ระหัดวิดน้ำของพ่อ กับ หิงห้อยที่หายไป
สายลมโชยอ่อน พัดยอดไม้ไหวเอน เสียดสีกันส่งเสียงดังกราวไปทั่วบริเวณ สอดประสานด้วยเสียงนกร้อง ลำคลองที่ทอดตัวอยู่เบื้องหน้าไหลเอื่อยๆโดยไม่เร่งร้อน ปลาเข็มฝูงเล็กว่ายน้ำเล่นกันอย่างเพลินใจ นี่เป็นบรรยากาศบ้านสวนของพ่อผม ในจังหวัดนนทบุรี จังหวัดที่ครั้งหนึ่งเคยเป็นที่กล่าวขานกันในเรื่องความเลิศรสของทุเรียน ทุเรียนเมืองนนท์ ปัจจุบันแทบจะไม่เหลือให้เห็นแล้วในท้องตลาด
(คลองหน้าบ้าน)
วิถีเกษตรของชาวจังหวัดนนทบุรีกำลังค่อยๆหายไปตามกาลเวลา เรือกสวนไร่นาถูกแปรสภาพเป็นหมู่บ้านจัดสรร ตึก อาคารพานิชณ์ นี่คือสิ่งที่เรียกกันว่า ความเจริญ เมื่อก่อนตอนเป็นเด็ก เวลาได้ยินเพื่อนๆบอกว่าอยู่หมู่บ้านจัดสรร ที่นี่ ที่โน่น นึกอายตัวเองนิดๆที่อยู่บ้านไม้ริมคลองในสวน พอเติบโตเป็นผู้ใหญ่ มีปัญญาพอที่จะซื้อบ้านจัดสรรอยู่ แต่กลับมานึกสมเพชตัวเอง ที่ในปีหนึ่งๆเท้าแทบไม่มีโอกาสได้เหยียบผืนดิน ผู้คนรอบข้างปฎิบัติต่อกันเหมือนคนแปลกหน้า ล้อมรั้วตีกรอบ อาศัยอยู่ท่ามกลางความหวาดระแวงนานับประการ
(สวนของพ่อ ทุกอย่างเด็ดใช้ ตัดกินได้หมด)
เฟวา...ลูกสาวตัวน้อยวัยหนึ่งขวบของผม ดูจะตื่นเต้นกับภาพของสวนที่ปรากฎอยู่เบื้องหน้า เธอชี้มือชีไม้ ทางโน้นที ทางนี้ที เหมือกับจะถามว่า นั่นอะไร นี่อะไร ตามประสาเด็กเล็กที่เริ่มจะเรียนรู้โลก "นี่กล้วย นั่นขนุน โน่นมะพร้าว" ผมพูดให้คำตอบเธอเมื่อเธอแสดงความสนใจกับพืชพรรณต่างๆที่อยู่ในสวน บทเรียนในภาษาอันซับซ้อนของมนุษย์ ก็เริ่มด้วยศัพท์ง่ายๆพวกนี้ละครับ จะกระทั่งมาสะดุดตากับสิ่งหนึ่ง ที่ทอดตัวอยู่ในท้องร่องสวน มันคือ ระหัดวิดน้ำ ผมจำได้ว่า มันตั้งอยู่ตรงนี้มานานมาก ตั้งแต่สมัยปู่ของผมยังอยู่ ปัจจุบันท่านลาโลกไปนานแล้ว ร่วงเลยมาถึงสมัยพ่อของผม รวมทั้งผม จนมาถึงเจ้าเฟวาตัวน้อน มันผ่านกาลเวลามาตั้งสามสี่ชั่วอายุคนแล้ว
ผมยืนมองมันอยู่พักใหญ่ คราวนี้ทำไมผมถึงรู้สึกสนใจกับมันก็ไม่ทราบได้ มิติในการมองต่างออกไป ทั้งๆที่เคยเห็นมันจนชินตามาตั้งนานก็ตาม มันยังคงถูกใช้งาน ทุกอย่างยังทำงานได้ตามปรกติ แม้จะผ่านกาลเวลามาหลายชั่วอายุคนแล้วก็ตาม ศาตร์และศิลป์ในการออกแบบช่างมีเสน่ห์เสียกระไร นักออกแบบยุคไหนหนอ ท่านช่างแยบคายทางความคิดประดิษฐ์เจ้าขึ้นมา ว่าแล้วไม่รอช้า รีบคว้ากระดาษ ดินสอ ตลับเมตร กล้องถ่ายรูป ทำการคัดลอกแบบ บันทึกรายละเอียด เอาไว้ก่อนที่กาลเวลาจะพรากเจ้าไป
http://gotoknow.org/file/100thousandrains/chainpump_dwg1.pdf
http://gotoknow.org/file/100thousandrains/chainpump_dwg2.pdf
(แบบการสร้างระหัดวิดน้ำ ชิ้นส่วนบางชิ้นมีการดัดแปลงใหม่)
(เครื่องยนต์เล็กสูบเดียว หน้าตาโบราณได้ใจ ใช้เป็นต้นกำลังให้ระหัด)
จากการคาดคะเนส่วนตัว ระหัดวิดน้ำน่าจะเป็นภูมิปัญญาที่ติดตัวชาวจีนมาครั้งอพยพ ย้ายถิ่นฐานมาอาศัยอยู่ในสุวรรณภูมิแห่งนี้ เพราะจากบันทึกที่มีเป็นหลักฐานว่า ลักษณะของเครื่องจักรกลแบบนี้ มีการใช้งานกันอย่างแพร่หลายในแผ่นดินจีน ตั้งแต่ก่อนยุคราชวงศ์ฮั่นเสียอีก ถ้าใครเคยอ่านวรรณกรรมสามก๊กคึงนึกบรรยากาศออกเพราะเป็นช่วงปลายยุคฮั่น หรือก่อนพ่อขุนรามคำแหงแห่งสุโขทัย ประมาณพันกว่าปี ไม่อยากเชื่อก็ตอ้งเชื่อ!!!!...ครับว่า สิ่งที่ทอดตัวอยู่เบื้องหน้าผมนี้คือการออกแบบของคนตั้งแต่ยุคพันกว่าปีที่แล้ว
หากยุคสมัยของมนุษย์ถูกจำแนกด้วยเทคโนโลยีที่ใช้ในการดำรงชีวิต เราก็มาไกลมากแล้วจากบรรพบุรุษ ที่ต้องนั่งฝนหิน ทำเครื่องมือ ทำอาวุธ เครื่องมือและสิ่งประดิษฐ์โบราณต่างๆ คุณค่าของมันอยู่ที่ประโยชน์ใช้สอยที่เหมาะสมกับการดำรงชีวิต ต่างจากเครื่องมือ เครื่องใช่ในปัจจุบัน ที่พยามพัฒนาออกมาใหม่เรื่อยๆ เพื่อกระตุ้นความต้องการของผู้คน จนบางครั้งเกินจำเป็นและไม่สอดคล้องกับการดำเนินชีวิต เข้าทำนอง ยิ่งมีเทคโนโลยีมาก คนยิ่งเกียจคร้านขึ้น
ตะวันเริ่มลับขอบฟ้า ความมือค่อยๆโรยตัวเข้าปกคลุมทั่วทั้งสายน้ำ ได้เวลาต้องกล่าวคำอำลากับ คุณปู่ คุณย่า มือใหม่แล้ว เจ้าลูกสาวตัวน้อยของผม พนมมือไหว้ ปะลก ปะลก ตามที่ได้ฝึกมา ท่านกล่าวอวยชัยให้พรเป็นของกำนัลติดตัว ก่อนที่ผมจะเดินหันหลังออกจากบ้าน ไปตามทางที่ผมเคยเดินมาตั้งแต่เด็ก อากาศเริ่มเย็น บรรยากาศรอบๆข้างยังคงเหมือนเดิม แต่สิ่งหนึ่งที่หายไปคือ หิงห้อย ซึ่งครั้งหนึ่งเคยมีทั่วไปตามทางเดินในสวน บัดนี้...หิงห้อยหายไปแล้ว หรือนี่จะเป็นผลพวงจากความเจริญ ที่เข้ามาล้อมกรอบสวนของพ่อ ทำให้ผมอดคิดไม่ได้ว่า วันนึงเมื่อเจ้าลูกสาวตัวน้อยของผมโตขึ้น ตอนนั้นมนุษย์จะพัฒนาความเจริญทางเทคโนโลยีไปในทิศทางใด จะมุ่งสู่การทำร้าย ทำลายตัวเอง จนสูญสิ้นเผ่าพันธุ์มนุษย์ เช่นเดียวกับการจากไปของหิงห้อยในสวนพ่อผมหรือไม่.......ขออย่าให้เป็นเช่นนั้นเลย ผมภาวนา
ความเห็น (14)
พระมหาแล ขำสุข(อาสโย)
กลอนเพราะดีจัง
ได้ทันเห็นทันใช้ระหัดวิดน้ำ
วิดน้ำเข้านา
วิดปลาในหนอง
ไม่ได้เห็นนานแล้ว
สมัยเด็กผมทันเห็น สมัยนั้นสวนที่บ้านใช้ระหัดไม้นี้อยู่ ยังจำได้
ขอบคุณมากครับ
ตราบใดที่เจ้าเครื่องนี้ เค้ายังทำหน้าที่เค้าได้ ก็ยังคงเป็นเครื่องมือที่ทันสมัยอยู่เสมอ เป็นตัวเลือกอันดับต้นๆได้ครับ
ตอนอยู่บ้านนา ผมชอบมองดูระหัดชักน้ำ เวลามันทำงานจเห็นน้ำถูกดันขึ้นมาตามราง คลาสสิคดีครับ
ฟังเสียงเสียดสีของเนื้อไม้
ดีมากกว่าเสียงกระหื่มของเครื่องดูดน้ำนาคเสียอีก
สวัสดีค่ะ
- แม้ไม่คยเห็นธรรมชาติของสวนเมืองนนท์
- แต่ได้ชมจากภาพ ก็รู้สึกมีความสุขกับธรรมชาติค่ะ
- ระหัดน้ำ...น่าสนใจมากค่ะ นับเป็นภูมิปัญญาที่ควรรักษาไว้นะคะ
- ขอขอบพระคุณค่ะ
สวัสดีค่ะ
- ชอบบันทึกนี้จัง วิถีชีวิตตอนเด็ก
- ธรรมชาติควบคู่กับวิถีชีวิตของคนในชนบท
- อิจฉาน้อง เฟวา ชื่นชมธรรมชาติตามความไร้เดียงสา
- มีพ่อคอยชี้แนะแนวทางที่ถูกต้อง
- สักวันน้องจะโตอย่างมีคุณภาพ
- คุณพ่อเป็นทั้งนักคิด และนักกลอน ในคนคนเดียวกัน
- เก่งจริงๆ
- ที่บ้านผมยังมีอยู่เหมือนกัน แต่ตอนนี้ไม่ได้ใช้แล้วครับ เพราะน้ำมันมันแพง ใช้แล้วไม่คุ้ม ตั้งใช้มอเตอร์ กับท่อพญานาค เครื่องที่เห็นในรูป คล้ายของผมเลย รุ่นนี้ใช้ น้ำมันเบนซิน ตอนติดเครื่อง พอเครื่องติดก็เปิดน้ำมันก๊าดเข้าไปแทน เจ๋งมาก แต่น้ำมันก๊าดตอนนี้ ลิตรละ 30 กว่าบาท ใช้ไม่ไหว ผมมีอยู่ 3 เครื่อง อายุเครื่องน่าจะไม่ต่ำกว่า 60 ปี ผมทำระหัดวิดน้ำจำลองไว้ หลายราง ขนาดรางยาว 1 ม. ทำด้วยไม้สัก เอาไว้สะสม วิดน้ำได้จริงด้วยครับ http://bmwsuttipong.hi5.com
- ตอนนี้ทำงานอยู่ที่วิทยาลัยภูมิปัญญาชุมชน ม.ทักษิณ ที่จังหวัดพัทลุง กำลังมีโครงการในการอนุรักษ์ ฟื้นฟูภูมิปัญญาเทคโนโลยีการทำนาค่ะ และกำลังสืบหาข้อมูลที่จะฟิ้นฟูเกี่ยวกับระหัดวิดน้ำ ถ้าท่านใดทีข้อมูลหรือรูปแบบวิถีชีวิตรบกวนช่วยร่วมแชร์ความรู้ข้อมูล เพื่อจะได้ถ่ายทอด และเป็นแหล่งเรียนรู้แก่เยาวชน และผู้สนใจต่อไป
ขอขอบพระคุณมากค่ะ
วิจิตรา
ผมก็ชอบระหัดเหมือนกันครับ ซื้อมาตัวหนึ่งเหมือนกัน จากรังสิต คลอง 8
http://www.siamtakeang.com/webboard/index.php?topic=6895.0
http://www.youtube.com/watch?v=2dWvUqzabOw
ผมชอบมันมาก ๆ ตอนเด็ก อายุ 17 - 18 เคยต่อเองขึ้นมารางหนึ่ง เป็นระหัดชกมวยยาวประมาณ 2.5 เมตร ใช้งานได้จริงเลยครับ แต่เป็นไม้ยาง อายุเลยไม่ยาวนานเหมือนไม้สัก ปลวกกิน อิอิ
ใครชอบเหมือนผม คุยกันได้ครับ 089-4024571 มดเอ็กซ์
ในภาพ...รบกวนสอบถามหน่อยได้ไหมคะว่าชื่อคลองอะไร ส่วนไหนของเมืองนนท์กันเนี่ย
คิดถึงรหัสวิดน้ำเหมือนกัน ตอนเด็กๆ เห็นทุกวัน
ใครมี file pdf การทำบ้างผมรบกวนส่งให้หน่อยสิครับ ผม download ไม่ได้
ดปกำพั้ิ่ี
ง
สยขบราจยบวงขีรขยบ่ตรจยจสนย
รายวรายวา
ัี่้ราดัุ้ึรากะัุร้ัุร้ะั
ขอแบบระหัดน้ำได้ไหมครับ link เปิดไม่ได้ ส่งเข้าmailก็ได้ครับ
ขอบคุณมากๆครับ