แลกเปลี่ยนเรียนรู้คุณอำนวย : 28.ออกแบบกระบวนการแลกเปลี่ยนเรียนรู้

          ผมขอออกตัวก่อนว่าไม่ใช่เป็นผู้รู้หรือผู้ชำนาญการอะไรมากมายในการทำหน้าที่คุณอำนวย  โดยเฉพาะกิจกรรมที่ใช้เป็นชื่อของบันทึกนี้  แต่จะขอบันทึกจากประสบการณ์เท่าที่ได้เคยลงมือปฏิบัติ  ลองผิดลองถูก  สำเร็จบ้าง สะดุดหกล้มไปบ้าง  อาจจะไม่สมบูรณ์สำหรับผู้ที่เชี่ยวชาญ  แต่กับผู้ที่อยากรู้เพิ่มเติม  ก็คงจะพอเป็นแนวทางในการนำไปสู่การลงมือปฏิบัติ-พัฒนาในโอกาสต่อไปได้บ้าง

          ทุกคนสามารถทำหน้าที่ในบทบาทของคุณอำนวย  และทุกคงก็ได้เคยทำหน้าที่นี้มาบ้างแล้ว  ทั้งในงาน  ในครับครัว  หรือแม้แต่กับตนเอง  เพียงแต่เราเรียกชื่อหรือให้ความหมายที่แตกต่างกัน  ในเบื้องต้นก่อนที่จะกล้าวถึงการออกแบบกระบวนการเรียนรู้   ผู้ที่จะเดินถนนสายนี้คงต้องกลับไปทบทวนตนเองดูก่อน  ปรับฐานความเข้าใจในเบื้องต้น  ต้องสรุปบทเรียนจากสวนป่า ในการทำหน้าที่คุณอำนวย - กระบวนกร  คงต้องเข้าใจธรรมชาติของทุกสิ่ง และธรรมชาติของหลายสิ่งหลายอย่างรอบตัว ดังบันทึกสรุปบทเรียนจากสวนป่า

     ตอนที่ 1 http://gotoknow.org/blog/yutkpp/183450 และ

     ตอนที่ 2 http://gotoknow.org/blog/yutkpp/183694 

         ซึ่งเป็นการปรับฐานคิดจากข้างในของเราก่อน  แล้วการจะออกแบบหรือกำหนดแนวทางในการดำเนินการ หรือจัดกระบวนการเพื่อให้คนได้มา ลปรร.กันนั้น ก็ใช่จะเป็นปัญหาหรือเป็นเรื่องยากเย็นแต่อย่างใด

          เมื่อคิดว่าพร้อมแล้ว  หรือจะต้องทำหน้าที่ในการออกแบบ (เป็นกระบวนกร)  สิ่งที่ควรคำนึงในเบื้องต้นก็คือ

• เราจะจัดกระบวนการไปเพื่อวัตถุประสงค์ใด 

        อยากให้เกิดอะไร...ข้อนี้คงต้องชัด หากไม่ชัดอาจเดินหลงทางได้

        เมื่อมีจุดประสงค์เป้าหมายหรือทิศที่จะไปแล้ว ก็ต้อง   "รู้เขา" ให้ได้มากที่สุดโดยเริ่มจาก

• มีเป้าหมาย(คน)ที่เราจะออกแบบกระบวนการเรียนรู้ของเราคือใคร 

        จำนวน 

         อาชีพ 

         ภูมิหลัง (ความรู้เดิม ประสบการณ์เดิม)

         เพศ 

         อายุ 

        ฯลฯ 

หากทราบข้อมูลมากเท่าใด  จะทำให้เราออกแบบได้รัดกุมและเหมาะสมมากยิ่งขึ้น

• "เวลา"  จากนั้นก็ต้องมาดูว่าเรามี "เวลา" อยู่เท่าไร  เวลาจะเป็นตัวกำหนดว่าเราควรจะออกแบบให้หยาบ-ละเอียด หรือมีกระบวนการที่หลากหลายแตกต่างกัน 

• ฯลฯ

• ทุนและทรัพยากร  เมื่อรู้เขาแล้วตอนนี้ก็ต้องหันกลับมา  "รู้เรา"  ว่าตัวเรามีทุนและทรัพยากรอยู่เท่าใด  คือเรามีกำลังคน  มีทรัพยากร  และมีความสามารถในการนำกิจกรรมเข้ามาปรับใช้ได้มากน้อยแค่ไหน 

• ฯลฯ

• ทีมงาน  

        กระบวนการนั้นไม่สามารถทำได้ดีด้วยคนเพียงคนเดียว  ดังนั้นกอดคอกันมาเพื่อออกแบบในลำดับต่อไป

• การออกแบบ.......

        โดยผสมผสานทุกสิ่งที่มีอยู่และที่กำลังจะนำมาเพิ่มเติม   จัดส่วนผสมให้สอดคล้องกันให้มากที่สุด 

         ไม่ต้องกังวลว่าจะออกแบบแล้วนำไปทำไม่สำเร็จ   

         ให้ออกแบบให้เป็นธรรมชาติมากที่สุด  และ

          อยู่บนฐานของความรู้(ทุน)ที่เรามีอยู่ก่อน (หาเพิ่มได้ในภายหลัง)

         ไม่ต้องกังวลว่าจะออกแบบได้ไม่ดี  เพราะต้องเข้าใจว่ากระบวนการที่ดีนั้น ไม่มีรูปแบบตายตัว 

          แต่เราจะออกแบบให้ดีที่สุดก็เพียงพอแล้ว

• เตรียมพร้อม 

        เมื่อออกแบบและก่อนที่จะนำไปสู่การดำเนินกระบวนการ 

        ต้องเตรียมทุกอย่างไว้ให้พร้อมสถานที่ วัสดุ-อุปกรณ์ต่างๆ ไว้ให้พร้อมที่สุด 

• ฯลฯ

• ดำเนินกระบวนการ  จำไว้ว่า 

      เรียบง่าย 

      ช้าๆ สบายๆ

      ไปเรื่อยๆ  ไม่เร่งรัด

      อย่างเป็นธรรมชาติ

      หากไม่เป็นไปตามที่ออกแบบไว้......ไม่เป็นไร   เท่าที่ได้ก็ดีแล้ว

• ประเมินประเมิน  360 องศา 

        ระหว่างดำเนินกระบวนการ  สิ่งที่กระบวนกรต้องคำนึงถึงอยู่ตลอดเวลาของการดำเนินกระบวนการก็คือ 

        การประเมินประเมิน  360 องศา  ตั้งแต่ต้นจบจบกระบวนการ  ในประเด็นต่างๆ อาทิเช่น   

        ผลที่เกิดขึ้นกับจุดประสงค์ที่กำหนดไว้   

        อากาศ  

        อารมณ์ 

       บรรยากาศของการการ ลปรร.

       เวลาที่เหลืออยู่และใช้ไป  

       สิ่งไหนตกไปหรือสิ่งไหนที่ควรเสริม 

       กระบวนการไหนควรลด-เพิ่ม-ปรับปรุง

• สุดท้ายก็คือการประเมินทั้งผลการดำเนินกระบวนการ   และส่วนของตัวกระบวนกร

• ฯลฯ

       กระบวนกรต้องระลึกอยู่เสมอว่า

       เรายังไม่เก่ง  การเรียนรู้และพัฒนาจึงจะตามมา 

       ฝึกบ่อยๆ หยิบฉวยทุกสิ่งรอบตัวมาใช้ให้เกิดประโยชน์ 

       พึ่งตนเองอย่างไม่มีขีดจำกัด 

       ทำและฝึกไปเรื่อยๆ   

       ฟังคำติ   

       แต่ไม่ต้องรอคำชมหรือรอจนเจ้านายมาเข้าใจ  

       เพราะเป็นไปไม่ได้ที่จะทำให้ทุกคนคิดเหมื่อนกันทุกคน  

       ไม่ติดกรอบ-หากขึ้นอยู่กับคนอื่นทั้งปีทั้งชาติเราคงหมดโอกาสที่จะได้พัฒนาตนเอง   

       และที่บันทึกมานี้ก็เป็นเพียงส่วนหนึ่งที่อยากนำมาแลกเปลี่ยน  ใครมีอะไรดีๆ ก็ช่วยนำมาต่อเติมให้ด้วยนะครับ  

      ไม่ใช่สูตรสำเร็จตายตัวนะ...จะบอกฮื้อ 

บันทึกมาเพื่อการ ลปรร. 

สิงห์ป่าสัก  27  มิ.ย.  51