อยู่เย็นเป็นสุข ที่บ้านจำรุง ด้วยสื่อวิทยุชุมชน

เรื่องเล่าจากบ้านจำรุง  เรื่อง  วิทยุชุมชน  :  วิทยุชุมชนบ้านจำรุง      เป็นวิทยุที่เกิดขึ้นมาท่ามกลางกระแสโลกที่มองทุกอย่างเป็นเรื่องของธุรกิจ  เรื่องของผลประโยชน์ที่เป็นเงิน  เรื่องความดี  ความสุข  ความพอเพียง   ถูกมองว่าเป็นสิ่งแปลกปลอมของสังคม  คนทำดี  ทำถูกต้องเป็นเรื่องแปลกจึงไม่ง่ายนักที่วิทยุชุมชนในหลักการ      จะคงอยู่ได้ท่ามกลางกระแสโลกที่รุนแรง     กระแสการแข่งขันทางธุรกิจ      ที่มีเดิมพันในเรื่องของผลประโยชน์เป็นเป้าหมาย      วิทยุชุมชนบ้านจำรุงได้เป็นห้องทดลองในหลักการของวิทยุชุมชนที่บอกว่า  เป็นของชุมชน  มีชุมชนเป็นเจ้าของร่วมกัน  บริหารจัดการโดยชุมชน  เพื่อประโยชน์ของชุมชนการเป็นวิทยุที่มีหลักการที่ว่า  ทุกคนมีสิทธ์เข้าถึงอย่างเท่าเทียมกัน   และทุกคนที่รับฟังได้เป็นเจ้าของ    มีหน้าที่ในการดูแลบำรุงรักษามีหลายเรื่องราวที่เป็นเรื่องราวท้าทายสำหรับคนทำสื่อ  ที่อยากเห็นหลักการวิทยุชุมชนเกิดขึ้นและมีจริง  มีรูปธรรมความสำเร็จที่บอกคนที่ไม่เชื่อว่าจะเป็นไปได้     และที่สำคัญจะได้ตอกย้ำให้ผู้คนที่เชื่อมั่นว่าถ้าทำเรื่องดี ๆ แล้วไม่แปลก   มันสามารถเกิดขึ้นได้  ถ้าทุกคนได้ช่วยกันทำให้เกิดกันอย่างจริงจังหลายปีที่ผ่านมา  วิทยุชุมชนบ้านจำรุงได้ผ่านประสบการณ์ การเรียนรู้จากการปฏิบัติการจริงของชุมชน   มีแนวทางการทำงานที่ยึดมั่นในหลักการวิทยุชุมชนอย่างแท้จริงวันนี้วิทยุชุมชนบ้านจำรุง   มีอายุครบ  4  ปีไปแล้ว  มีหลากหลายเรื่องราวได้เกิดขึ้นจากการดำเนินกิจกรรมวิทยุชุมชนบ้านจำรุง    มีผู้คนจากภายนอกชุมชน  มองเข้าไปและเก็บเรื่องราวเอาไปบอกต่อ  ทั้งที่เป็นงานเขียน  งานสื่อทั้งโทรทัศน์  วิทยุภายในชุมชนเองก็ได้รับประสบการณ์      ในการดำเนินงานของวิทยุเช่นกันและได้ใช้ความพยายามทำเป็นเอกสาร  เพื่อบอกให้ทุกคนได้รับรู้ครั้งนี้ก็จะเป็นอีกครั้งที่ได้รวบรวมเรื่องราว   ของวิทยุชุมชนบ้านจำรุง    เพื่อมอบให้สำนักงานสาธารณะสุขจังหวัดระยอง ได้รับรู้และคงนำไปเรียบเรียง  เพื่อให้มีความน่าสนใจ  น่าศึกษาและน่าติดตามผมได้จัดการรวบรวมจากหลาย ๆ มุมมอง  ทั้งจากบุคคลภายนอกและภายในชุมชนและบางส่วนจากมุมมองของผมหวังเป็นอย่างยิ่งว่าท่านที่สนใจในเรื่องของสื่อวิทยุ    คงได้รับประโยชน์จากเรื่องราวของวิทยุชุมชนบ้านจำรุงในแง่มุมต่าง  ๆ   บ้างไม่มากก็น้อย  ถ้ามีประโยชน์อันใดได้เกิดขึ้นจากนี้  ขอมอบคุณงามความดีให้กับพี่น้องบ้านจำรุงของผมทุก ๆ คนชาติชาย  เหลืองเจริญ  1  พฤษภาคม 49  วิทยุชุมชนบ้านจำรุง    มีชื่อเป็นทางการว่า  “จุดปฏิบัติการเรียนรู้วิทยุชุมชนบ้านจำรุง”สถานที่ตั้ง  อยู่ที่  เลขที่  9/1  อาคารศูนย์การเรียนรู้ของชุมชนและผู้สูงอายุบ้านจำรุงหมู่  7  ตำบลเนินฆ้อ  อำเภอแกลง  จังหวัดระยอง  รหัสไปรษณีย์  21110โทรศัพท์  0 – 3886 – 6402 / 0 – 3886 – 6218โทรสาร  0 – 3886 – 6218โทรศัพท์เคลื่อนที่ 0 – 7817 - 8030   ปัจจุบัน     จุดปฏิบัติการเรียนรู้วิทยุชุมชนบ้านจำรุง  ออกอากาศทุกวัน  ทางคลื่น  FM  ความถี่  103.75  MHz      วันละ  สี่ชั่วโมง  เริ่มตั้งแต่เวลา  11.00 – 15.00  นมีรายการสาระประมาณ  60  %รายการสาระ.และบันเทิง  30  %รายการบันเทิง                     10  %ผู้ผลิตรายการ        เป็นอาสาสมัครทั้งหมด  ไม่มีรายได้ผู้ผลิตรายการ        เป็นตัวแทนกลุ่มกิจกรรมในชุมชนวิทยุชุมชนบ้านจำรุง    ไม่มีโฆษณาหารายได้ทางอากาศค่าไฟฟ้า        ได้รับการสนับสนุนจากกิจกรรมร้านค้าชุมชน(เป็นกิจกรรมที่ทำรายได้ให้กับการพัฒนาชุมชนบ้านจำรุง )สถานที่ตั้ง       ได้รับการสนับสนุนจากอาคารศูนย์การเรียนรู้ของชุมชนและผู้สูงอายุบ้านจำรุงอุปกรณ์ เครื่องมือ  เครื่องเสียง    ได้รับการสนับสนุนจากกองทุนเพื่อการลงทุนทางสังคม   (SIF)     ปี 2545  ( 100,000  บาท)การบริหารจัดการ                 คณะทำงานที่มาจากการเลือกของชุมชนงบประมาณ          ได้รับจากองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นและภาคีพัฒนาอื่น  ๆ การบริหารงบประมาณ      ใช้วิธีจัดตั้งกองทุนส่งเสริมการเรียนรู้วิทยุชุมชนรับผิดชอบการเงิน   ที่ผ่านมา  :   วิทยุชุมชนบ้านจำรุง    มีผู้สนใจและเข้ามาเรียนรู้ในการดำเนินกิจกรรมมาโดยตลอดทั้งจากภายในประเทศและต่างประเทศมีสื่อทั้งสื่อกระแสหลัก      และสื่อกระแสรองสนใจเข้ามาเก็บข้อมูลและถ่ายทอดเรื่องราวของวิทยุชุมชนบ้านจำรุงหลายสื่อ  ทั้งสื่อสิ่งพิมพ์  สื่อวิทยุ  สื่อเคเบิ้ลทีวี  สื่อทีวี สื่ออินเตอร์เน็ตกลุ่มกิจกรรมต่าง ๆ ในชุมชน        ได้ใช้วิทยุเป็นเครื่องมือในการพัฒนาชุมชน  ผู้คน  เป็นการเรียนรู้    และพัฒนาศักยภาพการสื่อสารของบุคลากรในชุมชนทั้งทางตรงและทางอ้อม                จะขอหยิบยกเรื่องราวจากมุมมองของคนภายนอก  สักเรื่อง  ชื่อเรื่องว่า   “หัวใจสื่ออยู่ที่คน”  คณะทำงานเอกสารชุดนี้  ได้มาเรียนรู้ร่วมกันกับชุมชน  และตามเก็บข้อมูล  จากคนต้นเรื่องและนำมาเรียบเรียง  พิมพ์เผยแพร่ในงาน  “อยู่เย็นเป็นสุข”    ที่เมืองทองธานี  ในปี  2548  โดยนักเขียนที่มากประสบการณ์อย่างคุณ  สุรกานต์  โตสมบุญและคุณประพจน์  ภู่ทองคำ หัวใจสื่ออยู่ที่คนวิทยุชุมชนบ้านจำรุง / ผู้เขียน  สุรกานต์  โตสมบุญและประพจน์  ภู่ทองคำ ปัญหาชุมชน : การขาดหัวใจเรียนรู้ที่มาจากภายในชุมชน                ความเปลี่ยนแปลงของบ้านจำรุง  หมู่ที่ 7 ของตำบลเนินฆ้อ  อำเภอแกลง  จังหวัดระยอง  เป็นไปเช่นเดียวกับความเปลี่ยนแปลงของชุมชนเกษตรแห่งอื่นๆ ในประเทศไทย  ที่ถูกชักจูงโดย “กระบวนการพัฒนา”    จากภาครัฐและ   ”ระบบทุนนิยม”    ที่เป็นกระแสใหญ่ของโลกไม่ว่าจะเป็น  ระบบการผลิตเพื่อขาย  และการปลูกพืชเชิงเดี่ยว                ซึ่งราคาที่จะต้องจ่ายไปนั้น  บางครั้งก็คือการทำลายล้างความสมบูรณ์ของสิ่งแวดล้อม  การเกิดหนี้เงินกู้  และการขาดวัฒนธรรมการเกื้อกูลของท้องถิ่น                คุณประโยชน์ของระบบสื่อสาร  ซึ่งอาจมีส่วนในการเสริมสร้าง     ”วัฒนธรรมในการเรียนรู้”       “การเข้าถึงข้อมูลข่าวสาร”    และ    ”การมีส่วนร่วมทางการเมือง”     ก็มักจะผูกขาดและตอกย้ำแต่เพียงแนวคิดที่เป็นกระแสหลัก      ซึ่งไม่ได้ส่งเสริมการพัฒนาที่อยู่บนมิติชุมชนอย่างแท้จริง                อาจเห็นได้ว่า  ชุมชนได้ตกอยู่ใต้การชี้นำของสถานการณ์       และความคิดต่างๆที่มาจากภายนอกชุมชน       ซึ่งทำให้เกิดปัญหาสำคัญอันหนึ่งอันได้แก่     การเป็นทาสทางองค์ความรู้ที่มาจากภายนอก     จนท้ายที่สุดมิติการเรียนรู้    และการแก้ปัญหาโดยวิถีทางของคนในชุมชนเองมักถูกบดบังและถูกทำลายลงไป      ทั้งๆที่เป็นกุญแจสำคัญของการพัฒนาที่ยั่งยืน     เพราะเกิดขึ้นจากคนในชุมชนซึ่งเป็นผู้ประสพปัญหาและมีชีวิตอยู่ในท้องถิ่นนั่นเอง กลไก: เชื่อมร้อยคนและกิจกรรมบนมิติชุมชน                 “จุดปฏิบัติการเรียนรู้วิทยุชุมชนของบ้านจำรุง”     เป็นดอกผลอ่อน ๆ   ที่ปลอดสารพิษบนต้นรากแห่งเจตนารมณ์รัฐธรรมนูญมาตรา 40     ในการใช้ทรัพยากรการสื่อสารในสัดส่วน  20% ของภาคประชาชน    (ที่เหลือเป็นของภาครัฐ  40% กับภาคเอกชน  40% )     ให้เกิดประโยชน์สาธารณะ                ตั้งแต่เปิดสถานีเมื่อ    วันที่  14   กันยายน   2545    ชุมชนได้เรียนรู้ที่จะปรับเปลี่ยนเนื้อหา  และผังรายการหลายต่อหลายครั้ง         ทั้งนี้เพื่อให้เกิดประโยชน์กับชุมชนและให้สมาชิกได้เข้ามาทดลองออกอากาศและมีส่วนร่วมมากที่สุด          เนื่องจากชาวบ้านทุกคนของบ้านจำรุง   ต่างก็เป็นสมาชิกกลุ่มใดกลุ่มหนึ่งของเครือข่ายกิจกรรม  ซึ่งเกิดขึ้นจากความพยายามร่วมกันแก้ปัญหาที่เกิดขึ้นจริงภายในชุมชน  ไม่ว่าจะเป็นการเกิดขึ้นของ    “สภาหมู่บ้าน”       ที่ทุกคนเข้าร่วมประชุมแลกเปลี่ยนปัญหากันในทุกวันที่  15  ของเดือน                หรือ  “ร้านค้าชุมชน”   ที่ทุกครัวเรือนเป็นผู้ถือหุ้น  มีผลแบ่งกำไรปลายปีคืนแก่สมาชิก  และหักอีก  30  %  เป็น  “กองทุนพัฒนาหมู่บ้าน”   สำหรับประโยชน์สาธารณะ                รวมทั้ง  “กลุ่มผู้ใช้น้ำ”  ที่ชาวบ้านร่วมกันแก้ปัญหาการเกษตร  และต่อยอดออกไปเป็นกลุ่มกิจกรรมเสริมรายได้ต่าง  ๆ  เช่นการรวมกลุ่มกันแปรรูปผลิตภันฑ์  นอกจากนี้ยังมี    “กลุ่มเกษตรพื้นบ้าน”    ที่เรียนรู้พิษภัยของเกษตรเชิงเดี่ยวใช้สารเคมีมาด้วยประสบการณ์ชีวิต   มีการทดลองสนับสนุนและเผยแพร่แนวคิดเกษตรอินทรีย์  และการทำกินแบบพอเพียงเป็นต้น                ต่อประเด็นดังกล่าว  “จุดปฏิบัติการเรียนรู้วิทยุชุมชนบ้านจำรุง”      ได้พูดคุยแลกเปลี่ยนความคิดเห็นกับกลุ่มกิจกรรมบ้านจำรุงเหล่านั้น      เพื่อให้เป็นกำลังหลักในการเข้ามาจัดรายการวิทยุที่มีเนื้อหาอยู่บนความสนใจของคนในชุมชนเองมากที่สุด                คุณูปการขั้นต้นของ  “สื่อชุมชน”  แบบใหม่ที่เข้ามา  จึงได้แก่ช่วยต่อยอดและส่งเสริม  “กระบวนการเรียนรู้”    และ   “การแก้ปัญหาร่วมกัน”       ของคนในชุมชนที่แต่เดิมก็ได้ดำเนินการมาอยู่แล้วให้เข้มแข็งยิ่งขึ้น     รวมทั้งได้ใช้กลุ่มกิจกรรมเดิม  เป็นตัวเชื่อมร้อยคนในชุมชนให้มีโอกาสได้เข้ามาเผยแพร่  บอกเล่าประสบการณ์ และพูดคุยถึงปัญหาที่เกิดขึ้นบน  “สื่อมิติชุมชน”  ได้ทั่วถึงขึ้น ถอดบทเรียน   :   หัวใจวิทยุชุมชนต่อชุมชนอยู่เย็นเป็นสุข                เพราะความชัดเจนในหลักการมีส่วนร่วม      “จุดปฏิบัติการเรียนรู้วิทยุชุมชนบ้านจำรุง”    จึงได้พยายามสร้างเครือข่ายไปยัง  10  ตำบล       ที่คาดว่าอยู่ในรัศมีกระจายเสียง    เป็นมิตรและประสานงานกับองค์การบริหารส่วนตำบล     รวมทั้งรักษาแนวร่วมกับนักวิชาการ       องค์กรสนับสนุนอย่างต่อเนื่อง  ทำให้วิทยุชุมชนบ้านจำรุง  “ไม่เถื่อน”    ภายใต้การรับรองทางใจจากคนในพื้นที่        และเกิดเป็นภาวะแห่งการเกื้อกูลที่แสวงหาพันธมิตรอย่างกว้างขวางไม่ปิดกั้น          มองในแง่สุขภาวะทางใจ        การที่คนได้เข้ามาทำกิจกรรมในระบบของอาสาสมัคร       ที่ต้องเสียสละทั้งเวลาในการจัดรายการ        และการเตรียมเนื้อหาที่ต้องมองประโยชน์ส่วนรวมมากกว่าส่วนตนร่วมกันนั้น        นอกจากจะสอนให้ผู้เข้าร่วม     ได้เรียนรู้   “หัวใจของการให้”   ซึ่งเป็นหัวใจของการอยู่ร่วมกันในสังคมแล้ว    “การเรียนรู้ร่วมกัน”     ดังกล่าว     รวมทั้งวิถีทางในการบอกเล่าข่าวสารในมิติชุมชน     เช่นการถ่ายทอดประสบการณ์      การร้องเพลง      ที่มีเนื้อหามาจากเรื่องราวเล็กน้อยในชุมชนของผู้จัดรายการที่เป็นญาติมิตรของผู้รับฟังเอง       ก็ยังทำให้เกิดคุณค่า     ความผูกพัน     และความเข้มแข็งให้กับ   “ตัวตนร่วมกันของชุมชน”        ซึ่งถือได้ว่าเป็นสุขภาวะทางสังคม     ที่สำคัญอีกข้อหนึ่งด้วย          นอกจากไปนี้   รายการวิทยุบ้านจำรุงยังได้สอดแทรกแนวคิด  เช่น  “การใส่ใจรักษาสุขภาพ”  (รายการคุยกับหมอบานเย็น)    “เศรษฐกิจพอเพียง”  (รายการเกษตรพื้นบ้าน”  “การมีส่วนร่วมทางการเมือง”   (รายการถากบ้านถางเมือง)  และจิตรสำนึกรักท้องถิ่น (รายการเรื่องเล่าจากท้องถิ่น)     เป็นต้น   ซึ่งเป็นแนวคิดทางเลือกที่ชุมชนเลือกสรรด้วยตัวเอง                ที่สำคัญยังมีรายการ   “หมู่เฮาไทยอีสาน”   ซึ่งได้เปิดพื้นที่ทางการสื่อสารให้กับกลุ่มลูกจ้างชาวอีสาน   ซึ่งเคยถูกมองว่า    “เป็นคนชั้นสอง”  แห่งบ้านจำรุง  จนทำให้เกิดการลดช่องว่างในชุมชนกล่าวโดยสรุป  “ชุมชนบ้านจำรุง”   มีสุขภาวะจากการวางใจ  “หัวใจสื่ออยู่ที่ (ความสุขของ)คน”  โดยเฉพาะ ใน  3  ด้าน  ยกตัวอย่างได้ดังนี้  สุขภาวะทางกาย                 - ผู้ดำเนินรายการสามารถ  ลด  ละ  เลิก  เหล้าบุหรี่- ส่งเสริมการรักษาสุขภาพสุขภาวะทางใจ                    -  เกิดความสุขของมิติของการให้   ในการทำงานสุขภาวะทางสังคม             -  ลดช่องว่างทางสังคม-          เสริมสร้างอัตลักษณ์ท้องถิ่น ...............................................................................................................................................................