สงกรานต์ที่บ้านเกิด

ในเทศกาลสงกรานต์นั้น กลายเป็นห้วงเวลาอันสำคัญของผู้คนที่พลัดบ้านไปทำงานยังต่างจังหวัดจะคืนกลับมาสู่อ้อมกอดของครอบครัวอีกครั้ง

สงกรานต์ปีนี้ เป็นปีที่ผมได้ใช้ชีวิตอยู่ที่บ้านเกิดยาวนานเป็นพิเศษ ได้สัมผัสกับกลิ่นอายแห่งสงกรานต์เดิมๆ จากคืนวันที่ก้าวข้ามมา และกลิ่นอายใหม่ๆ ที่ผุดขึ้นมาอย่างใกล้ชิด

จะว่าไปแล้ว ไม่ว่าวันและคืนจะหมุนเคลื่อนไปกี่ปีก็ตาม ผมก็ยังตระหนักเสมอมาว่า “สงกรานต์”
คือ “วันขึ้นปีใหม่ไทย” และเป็นช่วงสำคัญของการที่คนในครอบครัวจะได้ทำกิจกรรมทางครอบครัวร่วมกันอย่างอบอุ่น

อันได้แก่ การทำความสะอาดบ้าน ทำบุญตักบาตร ปล่อยนกปล่อยปลา บังสุกุล ก่อพระทราย สรงน้ำพระ รดน้ำดำหัว-ขอขมาผู้ใหญ่ รวมถึงการขนน้ำใส่ตุ่มให้กับผู้เฒ่าผู้แก่ที่เราเคารพรัก

และนั่นยังไม่รวมถึงวิถีชีวิตในแบบอีสานๆ เป็นต้นว่า การเล่นพนันขันต่อโดยไม่ต้องเสียภาษีอากรใดๆ การละเล่นพื้นบ้าน อาทิ สะบ้า มอญซ่อนผ้า หรือแม้แต่ การปักหลักสาดน้ำอยู่ริมถนนหน้าบ้านของตัวเอง ซึ่งจะว่าไปแล้วก็สนุกไม่แพ้การนั่งเบียดเสียดอยู่บนรถยนต์แบบสุ่มเสี่ยง และตะลอนๆ เล่นสาดน้ำในที่ต่างๆ เหมือนที่พบเจออย่างล้นหลามในทุกวันนี้

พ่อและเพื่อนบ้านช่วยกันทำซุ้มเล่นน้ำหน้าบ้านให้เด็กๆ ...

แต่สำหรับวันนี้ ต้องยอมรับว่าวันสงกรานต์ที่บ้านเกิดเปลี่ยนแปลงไปพอสมควร กิจกรรมหลายๆ อย่างเลือนหายไปแบบไม่รู้ตัว
          วิถีทางใจที่เคยปฏิบัติอย่างเข้มข้น ก็ถูกแทนที่ด้วยกระบวนการใหม่ๆ ที่ชูหราด้วยมหกรรมแห่งการบันเทิงเริงใจด้วยสายน้ำเป็นหลักสำคัญ
          ซึ่งหลายแห่งถึงขั้นปิดถนนเล่นสาดน้ำกันตั้งแต่เช้าตรู่จนดึกดื่นก็มีให้เห็นอย่างน่ามหัศจรรย์ใจ อีกทั้งในถนนนั้น ก็หลายหลากไปด้วยเครื่องเสียงและการแสดงมากมาย
          รวมถึงชุดแต่งกายหลากแฟชั่น ที่มองยังไงก็อดสะท้อนใจไม่ได้อยู่วันยังค่ำ

เช่นเดียวกันนี้ ผมไม่รู้หรอกว่าผู้คนในชุมชนของผม โดยเฉพาะคนรุ่นหนุ่มรุ่นสาวนั้นยังคงจดจำได้หรือไม่ว่า วันสงกรานต์คือวันขึ้นปีใหม่ของไทย หาใช่เทศกาลของการ “สาดน้ำ” คลายร้อนเพียงอย่างเดียว
          แต่ถึงกระนั้น ก็เป็นที่น่าสังเกตว่า ในเทศกาลสงกรานต์นั้น กลายเป็นห้วงเวลาอันสำคัญของผู้คนที่พลัดบ้านไปทำงานยังต่างจังหวัดจะคืนกลับมาสู่อ้อมกอดของครอบครัวอีกครั้ง
          บางคนกลับมาแบบธรรมดาๆ หากแต่บางกลุ่มคนก็กลับมาพร้อมๆ กับ “ผ้าป่า” ที่ได้ลงแรงระดมทุนเข้าสู่วัดวาอารามประจำหมู่บ้านของตัวเอง
          บางคนก็พาว่าที่ลูกสะใภ้และลูกเขยมาเปิดตัวอย่างเป็นทางการ
          หรือโชคร้ายหน่อย บางคนก็กลับมาเยียวยาจิตใจ หลังเจอถูกโรงงานปลดโละตามพิษเศรษฐกิจ

สำหรับผมแล้ว ผมมีความทรงจำอันงดงามเกี่ยวกับสงกรานต์เสมอ เป็นต้นว่า ฉากชีวิตหลังพระฉันภัตตาหารเช้า โดยพ่อจะนำพาชาวบ้านสรงน้ำพระพุทธรูปและพระสงฆ์ในวัด จากนั้นก็ทำการสรงน้ำให้กับผู้เฒ่าผู้แก่บนศาลาการเปรียญไปพร้อมๆ กัน

ตกเย็นก็มีขวนแห่พระพุทธรูปและพระสงฆ์สามเณรจากท้ายหมู่บ้านเข้าสู่ตัวบ้านอย่างช้าๆ เพื่อให้ชาวบ้านได้ออกมาร่วมสรงน้ำกันอย่างถ้วนทั่ว
ซึ่งในขบวนแห่ดังกล่าวก็จะครึกครื้นไปด้วยเสียงเพลงเสียงดนตรี มีการฟ้อนรำและสาดน้ำกันไปตามรายทาง

ผมชื่นชอบห้วงบรรยากาศเช่นนั้นเป็นอย่างมาก บางปีพาตัวเองเข้าไปอยู่ในขบวนแห่นั้นด้วย หากแต่บางปีก็ปักหลักรออยู่หน้าบ้าน เมื่อขบวนแห่เดินทางมาถึง ก็จะใช้น้ำหอมที่ตระเตรียมไว้สรงน้ำพระ รวมถึงสาดน้ำใส่ผู้คนที่อยู่ในขบวนแห่

และที่ขาดไม่ได้เลยก็คือ การจัดเตรียมน้ำเย็นๆ ใส่กระติ๊กตั้งไว้บนเก้าอี้ หรือไม่ก็วางไว้บนเสื่อ
เพื่อให้ผู้คนที่สัญจรมากับขบวนได้ดื่มได้กินให้ชุ่มใจ

เสร็จจากนั้น ผมก็จะแทรกตัวเข้าไปร่วมในตัวขบวนแห่ พอถึงวัดก็เข้าร่วมพิธีการสรงน้ำพระพุทธรูปกันอีกรอบ แต่ที่ชอบมากที่สุดก็คือการที่ผมและเพื่อนๆ จะมาออกันอยู่ใต้ศาลาวัด เพื่อรออาบจากน้ำหอมที่ชาวบ้านนำมาสรงพระ ซึ่งไหลลอดผ่านแผ่นพื้นศาลาวัดลงมาอย่างไม่ขาดสาย

อารมณ์นั้นหลักๆ คือความสนุกสนานในวัยเด็ก

แต่ก็โกหกตัวเองไม่ได้เช่นกัน เพราะลึกๆ ก็เชื่อว่า นั่นคือการอาบน้ำมนต์น้ำทิพย์ไปในตัว –
ชีวิตจะได้สุขกายสบายใจ

แต่ทุกวันนี้ บรรยากาศอันแสนสนุกเช่นนั้นไม่มีแล้ว เพราะศาลาวัดหลังเดิมถูกรื้อทิ้งไปจนสิ้น ไม่เหลือแม้กระทั่งเศษไม้เศษสังกะสีให้ดูต่างหน้า จะมีก็แต่ศาลาหลังใหญ่ที่สร้างขึ้นจากเหล็กและปูนซีเมนต์เท่านั้นที่ขยับมาแทนที่อย่างหนักแน่น

ขบวนแห่ฯ ผ่านหน้าบ้าน..ชาวบ้านจะแวะรดน้ำดำหัวเจ้าของบ้านแบบเป็นกันเอง

นอกจากนี้แล้ว ผมก็ยังชื่นชอบบรรยากาศของการบังสุกุลอัฐิเป็นที่สุด เพราะมันทำให้ผมรู้สึกเสมอว่า
ผมเป็นคนมีรากเหง้าและเครือญาติ และที่สำคัญก็คือพิธีทางศาสนาดังกล่าวนี้ ยังเป็นกระบวนการอันสำคัญของการแสดงความกตัญญู

รวมถึงการช่วยให้เราอุ่นใจว่า ญาติมิตรที่ลับล่วงไปนั้น จะได้รับผลบุญที่เราอุทิศไปให้...มีกินมีใช้ในเมืองสวรรค์ ...

และวันนั้น วันที่ใครๆ ต่างก็พากันไปบังสุกุล สิ่งที่จำติดตาเลยก็คือ วัดทั้งวัดจะพลุกพล่านไปด้วยญาติโยมต่างวัยที่พร้อมใจกันรอคิวให้พระท่านนำสวดอุทิศส่วนกุศลไปยังญาติที่ล่วงลับ

นั่นเป็นห้วงเวลาแห่งความสุขที่ใครหลายๆ คนจะได้ทักทายถามไถ่ถึงสารทุกข์สุขดิบกันอย่างพร้อมหน้า

เช่นเดียวกับอีกหนึ่งความทรงจำที่ผมหลงรักอย่างไม่รู้จบ นั่นคือการที่คนในบ้านพากันร่วมแรงใจปัดกวาดบ้านให้สะอาดสะอ้าน ราวกับจะมีแขกบ้านแขกเมืองมาเยี่ยมยามถามข่าว

และแม่ก็ไม่ลืมที่จะย้ำนักย้ำหนาว่า ในช่วงสงกรานต์นั้น ห้ามไม่ให้พูดคำหยาบใดๆ เดี๋ยวจะนำพาความไม่เป็นมงคลมาสู่ตัวเองและคนในครอบครัว

หรือที่สำคัญเอามากๆ ที่ผมรู้สึกสนุกไม่แพ้เรื่องอื่นๆ เลยก็คือการมีโอกาสได้หาบน้ำจากบ่อหรือบ่อบาดาลไปเทใส่ตุ่มตามบ้านผู้เฒ่าผู้แก่ที่เราเคารพรัก เสร็จแล้วก็ถือโอกาสรดน้ำขอพรจากท่าน

ซึ่งในคำอวยพรนั้น ล้วนเป็นคำพื้นถิ่นอีสานที่สละสลวย ฟังเพราะเสนาะหู

ฟังแล้วเย็นกายสบายใจราวกับได้รับพรอันวิเศษจากเทวดาบนสรวงสวรรค์ก็ไม่ปาน

แต่พอหวนย้อนกลับมาสู่วันนี้ ภาพชีวิต หรือฉากชีวิตในทางวัฒนธรรมหลายอย่างถูกกลืนหายไปอย่างเงียบๆ และมันก็เป็นธรรมดาของโลกและชีวิตที่ย่อมเปลี่ยนผันไปตามกาลเวลา...

ไม่มีอะไรจีรังยั่งยืน ไม่เว้นแม้แต่ความทรงจำของมนุษย์ ซึ่งย่อมเลือนรางไปตามอายุอานามของคนแต่ละคน

เช่นเดียวกับสงกรานต์ที่บ้านเกิดของผมในวันนี้ ไม่หลงเหลือภาพการขนน้ำไปใส่ตุ่มให้คนเฒ่าคนแก่ เพราะนำประปาได้ทำหน้าที่แทนอย่างเสร็จสรรพ

ไม่มีคนหนุ่มคนสาวตื่นเช้าปัดกวาดบ้านเป็นมหกรรม เพราะหลายต่อหลายคนรีบเร่งกับการขึ้นนั่งบนรถกระบะ เพื่อตระเวนเล่นสาดน้ำตามที่ต่างๆ

ไม่มีการก่อพระทราย หรือการตบปะทายที่วัด เพราะฟังดูเหมือนนิยายรัก ปรัมปราที่ตกยุคไปแล้ว

ฯลฯ

ช่างเถอะ...เพราะทุกอย่างย่อมเปลี่ยนผ่านไปตามกาลเวลา

นั่นคือสิ่งที่ผมต้องเรียนรู้และอยู่กับปัจจุบันให้มีความสุขให้มากที่สุดเท่าที่จะทำได้ โดยไม่ติดยึดกับวันวานของสงกรานต์จนเกินเหตุ

หรือมากจนไม่อาจพาตัวเองหลุดพ้นออกมาจากวังวนแห่งอดีตนั้นได้

แต่ถึงอย่างไรก็ตาม ผมก็ไม่เคยสิ้นหวังกับการนำพาหัวใจกลับไปสัมผัสสงกรานต์ที่บ้านเกิดของตัวเองสักครั้งเดียว เพราะผมคิด และเชื่อเสมอมาว่า ...

อย่างน้อย ทั้งผมและคนของความรัก ก็ยังคงจะได้เห็นขบวนแห่พระฯ ผ่านหน้าบ้านเหมือนเก่าก่อน

ได้ร่วมสาดน้ำริมถนนหน้าบ้านของตัวเอง

ได้เตรียมน้ำเย็นๆ ไว้รับรองเพื่อนบ้านที่สัญจรมากับขบวนแห่พระฯ

ได้สรงน้ำพระพุทธรูปที่วัดประจำหมู่บ้าน

ได้รดน้ำดำหัวผู้เฒ่าผู้แก่ รวมถึงพ่อแม่ และบรรดาเครือญาติในแบบครอบครัวใหญ่

ได้พบปะเครือญาติและเพื่อนบ้านที่ห่างเหินไปตามภารกิจของชีวิต

ได้บังสุกุลไปสู่ญาติที่ล่วงลับ

และที่สำคัญเอามากๆ เลยก็คือ การได้นอนหลับอย่างเป็นสุขในบ้านเกิดอันเป็นที่รักของผมเอง...

เขียนใน GotoKnow โดย แผ่นดิน
ใน pandin

คำสำคัญ (Tags): #บ้าน วิถีทุ่ง คนที่เรารักและความทรงจำไม่รู้จบ#สงกรานต์#โลกและชีวิต

หมายเลขบันทึก: 256023เขียนเมื่อ 18 เมษายน 2009 05:25 น. ()แก้ไขเมื่อ 6 กันยายน 2013 20:37 น. ()สัญญาอนุญาต: ครีเอทีฟคอมมอนส์แบบ แสดงที่มา-ไม่ใช้เพื่อการค้า-อนุญาตแบบเดียวกันจำนวนที่อ่าน

ความเห็น (32)

คิม นพวรรณ

เขียนเมื่อ 18 เมษายน 2009 05:52 น. ()

สวัสดีค่ะ

น้องเณรสึกแล้ว..เป็นทิดน้อย ๆใช่ไหมคะ
พี่คิมไม่เข้าใจภาษาอิสานอย่างลึกซึ้ง..แต่เข้าใจความหมายและเจตนาการอวยพรของผู้เฒ่าผู้แก่..เป็นอย่างดี ประทับใจค่ะ
วิถีชีวิตที่เปลี่ยนแปลง..แทบทุกแห่ง แต่ถ้าเราช่วยกันฟื้นฟูรักษา บางอย่างที่สูญหายไปก็จำลองมันขึ้นมายังดีกว่าปล่อยกาลเวลามาทำให้มันหายไป
วันก่อนพี่คิมซื้อกางเกงโจงกระเบนลายไทยและเสื้อไทยไปแจกหลาน ๆ ตัวเล็กอายุ สองสามขวบ พ่อแม่เขาก็ถ่ายภาพไว้ดู
พี่คิมมีความสุขน้อย ๆ ไปทำบุญให้คุณพ่อค่ะ

ประกาย~natachoei ที่~natadee

เขียนเมื่อ 18 เมษายน 2009 07:12 น. ()

สวัสดีคะอาจารย์พนัส

อาจารย์เล่าเรื่องย้อนหลังได้อย่างชัดเจน พี่ประกายชอบชีวิตและบรรยากาศสงกรานต์สมัยก่อนมากกว่า ชอบตรงที่ต้องพากันไปตักน้ำใส่ตุ่มไปให้ผู้เฒ่าผู้แก่ พวกพี่ ๆหนุ่มสาวแรกรุ่นจะรวมตัวกันไปตักน้ำที่บ่อในหมู่บ้านแล้วช่วยเข็นน้ำไปใส่ตุ่ม อาบน้ำให้คนแก่ ช่วยกันฟอกตัว ถูตัวอาบน้ำให้ท่านจนสะอาด เปลี่ยนเสื้อผ้าใหม่ให้ แล้วตักน้ำใส่ไว้จนเต็มตุ่ม ผู้เฒ่าก็จะให้พร ตอนนี้ไม่มีแบบนี้แล้ว มีแต่เชิญผู้เฒ่าผู้แก่มารวมกันที่ชุมชนหมู่บ้าน พรุ่งนี้ที่ชุมชนหมู่บ้านพี่ก็จะมีพิธีรดน้ำดำหัวผู้สูงอายุและประกวดสุขภาพผู้สูงอายุ

คนไร้ใบ

เขียนเมื่อ 18 เมษายน 2009 07:18 น. ()

ขอบคุณมากครับ..สำหรับการถ่ายทอดความรู้สึกที่เปี่ยมพลังทางจิตใจ

Boo

เขียนเมื่อ 18 เมษายน 2009 09:08 น. ()

สวัสดีปีใหม่ไทยค่ะคุณแผ่นดิน

...

อ่านแล้วรู้สึกอิ่มเอมและเปรมปรีดิ์ไปด้วยเลยค่ะ

เห็นภาพน้องทิดน้อยแล้ว สดใส ร่าเริง เหมือนเคย

ปีนี้เป็นปีแรกเช่นกันค่ะ ที่ได้อยู่กับที่บ้านอย่างเต็มที่ เต็มอิ่ม

แม้ไม่มีการเดินทางใด ๆ แค่ได้ใช้เวลากับคนในครอบครัวก็สุขใจ

อย่างที่คุณแผ่นดินกล่าวแล้วนะคะ ขอบคุณเรื่องราวดีๆ ค่ะ ...

แผ่นดิน