เรียนรู้กระบวนการถ่ายทอดของวิทยากร
ระหว่างวันที่ 21 – 22 พฤษภาคม 2552 ศิลาได้มีโอกาสเข้าฟังบรรยายและทำ Workshop เรื่อง Story Telling…กับวิทยากรกูรูท่านหนึ่ง
บันทึกนี้ขอตัดตอนเล่าเรื่องเฉพาะความประทับใจส่วนตัวที่มีต่อการอบรมครั้งนี้
ท่านอบรมเรื่อง Story Telling โดยมีการอ้างถึงการเล่าเรื่องแบบสายธารชีวิตด้วยการใช้ Enneagram (นพลักษณ์) มาจับ (ท่านมักจะใช้คำว่า capture แทนคำว่าจับ)
พอนอกรอบ พักเบรค ศิลาก็เข้าไปคุยด้วย ไล่สายไปมาก็เป็นศิษย์อาจารย์นพลักษณ์เดียวกัน ท่านเป็นรุ่นพี่ยุคบุกเบิก…ต่างคนต่างอมยิ้ม มองตากันก็รู้ใจแล้ว…
ศิลาเรียนมาหลายศาสตร์แล้วเช่นเดียวกับอาจารย์รุ่นพี่ท่านนี้…แม้ไม่ได้พูดออกมาเราก็มีความเชื่อตรงกันอย่างหนึ่งว่าหากศึกษานพลักษณ์แล้วนำเคล็ดวิชามาสังเกตตนอย่างลึกซึ้งแล้ว สามารถเปลี่ยนแปลงตัวเองได้จริง ๆ
เพราะอาจารย์รุ่นพี่ท่านก็กล่าวว่าเดิมทีพี่ก็ไม่ใช่คนแบบนี้…เหลือเชื่อจริง ๆ ค่ะ …มหัศจรรย์แห่งการเข้าถึงตัวตน…
นอกจากนี้ ก็มีคำพูดสนุก ๆ ของท่านที่กล่าวว่า
“ทำไมหน่วยงานที่นี่ มีแต่สาว ๆ หน้าตาดีคะ เวลาคัดเลือกเข้าทำงาน ผู้บริหารเขาคัดเฉพาะสาวหน้าตาดีหรือคะ”
ไม่มีผู้ใดที่อยู่ ณ ที่นั้นตอบเลย ศิลาก็เลยขออนุญาตตอบค่ะ
“ขอตอบตามความเห็นส่วนตัวนะคะ คือว่าสาว ๆ หน้าตาดีที่อาจารย์กล่าวมานั้น ล้วนมาสวยหลังจากเข้ามาอยู่ที่นี่แล้วค่ะ”
ท่านอาจารย์หัวเราะคิกคัก
“แสดงว่าทำงานที่นี่แล้วมีความสุข ก็เลยสวยกันใหญ่เลยนะคะ แหม เข้าใจตอบจังเลย”
----------------------
เจาะประเด็น
เทคนิคการเล่าเรื่องว่ายากแล้วนั้น พบว่าการถอดบทเรียนแบบจับและเจาะประเด็นเชื่อมโยงอย่างเป็นระบบนั้นยากยิ่งกว่า
การที่จะถอดบทเรียนจากเรื่องเล่านั้น ต้องอาศัยประสบการณ์ของผู้ถอด (เขียนสั้น ๆ อย่างนี้คงไม่ว่ากันนะคะ อิอิ) ซึ่งพบว่าท่านอาจารย์ผู้เป็นวิทยากรมีประสบการณ์ในการถอดเรื่องเล่ามาแล้วอย่างโชกโชน
ผู้เข้าร่วมฟังบรรยายท่านอื่นอาจจะ capture ตัวเนื้อหาที่ท่านอาจารย์เล่ามา แต่ศิลาขออนุญาตนำเสนอสิ่งที่ตนเองสังเกตจากตัวท่านวิทยากรคือ capture กระบวนการถ่ายทอดของท่าน
วิธีการสอนของท่านก็เหมือนกับการเล่าเรื่องเรื่อง “story telling” หมายความว่าแม้กระทั่งเรื่อง story telling ท่านก็เล่าแบบเล่าเรื่อง …กล่าวโดยเฉพาะก็คือก่อนหน้านี้ ท่านแจกชีสต์สไลด์ทาง intranet แล้ว แต่พอตอนสอนจริง ท่านแทบไม่ใช้สไลด์นั้นเลย
ท่านเล่าเรื่องประสบการณ์การถอดบทเรียนในองค์กรของรัฐหลายแห่ง
- บทเรียนที่ท่านได้ในที่ต่าง ๆ เช่น เจ้าหน้าที่หน่วยงานไม่ให้ความร่วมมือ มองว่าจ้างผู้รู้มาถอด ก็ให้ผู้รู้ถอดให้เสร็จสิ้นกระบวนการ ซึ่งในความเป็นจริงแล้วท่านเป็นเพียงสื่อกลาง (สายยางหรือท่อน้ำ) ที่เชื่อมต่อระหว่างข้อมูลความรู้ (เปรียบเทียบกับน้ำ) กับคลังเก็บความรู้ (เปรียบเทียบกับตุ่มน้ำ)
เจ้าหน้าที่ในหน่วยงานควรที่จะมาเรียนรู้วิธีการถอดความรู้จากท่าน แทนที่จะให้ท่านทำหน้าที่ดูดความรู้ใส่ตุ่มน้ำจนเต็ม แล้วท่านก็จะจากไป ในขณะที่เจ้าหน้าที่หน่วยงานก็จะไม่ได้วิธีการใด ๆ นอกจากความรู้ที่นอนนิ่งตกตะกอนในตุ่มน้ำ
- ความยากลำบากในการเข้าถึงกูรูผู้เป็นแหล่งความรู้…บางท่านที่จะต้องไปทำการถอดความรู้ก็กลายเป็นฝ่ายตั้งปุจฉาให้ท่านวิทยากรของเราวิสัชนาจนเป็นที่พอใจก่อน จึงจะยอมให้มาดูดความรู้ใส่ตุ่มน้ำ...ประมาณว่าทดสอบความสามารถก่อนให้ทำหน้าที่ว่าอย่างนั้นเถอะ
สรุปความได้ว่า ศิลาเห็นการใช้ศิลปะในการรู้จักและเข้าถึงผู้คนหลากหลายด้วยศาสตร์นพลักษณ์ของท่าน แล้วกระตุ้นให้เล่าเรื่องออกมา อีกทั้งเห็นการใช้ศาสตร์หลากหลายแนวคิดทฤษฎีเพื่อนำมาวิเคราะห์ สังเคราะห์ดึงความรู้ของคนเล่าออกมาเชื่อมโยงกันอย่างเป็นระบบ
จากการฟังแล้วย่อยสลายเป็นองค์ความรู้ พอจะสรุปด้วยความเห็นของตัวเองว่า
ผู้ถอดจะต้องมีความเป็นภววิสัย (objective) เป็นทั้งนักวิเคราะห์และนักสังเคราะห์ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง มีความสามารถในการใช้ทั้งศาสตร์และศิลป์
ศาสตร์ ที่ว่านี้ก็คือความรู้ ซึ่งจะได้มาก็เนื่องด้วยจากการทำการบ้าน รู้ในเรื่องที่จะถอด แม้ไม่รู้ ไม่เชี่ยวชาญ ก็จะต้องมีกระบวนการไต่ถามแสวงหาข้อเท็จจริง กล่าวคืออย่างน้อยก็ควรรู้กระบวนการวิจัย Research Methodology แบบต่าง ๆ …เทคนิควิจัยที่น่าสนใจวิธีหนึ่งคือ Delphi Technique[1]
ศิลป์ ความสำคัญของผู้ที่รู้หลายศาสตร์ก็คือการบูรณาการ (เลือก) ศาสตร์ต่าง ๆ ให้สอดคล้องกับบริบทนั้น ๆ นับว่าเป็นงานศิลป์ที่ยาก ในการที่จะหยิบพู่กันขนาดใด ผสมสีอะไร ระบายอย่างไรให้ออกมาตรงตามที่ต้องการ โดยมีผู้เล่าเรื่องเป็นผู้ที่ตรวจสอบความครบถ้วนถูกต้องของภาพนั้นอีกครั้ง…
ภาพที่ว่านี้ ศิลาขอเรียกว่าภาพ 3 มิติค่ะ (เหมือนข่าวสามมิติ) มิติแรกคงมาจากผู้เล่าเรื่อง มิติที่สองคือมาจากผู้ถอด และมิติที่สามคือมาจากผู้ฟังเรื่องเล่าที่มีส่วนในการประกอบจิ๊กซอว์ ทั้งสามมิตินี้จะต้องหลอมรวมองค์ความรู้ออกมาด้วยกัน
ขอจบบันทึกนี้แบบเรียบง่ายสไตล์ศิลานะคะว่าการเรียนรู้วิธีเรียนรู้แนวใหม่คือการศึกษากระบวนการถ่ายทอดของวิทยากรแทนที่จะดูดซับเนื้อหาแต่เพียงอย่างเดียว ก็น่าจะเป็นอีกมิติหนึ่งที่ทำให้เกิดการเรียนรู้แบบยั่งยืน
[1] The Delphi method is an iterative process to collect and distill the anonymous judgments of experts using a series of data collection and analysis techniques interspersed with feedback. จากแหล่งข้อมูล http://jite.org/documents/Vol6/JITEv6p001-021Skulmoski212.pdf
ความเห็น (33)
แวะมาเรียนรู้ด้วยคนนะคะขอบคุณสำหรับcapture กระบวนการถ่ายทอด....ดีจังเลยค่ะ
แวะมาทักทายสาวสวยคนเก่งค่ะ ได้ร่วมเรียนรู้ไปด้วย การอบรมหรือสัมมนาใดๆหากเราสามารถเรียนรู้ทั้งเนื้อหาสาระ บวกกับ กระบวนการการถ่ายทอด จะช่วยทำให้เราเติบโตทางความคิดได้มากนะคะ
เลยได้พบคุณadd ไม่ได้พบกันมาพักใหญ่ ขอสวัสดีกันที่นี่ด้วยค่ะ
สวัสดีค่ะดีใจมากที่อ.ศิลามาบันทึกดีๆให้อ่าน
อยากไปอยู่หน่วยงานนี้จังเลย...จะได้สวยๆ...
โชคดีนะคะ
สวัสดีค่ะ พี่ศิลา
ตามพี่แดงมาค่ะ อิอิ เห็นด้วยนะคะ เราย้ายไปอยู่ที่นี่กันดีกว่าค่ะ รับไหมคะ
ชอบการถอดบทเรียนและกำลังศึกษาอยู่ค่ะ
ขอบคุณพี่อาจารย์ศิลามากค่ะ
สวัสดีค่ะคุณศิลา
- มาเรียนรู้นพลักษณ์ด้วยคนนะคะ
- เห็นด้วยกับข้อสรุปนี้ค่ะ การเรียนรู้วิธีเรียนรู้แนวใหม่คือการศึกษากระบวนการถ่ายทอดของวิทยากรแทนที่จะดูดซับเนื้อหาก็น่าจะเป็นอีกมิติหนึ่งที่ทำให้เกิดการเรียนรู้แบบยั่งยืน
- จะจดจำเอาไว้ใช้เมื่อมีโอกาสได้เป็นวิทยากรค่ะ
- ฝนตก รถติด น้ำท่วม โรคหวัดระบาด...รักษาสุขภาพนะคะ
- ขอให้หายป่วยไว ๆ ค่ะ
- ขอบคุณค่ะ
- น่าสนใจมากค่ะ ดิฉันอ่อนด้อยเรื่องกระบวนการ KM มาก จึงพยายามเข้ามาหาความรู้ค่ะ
- ภาพประกอบสวย..
- ว๊าว สาวสวยหัวใจสีชมพู มาประเดิมคนแรกเลย
- ขอบพระคุณนะคะคุณ add
สำนักงานใหม่ "หน้าตาดี" มากเลยค่ะ
คุณศิลาคะ
บันทึกนี้อ่านได้เนื้อหาที่ตรงใจค่ะ และสั้นกระชับดีอีกด้วย...
ชอบค่ะ
คนไม่มีรากเรียนสาขาวิชาการศึกษานอกระบบ ซึ่งมีวิชากที่เน้นหนักเกี่ยวกับการฝึกอบรมและการใช้ทั้งศาสตร์และศิลป์เพื่อให้เกิดกระบวนการเรียนรู้ขึ้นใน "ผู้เรียน" ซึ่งไม่เฉพาะนิสิต นักศึกษา แต่เป็นผู้ที่สนใจใฝ่รู้ทุกคน...
เรื่อง Capture ในส่วนของเนื้อหาและวิธีการของ "วิทยากร" จึงเป็นสาระหลักที่ทุกคนควรตระหนักถึงค่ะ เพราะ...
ทุกคนมีโอกาสและอาจต้องทำหน้าที่เป็น "วิทยากร" ให้กับคนอื่น ๆ อยู่เสมอค่ะ...
ขอบคุณนะคะ
(^__^)
- โห.....สุดยอด ๆ ๆ เลยนะครับ
- อายตนเองจังเลย
- กระบวนการถ่ายทอด Weak มาก ๆ ๆ
- ขอบคุณที่สุดเลยบันทึกนี้
- พี่ชายจะเรียนรู้แล้วไปพัฒนางานนำเสนอของตนเองนะครับ...
- You got a friend. .....
มาเรียนรู้วิธีเรียนอันหลากหลายมิติของคุณพี่ศิลานะครับ
แล้วจะลองนำไปใช้ดูบ้างครับ
ขอบคุณครับที่ช่วยเปิดมิติใหม่ๆ ให้หู ตา และใจ สว่างขึ้นมาอีกเยอะทีเดียว
สวัสดีครับ
ผมได้หนังสือ Enneagram (นพลักษณ์)มา เล่มหนึ่ง ได้ลองอ่านดูคร่าวๆแล้ว ยังไม่ค่อยเข้าใจเท่าไร
จะพยายามศึกษาให้เข้าใจครับ เพราะ
ศึกษานพลักษณ์แล้วนำเคล็ดวิชามาสังเกตตนอย่างลึกซึ้งแล้ว สามารถเปลี่ยนแปลงตัวเองได้จริง ๆ
ขอบคุณสำหรับสาระดีๆครับ
สวัสดีครับอาจารย์ มาเก็บเกี่ยวความรู้เพื่อไปทำการบ้าน วันนี้คือ " นพรัตน์ "..ขอบพระคุณมาก ครับ
• ขอบพระคุณคูณนายดอกเตอร์ 
สำหรับประโยคนี้ค่ะ
"การอบรมหรือสัมมนาใดๆหากเราสามารถเรียนรู้ทั้งเนื้อหาสาระ บวกกับ กระบวนการการถ่ายทอด จะช่วยทำให้เราเติบโตทางความคิดได้มาก"
• ชอบมากค่ะ เพราะเป็นสิ่งที่ศิลาเชื่อว่าเป็นจิตวิญญาณของผู้ที่จะสวมบทบาทวิทยากรที่เข้าถึงใจผู้ฟังบรรยายเลยค่ะ
• และศิลาก็ได้เรียนรู้เทคนิคบางอย่างพอสมควร จากการเล่าเรื่อง ผ่านบล๊อกเกี่ยวกับการสัมภาษณ์คุณหมอวิจารณ์โดยคูณนายดอกเตอร์ในกิจกรรม G2K Forum ที่ผ่านมาค่ะ
สวัสดีครับคุณศิลา
- อยู่ที่ไหนก็สุขใจ
- มีความสุขในทุกวันครับ
- ดังคำกล่าวที่ว่า
- คนจะงาม งามน้ำใจ ใช่ใบหน้า
- คนจะสวย สวยจรรยา ใช่ตาหวาน
- คนจะแก่ แก่ความรู้ ใช่อยู่นาน
- คนจะรวย รวยศีลทาน ใช่บ้านโต
- ขอบคุณครับ
- ขอบพระคุณคุณพี่แดง
ที่มาชมและมาเชียร์ค่ะ...ช่วงนี้หายยุ่งบ้างแล้วค่ะ และก็อยากบันทึกเก็บตกบางเรื่องที่ค้างคาในใจไว้ - จริง ๆ บางเรื่องก็บันทึกเก็บไว้อ่านเอง ทบทวนเผื่อว่าจะมีอะไรปิ๊งขึ้นมาใหม่ บางเรื่องก็อยากบันทึกเพื่อแบ่งปันให้กัลยาณมิตรมาร่วมแสดงความเห็นค่ะ
- ศิลายังมีอะไรที่จะต้องปรับปรุงตัวเองอีกมาก ตอนนี้ก็กำลังทบทวนอยู่ค่ะ
- สำหรับเรื่องสวย ๆ งาม ๆ ที่ตอบท่านวิทยากรไป ยอมรับว่าตอบเอาฮาค่ะ ...เพราะเล่นทักแบบคัดสาวสวยมาทำงานหรือเปล่าแบบนี้ ก็จะถูกมองได้ว่าที่นี่เป็น cat walk (ที่ที่แมวเดิน 555) ก็เลยเบี่ยงประเด็นไปว่ามาสวยภายหลัง จะสวยด้วยแพทย์หรืออะไรก็แล้วแต่
- ศิลาเชื่อว่าสวยดูไม่นานก็เบื่อ แต่น้ำใจงามนี่โอเคเลยนะคะ รู้สึกอยากคุยด้วย ไม่เบื่อเลย
- พี่ศิลากำลังคิดเพลินอยู่ว่า บันทึกที่น้อง
♥paula ♥ที่ปรึกษาตัวน้อย✿ เป็นตัวอย่างของการถอดบทเรียนที่น่าสนใจมากค่ะ - กำลังฝึกอยู่จริงเหรอคะ โอ้โห จะขั้นเทพแล้วนา..อิอิ เก่งจริงนะตัวแค่นี่...อยากชวนมาทำงานที่นีาเหมือนกันค่ะ แต่อาจจะผิดหวังนิดหนึ่งตรงที่ไม่ได้ทำงานที่ตัวเองรักน่ะซิคะ
- พี่ศิลาเชื่อว่าน้องพอลล่ารักงานในแบบที่ทำอยู่มากทีเดียว จึงทำด้วยหัวใจได้ขนาดนี้
- สวัสดีค่ะคุณสีตะวัน
มาแบบทำให้ศิลาไม่ทันตั้งตัวเลยนะคะ - เป็นวิทยากรเมื่อไหร่บอกด้วยนะคะ จะไปเชียร์ค่ะ ดีใจมีกัลยาณมิตรแลกเปลี่ยนเรื่องการเป็นวิทยากรหลายท่าน เก่ง ๆ กันทั้งนั้น
- ฝนตก รถติด น้ำท่วม โรคหวัดระบาด...รักษาสุขภาพนะคะ
- เจ้าค่ะ ขอบพระคุณมาก ๆ นะคะ ไม่หายป่วยไม่ได้แล้ว รู้สึกผิด
ตามาขอบคุณค่ะ คุณศิลา ที่แวะมาเยี่ยมบล็อกค่ะ
- สวัสดีคุณศิลา
- อ่านแล้วก็ได้แง่คิด และมุมที่ไม่ได้มอง แถมได้อาหารสมองใหม่ ๆ
- นพลักษณ์ ก็ไม่เคยอ่าน คงจะต้องไปอ่านครับ
- ขอบคุณ
- มาชื่นชมยินดีคุณศิลาค่ะ
- แวะมาขอบคุณสำหรับกำลังใจและน้ำใจอันงดงาม
แวะมาทักทาย..ขอบคุณกับมิตรภาพที่ดีของเรานะคะ..สบายดีค่ะ
- สวัสดีค่ะคุณ nui
ศิลาก็ยังงู ๆ ปลา ๆ อยู่เหมือนกันค่ะ อาศัยว่าเป็นคนชอบสังเกตและเชื่อมโยง ก็เลยหัดจับประเด็นในสิ่งที่เห็น - ไว้มีโอกาสมาแลกเปลี่ยนกันอีกนะคะ
- สมกับที่รอคอบคุณคนไม่มีราก
มาเติมเต็มแบ่งปันประสบการณ์ในบันทึกนี้เลยค่ะ - ศิลาอยากทราบมากค่ะว่าส่วนใหญ่เวลาเราฟังวิทยากรบรรยายอะไรที่เรา capture กันบ้าง...จริง ๆ แล้ว เนื้อหาในตำราเป็นสิ่งที่คนทำงานค้นคว้าหาอ่านกันได้ แต่สิ่งที่เราไม่เหมือนกัน และต้องอาศัยการเรียนรู้ สังเกต และซึมซับมานั้นคือศักยภาพในการถ่ายทอด...ประกอบกับประสบการณ์ที่วิทยากรได้ประสบมา
- คุณคนไม่มีรากเป็นผู้ที่ capture เรื่องราวต่าง ๆ ได้ตรงประเด็นและจับได้ถึงแก่น จากการอ่านความเห็นต่าง ๆ ในบันทึกมากมาย สิ่งนี้ก็คือกระบวนการสะท้อนตัวเราออกมาแล้วถ่ายทอดออกไป ซึ่งหากผู้อ่านสัมผัสได้ก็จะได้รับวิธีการที่ดีมีประโยชน์จากตัวคุณคนไม่มีรากด้วยค่ะ
- ขอบพระคุณมากมายสำหรับความมุมสะท้อนดี ๆ ค่ะ
ขอเรียนรู้เรื่องดีดีจากคนดีดี ขอบพระคุณ
- คำชมของคุณพี่ชยพร
ทำให้น้องเหลิงเลย ไม่ดีไม่ดีค่ะ คราวหน้าขอคำว่าสุดยอดคำเดียวพอ ไม่ต้องมีเบิ้ล (สุดยอด ๆ) อิอิอิ - อยากเห็นหน้าคุณพี่ตอนมาอ่านเจอคำตอบเม้นท์นี้ของศิลาจัง คงหมั่นไส้ "เอ็ง" น่าดูเลย 5555
- ศิลาเคยได้ยินว่าการบรรยายหรือถ่ายทอดอะไรก็แล้วแต่ ขอให้เป็นธรรมชาติของตนเองใน ณ บัด Now ก็พอ จะทำให้มีชีวิตชีวาที่สุดค่ะ
- จริง ๆ อยากพูดอะไรลึก ๆ กว่านี้ แต่แกล้งเขียนแค่นี้พอ ให้คุณพี่มองหาคำตอบที่ลึก ๆ ของศิลาเองค่ะ เชื่อว่า capture ได้ไม่ยาก ปัญญาทางโลกของศิลาพอไหวอยู่ค่ะ แม้ว่าทางธรรมจะป๊อแป๊นะ อิอิ
- You got a cute sister...5555
- สวัสดีค่ะน้องซวง
แวะมาที ทำพี่ศิลาตาสว่างเหมือนกันค่ะ เพราะน้องซวงคือปราชญ์น้อยที่เป็นที่ปรึกษาของพี่ศิลาเสมอ - เวลาเราเรียนรู้อะไรแบบไม่มีตัวเขาตัวเรามาแบ่งแยก มันราบลื่นเป็นธรรมชาติและมีพลังมากเลยค่ะ
- สวัสดีค่ะท่าน small man
ดีใจค่ะที่ท่านได้หนังสือ enneagram มาไว้อ่าน - ขออนุญาตนำเสนอนะคะว่า สมัยก่อน (สิบปีที่แล้ว) ที่ศิลาเข้ารับการอบรมและอ่านหนังสือก็ไม่เข้าใจเหมือนกันค่ะ ที่ทำให้เข้าใจคืออ่านแล้วก็ละทิ้งธง (ไม่ฟันธง) แล้วมาสังเกตตัวเอง ได้คำตอบ ค่อยนำไปเทียบกับธงในหนังสือค่ะ
- เคล็ดวิชาบู๊ลิ้มค่ะ กระบี่อยู่ที่ใจ ทิ้งตำราเพื่อค้นหาจากการปฏฺิบัติจริงค่ะ
- ขอบพระคุณคุณหนุ่มกร
เช่นกันที่แวะมาเยี่ยม ขออนุญาตแก้คำนะคะ "นพลักษณ์" ค่ะ
- สวัสดีค่ะ คุณวัชรา
มาแบบคม ๆ ทำให้สบายใจมากเลยค่ะ ขอยกมาชื่นชมถ้อยคำอีกคร้้งค่ะ - คนจะงาม งามน้ำใจ ใช่ใบหน้า
- คนจะสวย สวยจรรยา ใช่ตาหวาน
- คนจะแก่ แก่ความรู้ ใช่อยู่นาน
- คนจะรวย รวยศีลทาน ใช่บ้านโต
- ขอให้คูณ berger0123
มีความสุขในทุก ๆ วันนะคะ - ยินดีแลกเปลี่ยนเรียนรู้ร่วมกันเสมอค่ะ
- สวัสดีค่ะ ท่านศรีกมล
การเรียนรู้เกี่ยวกับตนเอง ช่วยทำให้ดูกิเลส รู้ทุกข์ จะได้ละง่ายขึ้นค่ะ - ไม่ควรเชื่อศิลา แต่ท้าให้พิสูจน์ด้วยตัวเองค่ะ อิอิอิ
- ขอบพะรคุณคุณ pikul
ที่แวะมาเยี่ยมค่ะ - ขอให้เอาชนะปัญหาอุปสรรคใด ๆ ได้ทั้งหมดและสมหวังในสิ่งที่ตั้งใจไว้ค่ะ
- ระลึกถึงเสมอค่ะ
- ขอบพระคุณ คุณ add ระลึกถึงเสมอนะคะ