก ๆ เลย)
ผักตำลึง = ผักแคบ
ภาพประกอบจากอินเทอร์เน็ต
“แถมอย่างนึ่ง...ถ้าบ้านไผบ่อมีผักแคบขึ้นข้างฮั้ว...กะถือว่าแย่แต๊ ๆ แหมเหมือน กั๋น”
(อีกอย่างหนึ่ง...หากบ้านไหนไม่มีผักตำลึงขึ้นข้างรั้ว...ก็ให้ถือว่าแย่มาก ๆ อีกเหมือนกัน)
ชะพลู = ผักพู่นก / ผักพลูนก
ภาพประกอบจากอินเทอร์เน็ต
“ตะเจ๊าแม่แก๋งหัวปี๋...ใจ๊หื้อน๊องไปเก๊บผักพู่นกมาใส่โตย...เปิ่นว่ามันจะฮยะหื้อแก๋ง มีกิ่นหอมน่ากิ๋น”
(เมื่อเช้าแม่แกงหัวปลี...ใช้ให้ผมไปเก็บใบชะพลูมาใส่ด้วย...แม่บอกว่ามันจะทำให้แกงมีกลิ่นหอมน่ารับประทาน”
ชะอม = ผักหละ
ภาพประกอบจากอินเทอร์เน็ต
“แก๋งแค...ถ้าเบาะใส่ผักหละ...เหมียนกับมันขาดอะหยังไปสักอย่างเลยเลาะ”
(แกงแค...ถ้าไม่ใส่ผักชะอม...ดูเหมือนว่ามันจะขาดอะไรไปสักอย่างหนึ่งนะ)
คูน = ตูน (มี ๒ สี คือ สีม่วงแก่ และสีขาว ที่นิยมกินคือสีขาว)
ภาพประกอบจากอินเทอร์เน็ต
“แก๋งตูน...หื้อเหมาะหลือจู้มันแต๊ ๆ ต้องแก๋งใส่ปลาดุกก่อนหน่อ...มันถึงจะลำ”
(แกงคูน...ท่าจะให้ดีหรือเหมาะสมคู่กันอย่างมาก ก็ต้องแกงใส่ปลาดุก..มันถึงจะอร่อย)
มะแว้ง = หม่ะแข้งขม
ภาพประกอบจากอินเทอร์เน็ต
“ลาบป๋าแหมะใด...เซาะหาแต่หมะแข้งขมมากั๊บกั๋นเหนาะ”
(ลาบปลาทีไร...ต้องวิ่งหามะแว้งมากินกับลาบด้วยกันทุกครั้ง)
มะเขือพวง = หม่ะแข้ง
ภาพประกอบจากอินเทอร์เน็ต
“หมอเขาทำวิจัยแล่วว่า...หม่ะแข้งหนึ่งโถ้ย มีแคลเซียมหลายเหลียนม UHT หนึ่งก่องแหมก่อนหนะ”
(หมอเขาทำวิจัยกันแล้วว่า...มะเขือพวงหนึ่งถ้วย มีแคลเซียมมากกว่านม UHT หนึ่งกล่องเสียอีก)
มะเขือเทศ = หม่ะเขือส้ม / หมะเขียส้ม
ภาพประกอบจากอินเทอร์เน็ต
“น่ามพริกอ่อง...ถ้าเบาะใส่หม่ะเขียส้ม..กะหมดท่าเต่าอั้นหนะก่ะ”
(น้ำพริกอ่อง...ถ้าไม่ใส่มะเขือเทศ..ก็หมดท่าเท่านั้นแหละ)
ผักชี = ผักหอมป้อม
ภาพประกอบจากอินเทอร์เน็ต
“กิ๋นลาบจิ๊นบ้านงานแต่งตะวา...เปิ่นบะใส่หอมป้อม...หู้สึกว่ามันเบาะลำเต่าใด”
(กินลาบเนื้อที่บ้านงานแต่งงานเมื่อวาน...เขาไม่ใส่ผักชีในลาบ...รู้สึกว่ามันไม่ค่อยอร่อยนะ)
สะระแหน่ = ผักหอมด่วน (สำหรับใส่ในลาบเนื้อทุกชนิด)
ภาพประกอบจากอินเทอร์เน็ต
“ไอ้น๊อง...ไปเก๊บหอมด่วนเป๊าะหลังบ้านมาหื้ออี่ป่อพ่องไป้..จะเอามาใส่ลาบจิ๊นเนี่ย”
(หนูเอ๊ย...ไปเก็บสะระแหน่ที่กระบะหลังบ้านมาให้พ่อหน่อยสิ...พ่อจะเอามาใส่ในลาบเนื้อนี่)
สะเดาดิน = ผักขี้ก๋วง ( เพิ่มเติมสะเดาดิน )
ภาพประกอบจากอินเทอร์เน็ต
“หน้าแหล้ง...ผักขี้ก๋วงจะแก๋งลำ...ส่วนมากเฮากะจะปากั๋นไปเซาะต๋ามต๊างนาหั้นนะ”
(ฤดูแล้ง...ผักสะเดาดินจะแกงอร่อย..ส่วนใหญ่พวกเราจะพากันไปหาเก็บตรงบริเวณที่ช่องระบายน้ำออกจากนานั่นแหละ)
แมงลัก = ผักก้อมก้อ /ผักก้อมก่อ
ภาพประกอบจากอินเทอร์เน็ต
“แก๋งหม่ะน้ำแก้ว...ถ้าเบาะใส่ผักก้อมก้อ...หม๊ดตี่บ่อลำมะ”
(แกงฟักทอง...ถ้าไม่ใสใบแมงลัก...รับรองเลยว่าไม่อร่อย)
ผักช้าเลือด = ผักหนามปู่ฮย่า
(ชอบขึ้นอยู่ตามบริเวณข้างลำห้วยติดกับชายเขา)
“ของแอ้มแก๋งหน่อไม่ตี่ขาดบ่อได้แถมอย่างหนึ่ง...เกาะคือ ผักหนามปู่ฮย่า”
(ของกินกับแกงหน่อไม้ที่ขาดไม่ได้อีกอย่างหนึ่ง...ก็คือ ผักช้าเลือด)
ผักกะเสิม,ผักแพว = ผักไผ่
(นิยมใส่ในลาบเนื้อและลาบหมูทางภาคเหนือ)
ภาพประกอบจากอินเทอร์เน็ต
“หนึ่งในผักตี่ใส่ในลาบจิ๊นของคนเมือง...ตี่ขาดบ่อได้เกาะคือ ผักไผ่...ถ้าลาบจิ๊นตังเหนือบ่อใส่ผักไผ่..กะหมดลำกั๋นเต่าอั้นละ”
(หนึ่งในผักที่ใส่ในลาบเนื้อของคนเมือง...ที่ขาดไม่ได้เลยก็คือ ผักแพว...ถ้าลาบเนื้อทางภาคเหนือไม่ใส่ผักแพวแล้วหละก็..หมดอร่อยกันเท่านั้นเอง)
ผักพรรณเพินน้ำ = ผักแว่น
ภาพประกอบจากอินเทอร์เน็ต
“น้ำพริกต๋ำปู๋...ถ้าจะหื้อดีต้องมีผักแว่นกิ๋นกับโตย...ถึงจะลำ”
(น้ำพริกตำปู...ถ้าจะให้ดีต้องมีผักพรรณเพินน้ำกินกับด้วย...ถึงจะอร่อย)
เถานางนูน/ ผักอีนูน = ผักสาบ
“ผักสาบบ้านเฮาบะเด่ว...มีก้าเหมียนเงินเหมียนทองเลยละ...เพาะมันหายากขะหนาด”
(ผักนางนูนบ้านเราเดี๋ยวนี้...มีค่าเหมือนกับเงินทองเลยแหละ...เพราะว่ามันหายากมาก)
บัวบก = ผักหนอก
ภาพประกอบจากอินเทอร์เน็ต
“ข้างบ้านปี่เอ้ย..ผ่อหาขี้ดินปอบ่อหันเลยเลาะ...เพาะผักหนอกมันขึ้นยึดกั๋นแน่นเต๋มไปหม๊ด”
(ข้างบ้านของพี่สาว..มองหาพื้นดินแทบไม่เห็นเลย...เพราะว่าใบบัวบกมันขึ้นยึดกันแน่นเหนียวเต็มพื้นที่ไปหมด)
ไพล = ผักปูเลย
ภาพประกอบจากอินเทอร์เน็ต
“กันหาใบขิงมาใส่ยำหน่อไม่บ่อได้...กะหื้อเอาใบปูเลยมาใส่แตนเน่อ...ตึงหอมตึงลำเหมือนกั๋นเหลาะ”
(ถ้าหากหาใบขิงมาใส่ยำหน่อไม้ไม่ได้...ก็ให้นำเอาใบไพลมาใส่แทนนะ...ทั้งหอมทั้งอร่อยเหมือนกันเแหละ)
เฟิร์นแผง / กนกนารี = ผักป่อก้า /ผักป้อก้าตี๋เมีย
ภาพประกอบจากอินเทอร์เน็ต
“ผักป่อก้าตี๋เมีย...ฟังแล่วละเหี่ยใจ๋...แต่ปอกิ๋นแหมะใด...กะลำเมื่อนั่น”
(ผักพ่อค้าตีเมีย(กนกนารี)...ฟังชื่อแล้วละเหี่ยใจ...แต่พอกินครั้งใด..ก็อร่อยเมื่อนั้น)
ผักหูเสือ = ผักหูเสีย/ ผักอีหลึง
ภาพประกอบจากอินเทอร์เน็ต
“ผักอี่หลึงนี่หนะ...นอกจากจะเปิงกับแอ้มลาบหมูแล่ว...หมอว่ามันมีสารต้านอนุมูลอิสะหละฮยะหื้อแก่จ้าโตยเน่อ”
(ผักหูเสือนี่นะ...นอกจากจะเหมาะกินกับลาบหมูแล้ว...หมอยังบอกว่ามีสารต้านอนุมูลอิสระที่ช่วยชะลอความแก่ได้ด้วยนะ)
ผักดีปลาช่อน = ผักดีป๋าก่อ / ดีป๋ากั้ง
ภาพประกอบจากอินเทอร์เน็ต
“ต้นดีป๋าก่อ...นอกจากจะเปิงกิ่นกับลาบป๋าแล่ว...ฮยังจ่วยฮักษาอาก๋ารเบื่อเมาจากปิ๊ดอย่างอื่นได้แหมโตยเน่อ”
(ต้นดีปลาช่อน...นอกจากจะมีความเหมาะสมเป็นผักกับลาบปลาแล้ว...ยังช่วยรักษาอาการเบื่อเมาจากพิษต่าง ๆ ได้อีกด้วย)
ผักชีใบเลื่อย /ผักชีฝรั่ง = ผักหอมใบเป้อ
ภาพประกอบจากอินเทอร์เน็ต
“งานเลี่ยงวันนี่...มีต้มจิ้น..ต้มเคื่องในงัวใส่ผักหอมใบเป้อเป๋นเก๊า...นอกนั่นกะมีฮยำหลาย ๆ อย่างเป๋นกับแก้มโตย”
(งานเลี้ยงวันนี้...มีต้มเนื้อ..ต้มเครื่องในวัวใส่ผักชีใบเลื่อยเป็นหลัก...นอกนั้นก็มียำหลาย ๆ อย่างทำเป็นกับแกล้มอีกด้วย)
ผักชีลาว = ผักหอมแฮย้
ภาพประกอบจากอินเทอร์เน็ต
“แถวบ้านเฮา...กันลองว่าไผแก๋งหน่อไม่แล่ว...บ่อใส่ผักหอมแฮย้หนะ...มันจะเบาะลำเลยเลาะ”
(แถวบ้านผมนะ...ถ้าหากมีใครแกงหน่อไม้แล้ว...ไม่ใส่ผักชีลาวนะ...มันจะไม่อร่อยเลยหละ)
*เมื่อนำภาพมาประกอบแล้วพื้นที่ในการเจ็บเก็บข้อมูลก็น้อยลงทำให้ข้อมูลที่ทำไว้เดิมต้องหายไป จึงต้องขอนำชื่อผักบางประการในบันทึกนี้ แยกออกเป็นอีก ๑ บันทึก พร้อมกับสำนวน สุภาษิตเกี่ยวกับพืช ผัก ไปด้วย
ที่มาของภาพประกอบจากหลาย ๆ เว็บ ต้องขอขอบคุณและขออนุญาตไว้ ณ ที่นี้ด้วย
http://www.n3k.in.th ภาพส่วนใหญ่นำภาพมาจากเว็บไซต์นี้
ขอบคุณทุกกำลังแรงใจ
ขอบคุณ โกทูโนว์
ความเห็น (9)
“หมู่บ้านคนเมืองเฮานี่...บ้านไผบ่อมีจะไค...ถึงกับต้องไปซื้อเขาหนะ...ถือว่าแย่แต๊ๆ"
ขอบคุณหลายๆเด้อ อ้ายหนาน
ข้อยอยู่กรุงเทพฯบ้านหลังน่อยๆ หม่องปลูกน่อยๆ กะมีต้นะะไคร่ คือกัน
แสดงว่าข้อยบ่แย่เนาะ..555
ขอบคุณความรู้
ผักพื้นบ้าน บางอย่างรู้จักและชอบ บางอย่างไม่รู้จักค่ะ ถ้าแถมรูปมาให้เห็นด้วยละก้อจะเก็บไว้เป็นสารานุกรมส่วนตัวเลยค่ะ
เป็นคนชอบลองกินผักพื้นบ้านทุกชนิดค่ะ
ขอบคุณมาลัยน้ำใจจากอาจารย์ทุกท่านมากนะครับ
 nui
|
 ชยพร แอคะรัจน์
|
 นีโอ..เบเกอรี่
|
 พ.แจ่มจำรัส
|
 บุษยมาศ
|
 ดร. พจนา แย้มนัยนา
|
- ขอบคุณคุณ พ.แจ่มจำรัส มากครับที่มาร่วมแสดงความคิดเห็น เป็นเรื่องแปลกนะครับที่ตอนนี้คนในหมู่บ้านของผมมีการซื้อข่า ตะไคร้จากตลาดมาทำกับข้าวกันแล้ว เป็นไปได้ยังไง...
- ขอบคุณ คุณหมอนุ้ย อีกท่านครับ ที่ให้เกีรติมาอ่านและแสดงความคิดเห็นให้มีการปรับปรุง ตอนนี้ผมได้ปรับและนำรูปภาพมาใส่ให้ตรงกับเรื่องที่เขียนไว้แล้วครับ...อย่าลืมมาตามเก็บสารานุกรมส่วนตัวนะครับ
- ขอบคุณทุกท่านอีกครั้งครับ
ได้ผักในท้องถิ่นครบเลย
น่าสนใจมาก
ขอบคุณมากครับอาจารย์ดร.ขจิต ผมขอนำผักอีนูนของอาจารย์มาเสริมด้วยนะครับ
อ่านแล้วเรียกยากจังค่ะ
บางอย่างที่บ้านมีค่ะ
แต่บางอย่างไม่เคยเห็นค่ะ
-สวัสดีครับ
-บ้านผมฮ้องว่า
-"ผักหละหนอง"(ผักกระเฉด)
-"ผักตำใต้"(ยอดกระถิน)
-"ผักก๊อแก้"(ผักพ่อค้าตี๋เมีย)
-"บะเขือมื่น"(กระเจี๊ยบเขียว)
-อื่น ๆ เหมือนกั๋นครับ...
-ขอบคุณครับ..
- ขอบคุณคุณ Bonnie ที่เข้ามาฝึกอ่านและให้กำลังใจมากครับ อาจจะยากสักนิดเพราะเป็นภาษาถิ่น หากจะพูดกันจริง ๆ ต้องคอยกำกับการออกเสียงด้วยนั่นแหละถึงจะถูกต้องที่สุด
- ขอบคุณ คุณเพชรน้ำหนึ่ง ตี่มาเสริมความหู้หื้อหลาย ๆ โตยครับ พร่อมกั๋นนี่เกาะเอาหมะ...อะหยังมาฝากโตยเนี่ย...หันแล่วน้ำลายปอไหลเหลาะ